567 matches
-
germanisme (8), italienisme (12), xenisme din portugheză (2), greacă (2), norvegiană (2) și japoneză (1); - creații interne ale limbii române, prin derivare cu prefixe, prefixoide, sufixe, sufixoide, siglare 2. 3. ÎNCADRAREA ÎN TIPARE FLEXIONARE Am urmărit încadrarea substantivelor în tipuri flexionare, potrivit descrierilor curente ale flexiunii substantivale, care țin seamă de finala formei de singular și de cea a formei de plural: la feminin, tipurile ă-e, ă-i, e-i, ie-ii, a-le și Ø-Ø (sg. = pl.); la masculin, tipurile Ø
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
tipul Ø-Ø (sg. = pl.). Această încadrarea arată și invariabilitatea (totală sau parțială) a unor substantive din inventar, care se încadrează la tipul Ø-Ø (forma de plural este omonimă cu cea de singular). 3.1. Substantivele feminine 3.1.1. Tipul flexionar ă-e: am înregistrat 388 de substantive, dintre care 134 de substantive omonime cu adjectivul 3 și 254 de substantive "propriu-zise" (intrări separate de adjectiv). Se includ aici o serie de substantive formate cu sufixele moționale -ă (acvanaută, alergologă, alopată, africanistă
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
ngr. presbytera (DEX2), protogină < fr. protogyne (MDN), pubelă < fr. poubelle (DEX2), sardină < fr. sardine, it. sardina (MDN), tastă < germ. Taste (DEX2), telenovelă < sp. telenovela (MDN), tetieră < fr. têtière (DEX2), yală < n.pr. eng. Yale (DEX2, internet)6. 3.1.2. Tipul flexionar ă-i: am înregistrat 25 de substantive: acvaristică, africanistică, albanistică, americanistică, anglistică, antiliteratură, birotică, brizură, coplată, democratură, ebenistică, indianistică, indo-europenistică, inventică, metalingvistică, microelectronică, ortoptică, robotică, românistică, protetică, pseudoliteratură, relectură, subcultură, subgrindă, tastatură. Dintre acestea, la 15 se recunoaște sufixul -ică
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
15 se recunoaște sufixul -ică, productivitatea (nu foarte mare) a tipului datorându-se și sufixului. Câteva substantive nu au o formă de plural, încadrarea făcându-se pe baza formei de genitiv: acvaristică, africanistică, ebenistică, ortoptică, robotică. 3.1.3. Tipul flexionar e-i: am înregistrat 70 de substantive: aerodinamicitate, alteritate, autotaxare, biodiversitate, comunicabilitate, confidențialitate, creativitate, demipensiune, disfuncționalitate, dizabilitate, euroobligațiune, extraversiune/extroversiune, febricitate, fezabilitate, fiabilitate, fonoizolare, funcționalitate, imaturitate, inadecvare, indeterminare, infertilitate, infracționalitate, insațietate, inscripțiune, intenționalitate, interdisciplinaritate, interoperabilitate, iraționalitate, lasitudine, lejeritate, lichiditate, lentoare
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
care se recunoaște sufixul -itate, -etate, 13 substantive în care se recunoaște sufixul -re și 5 substantive în care se recunoaște sufixul -iune, ceea ce înseamnă că tipul e-i își datorează productivitatea aproape în întregime sufixelor. 3.1.4. Tipul flexionar ie-ii: am înregistrat 102 substantive: abdominalgie, apendicectomie, autoacuzație, autoeducație, autoironie, automedicație, balcanologie, bioenergie, calcemie, carmangerie, ciupercărie, claustrofobie, concatenație, conotație, contracepție, conversie, coronografie, demofobie, depresie, difuzie, diglosie, discografie, dizarmonie, ecografie, ecospecie, edentație, emisie, empatie, enterologie, etruscologie, extensie, etnie, filmografie, francofonie, frecție
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
paleoarheologie, paranghelie, parapsihologie, parotidectomie, pedofilie, pizzerie, pneumologie, podologie, postgaranție, preselecție, prezentație, pudibonderie, primoinfecție, procesomanie, prospecție, radioemisie, reconversie, reinserție, retinopatie, românofilie, rusofilie, schizoidie, scientologie, scintigrafie, secretomanie, serigrafie, servodirecție, sociogonie, sosie, stagflație, subredacție, telechinezie, termoizolație, tracologie, ufologie, zoofilie. 3.1.5. Tipul flexionar a-e: am înregistrat 16 substantive, toate recente. Dintre acestea, 6 au și o formă de plural: bossa-nova, bossa nove; hacienda, haciende; ikebana, ikebane; lambada, lambade; salsa, salse; veda, vede, iar la 8 dintre ele încadrarea s-a făcut pe
