7,832 matches
-
este tratată de Sartre, Mauriac și Graham Greene, Lodge conchide că "nu este deloc greu de stabilit o corelație normativă între narațiunea auctorială de tip omniscient și o perspectivă în mod explicit creștină asupra întîmplărilor; și, în mod corespunzător, între naratorii limitați și perspectiva umanistă, mai puternic seculară"296. Relațiile sînt probabil mai complexe și mai dificile decît sugerează Lodge. Clarificarea tehnicii narative implicate în perspectivizare pe care am încercat să o realizăm aici ar putea fi de folos în elucidarea
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
o realizăm aici ar putea fi de folos în elucidarea unora dintre aceste dificultăți 297. Componentele ideologice și filosofice ale opoziției perspectivă interioară perspectivă exterioară sînt astfel legate, după cum indică Lodge, de limitările plasate asupra cunoașterii pe care o deține naratorul. Perspectiva interioară are în mod neapărat ca rezultat o limitare a tipului și a gradului de cunoaștere (punct de vedere limitat) ale personajului-narator sau ale personajului-reflector. Omnisciența presupune întotdeauna o perspectivă externă a unui narator auctorial de tip olimpian. Acesta
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
cunoașterii pe care o deține naratorul. Perspectiva interioară are în mod neapărat ca rezultat o limitare a tipului și a gradului de cunoaștere (punct de vedere limitat) ale personajului-narator sau ale personajului-reflector. Omnisciența presupune întotdeauna o perspectivă externă a unui narator auctorial de tip olimpian. Acesta din urmă are la dispoziția sa o cunoaștere nelimitată a gîndurilor și sentimentelor personajelor. Este uimitor, totuși, că abia dacă există vreun roman în care o astfel de omnisciență să fie folosită de la început pînă
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
care o astfel de omnisciență să fie folosită de la început pînă la sfîrșit și pentru toate personajele, conexiunile, cauzele etc. În romanele lui Dickens și ale lui Thackeray, precum și în ale celor mai mulți dintre autorii victorieni, de pildă, secțiunile în care naratorul auctorial își dezvăluie natura omniscientă alternează cu cele în care acesta se preface că are doar o cunoaștere parțială asupra întîmplărilor narate. Această alternanță a gradului de cunoaștere este în general însoțită de o alternanță paralelă a perspectivelor internă și
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
studiile de acest tip298. Opoziția perspectivă este un fenomen complex și multilateral. Dintre multitudinea de probleme implicate, două vor fi examinate mai amănunțit, dată fiind semnificația lor generală: problema perspectivală de la nivelul prezentării vieții interioare și problema demarcației dintre comentariile naratorului și perspectiva personajelor individuale. 5.4.1. Prezentarea lumii interioare Faptul că prezentarea lumii interioare a unui personaj ficțional poate crea iluzia nemedierii este o trăsătură specifică genului epic. În termenii lui Hamburger: Ficțiunea epică este singurul loc determinat epistemologic
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
modului narativ și va fi inclusă în capitolul corespunzător. De asemenea, este legată de perspectivă, în alegerea punctului de vedere al unei narațiuni. Formele prezentării lumii interioare care corespund perspectivei exterioare sînt rezumatul și analiza experienței interioare oferite de un narator auctorial. Omnisciența auctorială este o condiție premergătoare acestei tehnici. Un narator la persoana întîi periferic, pe de altă parte, va trebui să-și motiveze cunoștințele legate de gîndurile oricărui alt personaj în afară de el însuși pentru cititor, probabil făcînd referire la
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
este legată de perspectivă, în alegerea punctului de vedere al unei narațiuni. Formele prezentării lumii interioare care corespund perspectivei exterioare sînt rezumatul și analiza experienței interioare oferite de un narator auctorial. Omnisciența auctorială este o condiție premergătoare acestei tehnici. Un narator la persoana întîi periferic, pe de altă parte, va trebui să-și motiveze cunoștințele legate de gîndurile oricărui alt personaj în afară de el însuși pentru cititor, probabil făcînd referire la modalitățile de comunicare și la afirmațiile corespunzătoare ale acestei persoane sau
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