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
făcut pe baza formei de genitiv, neavând o formă de plural: alma mater, almei mater; commedia dell'arte, commediei dell'arte; dakota, dakotei; giardia, giardiei; maya, mayei; media, mediei; mortadella, mortadellei; mozzarella, mozzarellei (fără plural). Am încadrat la acest tip flexionar și substantivele cola și mantra, pe baza formei de genitiv (colei, mantrei), deși forma de plural nu este specifică acestui tipar (nu este cole, mantre), ci este omonimă cu singularul (cola, mantra). Tot aici se încadrează și substantivul pizza, în
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
forma de plural nu este specifică acestui tipar (nu este cole, mantre), ci este omonimă cu singularul (cola, mantra). Tot aici se încadrează și substantivul pizza, în variație liberă cu pizză, ambele cu pluralul în -e. 3.1.6. Tipul flexionar Ø-Ø (sg. = pl.): am înregistrat 26 de substantive. Dintre acestea, 18 se termină în -toare (arboricultoare, cantautoare, colportoare, coraportoare, depanatoare, dezertoare, dictatoare, floricultoare, machetatoare, modelatoare, oratoare, pomicultoare, predicatoare, rașchetatoare, senatoare și 3 substantive omonime cu adjectivul: delăsătoare, investitoare, nevăzătoare), 4
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
este compus prin siglare (AGA), iar 3 sunt xenisme neadaptate, având un final diferit de cel al substantivelor românești (call-girl, cover-girl, fondue). Pluralul sau genitivul acestor substantive se marchează sintagmatic: aceste cover-girl, unei call-girl, trei fondue. 3.1.7. Tipul flexionar Ø-e este reprezentat de un substantiv: babysitter, babysittere. Acesta are finală consonantică, fiind omonim cu substantivul masculin la N-Ac singular. În registrul colocvial, a fost creată o formă de singular N-Ac care se conformează tiparului productiv ă-e: babysitteră
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
un substantiv: babysitter, babysittere. Acesta are finală consonantică, fiind omonim cu substantivul masculin la N-Ac singular. În registrul colocvial, a fost creată o formă de singular N-Ac care se conformează tiparului productiv ă-e: babysitteră. 3.1.8. Tipul flexionar a-i este reprezentat de un substantiv: perestroika, având două variante de G-D: perestrokăi/perestroicii. 3.1.9. Tipuri neînregistrate La tipul flexionare ea-le nu am înregistrat niciun substantiv (am considerat că sărățea, pl. sărățele, nou introdus în DOOM2
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
având două variante de G-D: perestrokăi/perestroicii. 3.1.9. Tipuri neînregistrate La tipul flexionare ea-le nu am înregistrat niciun substantiv (am considerat că sărățea, pl. sărățele, nou introdus în DOOM2, este preexistent primei ediții a dicționarului). La tipul flexionar a-le s-ar încadra substantivul plurale tantum cosmeticale, dar aici desinența -le nu are atât rol morfologic (de a forma pluralul), cât derivativ (de a crea o formă cu conotații stilistice)7 - iată de ce nu l-am introdus în
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
s-ar încadra substantivul plurale tantum cosmeticale, dar aici desinența -le nu are atât rol morfologic (de a forma pluralul), cât derivativ (de a crea o formă cu conotații stilistice)7 - iată de ce nu l-am introdus în statistica tipurilor flexionare. Nu am înregistrat nici substantive cu două forme de plural, de tipul lipsă, lipse, lipsuri și treabă, trebi, treburi. 3.2. Substantivele masculine 3.2.1. Tipul Ø-i: aici se încadrează cele mai multe substantive masculine: 232 de substantive propriu-zise și
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