simpatiilor cititorului în favoarea personajului care e favorizat de reprezentarea lumii interioare. Astfel Gudrun e favorizat în relație cu Ursula și Birkin, chiar și cu Gerald, în ultima parte a romanului Femei îndrăgostite. Acest tip de curtare subliminală a cititorului de către narator în favoarea lui Gudrun este cu atît mai importantă, cu cît compensează pierderea simpatiei care a fost cauzată de comportamentul lui Gudrun față de iubitul său Gerald și față de străinul Loercke. Pentru a putea analiza controlul simpatiei prin prezentarea viziunii din interior
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
și față de străinul Loercke. Pentru a putea analiza controlul simpatiei prin prezentarea viziunii din interior în romanul de mai mare întindere, trebuie să observăm căror personaje le aparțin gîndurile și sentimentele reprezentate și dacă un personaj este favorizat cantitativ de către narator. Povestea triunghiului amoros a lui Margaret Drabble din The Needle's Eye (Ochiul acului) ilustrează acest lucru. Pînă aproape de finalul poveștii prezentarea lumii interioare se limitează la două sau trei personaje principale, soția înstrăinată de soțul său și prietenul și
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
Needle's Eye (Ochiul acului) ilustrează acest lucru. Pînă aproape de finalul poveștii prezentarea lumii interioare se limitează la două sau trei personaje principale, soția înstrăinată de soțul său și prietenul și consultantul său juridic. Numai o dată, și atunci doar temporar, naratorul face cunoscută cititorului perspectiva soțului asupra circumstanțelor, așa cum este ea reflectată în gîndurile acestuia. Aceste informații conduc la o schimbare clară la nivelul distribuției simpatiei în favoarea soțului 304. Nu trebuie să presupunem, totuși, că un autor planifică întotdeauna conștient distribuția
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
și al sănătății psihice; și în ce măsură ar trebui lumea exterioară să aibă voie să forțeze și să controleze acea realitate interioară în interesul păstrării unei structuri sociale care oferă spații și definiții pline de sens pentru viețile membrilor săi?"307. Naratorul lui Austen, în mod destul de surprinzător, intervine personal mai mult către final decît la începutul și la mijlocul romanului 308, însă nu reușește să exprime în mod explicit o opinie referitoare la această problemă centrală a romanului. Pe de altă parte
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
interpretare. Atunci cînd perspectiva internă și cea externă sînt îmbinate în aceeași operă, este de regulă dificil sau chiar imposibil pentru cititor să decidă dacă un anumit pasaj ilustrează perspectiva internă a unui personaj ficțional sau perspectiva externă a unui narator auctorial. Așteptările și pretențiile cititorului s-au schimbat decisiv în ceea ce privește focalizarea perspectivală a reprezentării în decursul ultimului secol. Dimensiunea istorică nu poate fi ignorată, prin urmare, atunci cînd tratăm această problemă. De asemenea, nu este întîmplător faptul că problema demarcației
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
nu ale autorului. Acesta a apelat la distincția dintre viziunile unui personaj ficțional și cele ale unui romancier sau, mai degrabă, dintre perspectiva internă și cea externă. Jauss formulează situația după cum urmează: "propozițiile cenzurate nu reprezintă o observație obiectivă a naratorului pe care cititorul să o poată crede, ci o opinie subiectivă a persoanei ale cărei sentimente sînt caracterizate în acest mod". Jauss afirmă că procedeul artistic folosit de Flaubert în acest scop "cu virtuozitate și cu o perspectivă consecventă" este
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
perspectiva internă cu aceea externă. Roy Pascal a definit de asemenea fenomenul respectiv în acest fel în cartea sa The Dual Voice (Manchester, 1977). Dacă gîndurile Emmei ar fi apărut exclusiv în stilul indirect liber în pasajul cenzurat, autorul sau naratorul nu ar fi putut fi complet absolviți de împărtășirea răspunderii pentru sentimentele implicate în aceste gînduri, pentru că prezența implicită a autorului sau a naratorului i-ar oferi acestuia ocazia de a se distanța de viziunile Emmei. Cu toate acestea, raționamentul
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
Dacă gîndurile Emmei ar fi apărut exclusiv în stilul indirect liber în pasajul cenzurat, autorul sau naratorul nu ar fi putut fi complet absolviți de împărtășirea răspunderii pentru sentimentele implicate în aceste gînduri, pentru că prezența implicită a autorului sau a naratorului i-ar oferi acestuia ocazia de a se distanța de viziunile Emmei. Cu toate acestea, raționamentul apărării este pertinent, pentru că stilul indirect liber apare aici în contextul monologului interior sau al vorbirii directe simulate 313, ceea ce confirmă perspectiva internă a