apolo, avocado 1, boy, disc-jockey, DJ, euro, gay, guru, homeless, kamikaze, libero, macho, mango 1, mariachi, mecena, ninja, panda, picaro, piranha, playboy, skinhead. 3.2.3. Tipul o-i: am înregistrat aici un singur substantiv: paparazzo, pl. paparazzi. Acest tip flexionar este neobișnuit pentru limba română, fiind introdus odată cu împrumuturi foarte recente ca flamingo (<germ.), gigolo (<it.), picolo (<it.)8. 3.2.4. Tipuri neînregistrate. La tipurile e-i (șoptit) și el-ei nu am înregistrat niciun substantiv (am considerat că botoșel
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
aerogenerator, copiator, defibrilator, desfășurător, deșteptător, dezaburitor, diaproiector, director, fotocopiator, prăjitor, premergător, retroproiector, storcător) și -ism (anglo-americanism, idiomatism, machism, marinism, puștism,), -nim (acronim, antroponim, heteronim, matronim, oiconim, patronim). 3.3.3. Tipul iu-ii [ĭu-iĭ]: cele 4 substantive care urmează acest model flexionar sunt formate de la substantive mai puțin recente: antimemorii (plurale tantum), contraserviciu, cyberspațiu, deserviciu. Prin urmare, tipul nu este deloc productiv (în afara compunerii și a derivării de la baze mai vechi). 3.3.4. Tipul Ø-Ø: 8 substantive neutre au aceeași formă
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
o variantă cu plural adaptat sistemului românesc: jeanși 14. Pluralul în -s, ca în limba engleză, se întâlnește destul de frecvent în uzul scris, vorbitorii preferând formele din limba de origine la mai multe anglicisme 15. 3.6. Oscilații între tipuri flexionare Printre substantivele nou introduse în DOOM2 există câteva care oscilează între tipuri flexionare: itemi/itemuri/iteme, modemuri/modeme, pizza/pizză. TABEL RECAPITULATIV Tipul flexionar Feminin Masculin Neutru Variație liberă ă-e 389 ă-i 25 e-i 70 ie-ii 102 sg.
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
preferând formele din limba de origine la mai multe anglicisme 15. 3.6. Oscilații între tipuri flexionare Printre substantivele nou introduse în DOOM2 există câteva care oscilează între tipuri flexionare: itemi/itemuri/iteme, modemuri/modeme, pizza/pizză. TABEL RECAPITULATIV Tipul flexionar Feminin Masculin Neutru Variație liberă ă-e 389 ă-i 25 e-i 70 ie-ii 102 sg. = pl. 26 a-le 1 a-e 16 a-i 1 Ø-e 1 Ø-i 369 sg. = pl. 21 o-i 1 Ø-uri
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
de plural la 8 substantive, astfel că nu am putut să le încadrez: acquis (n.), art déco (n.), bain-marie (n.), beaujolais (n.), brie (n.), café-concert (n.), ciné-vérité (n.), déjà-vu (n.). 4.1.3. Italienismele Substantivele feminine se încadrează în tipul flexionar a-e: commedia dell'arte (commediei dell'arte), mortadella (mortadellei), mozarella (mozzarellei), pizza (pizze) - în variație liberă cu forma pizză. Un singur italienism de genul masculin are forme și pentru singular, și pentru plural, astfel încât să poată fi încadrat într-
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
forma de singular este neobișnuită pentru română, terminată în vocala [o]. Neutrele au aceeași formă la singular și la plural: cappuccino, espresso, tiramisù. Nu se indică decât o formă la câteva substantive, astfel încât nu se pot încadra într-un tip flexionar: brocolli (m.), cannelloni (m.), omertà (f.), ravioli (m.). 4.1.4. Hispanismele Singurul substantiv de genul feminin se încadrează în tipul a-e: hacienda, haciende. Mai este indicat un substantiv, mallorquină, mallorquine, la aceeași intrare cu adjectivul omonim. Substantivele masculine
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
mariachi (m.), picaro (m.). Cele două substantive neutre au pluralul invariabil (avocado), respectiv cu desinența -uri (cha-cha-cha, cha-cha-cha-uri). 4.1.5. Germanismele Germanismele sunt fie de genul masculin, fie de genul neutru. Cele de genul masculin se încadrează în tipul flexionar Ø-i: ausländer, ausländeri; führer, führeri. Cele de genul neutru formează pluralul cu desinența -e: hochparter, hochpartere; pickhammer/picamăr, pickhammere/picamăre. Substantivele lohn și müsli nu pot fi încadrate, deoarece au doar o formă. 4.1.6. Latinismele Latinismele de
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
landsmål (norv.). 4.2. Productivitatea prefixelor și prefixoidelor Am arătat mai sus că am luat în calcul și substantivele în care se recunoaște un sufix sau un sufixoid (derivate pe terenul limbii române sau împrumutate), care atrag substantivele spre clasele flexionare mai vechi ale românei (în general, ă-e și Ø-i). De asemenea, am introdus în inventar și substantivele formate cu prefixe și prefixoide de la baze preexistente DOOM1, destul de numeroase, după cum se poate observa mai jos: aero-: aeroambulanță, aerobuz, aerodinamicitate, aerogenerator
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
remixare, relectură; semi-: semianalfabet, semicristal, semicumpănă, semidoctism, semigreu, semipreparat, semiuncială; sub-: subcontract, subcultură, subgrindă, subgrupă, subinginer, subingineră, subredacție; super-: supercampion, supercampioană, supercupă, supermagazin, supermarket, superofertă, supervedetă. Derivarea cu aceste prefixe și prefixoide de la cuvinte anterioare DOOM1 duce la reîntărirea tipurilor flexionare în care se încadrau bazele derivative. Rezultatele acestei statistici trebuie interpretate prin prisma faptului că inventarul nu cuprinde doar împrumuturi (foarte) recente, ci și forme derivate pe terenul limbii române sau în care se recunoaște o structură internă. În ansamblul
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
doar împrumuturi (foarte) recente, ci și forme derivate pe terenul limbii române sau în care se recunoaște o structură internă. În ansamblul inventarului de substantive avut în vedere, xenismele nou introduse în DOOM2 care nu au fost atrase în tipurile flexionare specifice ale românei nu sunt atât de multe încât să producă modificări importante în sistemul flexionar al românei actuale. Tipurile flexionare apărute foarte recent, prin împrumuturi, sunt slab reprezentate în raport cu tipurile flexionare vechi, cele mai productive tipuri flexionare fiind ă-e
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
recunoaște o structură internă. În ansamblul inventarului de substantive avut în vedere, xenismele nou introduse în DOOM2 care nu au fost atrase în tipurile flexionare specifice ale românei nu sunt atât de multe încât să producă modificări importante în sistemul flexionar al românei actuale. Tipurile flexionare apărute foarte recent, prin împrumuturi, sunt slab reprezentate în raport cu tipurile flexionare vechi, cele mai productive tipuri flexionare fiind ă-e la feminin și Ø-i la masculin 18. Statistica este relevantă pentru varianta normată a limbii
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
ansamblul inventarului de substantive avut în vedere, xenismele nou introduse în DOOM2 care nu au fost atrase în tipurile flexionare specifice ale românei nu sunt atât de multe încât să producă modificări importante în sistemul flexionar al românei actuale. Tipurile flexionare apărute foarte recent, prin împrumuturi, sunt slab reprezentate în raport cu tipurile flexionare vechi, cele mai productive tipuri flexionare fiind ă-e la feminin și Ø-i la masculin 18. Statistica este relevantă pentru varianta normată a limbii literare, limbajul colocvial înregistrând mai
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]
-
DOOM2 care nu au fost atrase în tipurile flexionare specifice ale românei nu sunt atât de multe încât să producă modificări importante în sistemul flexionar al românei actuale. Tipurile flexionare apărute foarte recent, prin împrumuturi, sunt slab reprezentate în raport cu tipurile flexionare vechi, cele mai productive tipuri flexionare fiind ă-e la feminin și Ø-i la masculin 18. Statistica este relevantă pentru varianta normată a limbii literare, limbajul colocvial înregistrând mai multă variație 19. 5. ANEXĂ Am făcut o anchetă pentru a
[Corola-publishinghouse/Science/85008_a_85794]