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
călătoriile acesteia în oraș, unde o așteaptă amantul ei. Prezentarea este guvernată de perspectiva interioară. Totuși, descrierea înfățișării orașului în momentul în care trăsura ajunge în vîrful unui deal reflectă perspectiva exterioară. Aici se aude vocea de neconfundat a unui narator auctorial, conferind descrierii o aură poetică incompatibilă cu Emma, fie aceasta și în starea de anticipare a întîlnirii cu Léon, adică plină de entuziasm. În această intensificare poetică sau imaginativă a impresiei pe care orașul o lasă asupra ei există
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
spre coasta Sainte-Catherine, ca niște valuri plutitoare care se spărgeau, tăcute, de-un mal abrupt 315. Un autor care condamnă "greșeala" Emmei în maniera pe care o pretindea procurorul în cadrul procesului ar fi pus alte noțiuni și asociații în discursul naratorului auctorial. Într-un anumit fel, trecerea prezentării de la perspectiva internă la cea externă conține un comentariu al autorului, deși unul abia perceptibil. Dacă am împărtăși indignarea morală a procurorului, acest lucru ne-ar oferi mai multe temeiuri pentru critică în
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
Lawrence, Amantul doamnei Chatterley, versiunea necenzurată. Romanul lui Lawrence este o operă mult mai puternic aperspectivală decît Madame Bovary. Nu numai că perspectiva internă și cea externă alternează în mod constant, dar chiar este adesea imposibil să distingem între viziunile naratorului, în spatele căruia poate fi bănuit autorul, și acelea ale celor două personaje principale, Lady Chatterley și Mellors. Pe parcursul procesului, apărarea și numărul impunător de martori chemați de aceasta aproape toți fiind figuri proeminente din spațiul criticii literare nu puteau, spre deosebire de
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
romanului ca factor restrictiv, și anume insuficienta evoluție a personajelor principale ca persoane ficționale independente. Aici se găsește adevărata slăbiciune a romanului: doar foarte rar încearcă Lawrence "să desprindă propriile prejudecăți și predispoziții de cele ale personajelor sale" prin persoana naratorului 318. Stilul narativ al lui Lawrence din romanul Amantul doamnei Chatterley vizează în primul rînd persuadarea cititorilor să accepte într-o măsură cît mai mare filosofia sexuală pe care o susține el, lucru destul de riscant și de dificil la acea
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
nu fusese dezvolată o sensibilitate pentru perspectivizarea și relativizarea posibilităților acestei forme narative la nivelul celei mai mari părți a publicului victorian. În mod evident, era încă greu pentru majoritatea cititorilor victorieni să privească perspectiva internă la persoana întîi a naratorului Barry Lyndon cu detașare. Thackeray a fost generos în a oferi indicații în privința abilității limitate a naratorului de a-și prezenta în mod obiectiv situația. De fapt, receptarea ostilă a romanului la persoana întîi de către o parte a publicului contemporan
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
mari părți a publicului victorian. În mod evident, era încă greu pentru majoritatea cititorilor victorieni să privească perspectiva internă la persoana întîi a naratorului Barry Lyndon cu detașare. Thackeray a fost generos în a oferi indicații în privința abilității limitate a naratorului de a-și prezenta în mod obiectiv situația. De fapt, receptarea ostilă a romanului la persoana întîi de către o parte a publicului contemporan l-a convins în cele din urmă pe Thackeray să adauge cîteva note de subsol în forma
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
scurte secțiuni ale unui roman și oferă mai degrabă o intensificare episodică decît o aranjare consecventă a firului perspectival pentru întregul roman. Dickens se apropie cel mai mult de o tehnică a punctului de vedere consecventă atunci cînd pune un narator nepersonalizat să prezinte o întîmplare ca și cum ar fi fost el însuși prezent ca martor invizibil. Prezentarea lumii interioare în romanul victorian reflectă o tendință similară. Punctul de vedere este uneori limitat la un personaj ficțional, însă niciodată pentru multă vreme
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
Scrooge. Acestea sînt impresiile care pătrund dincolo de duritatea emoțională a lui Scrooge. Însă aici Dickens nu folosește perspectiva internă, care ar fi mai eficientă, dată fiind tema. Punctul de vedere nu îi este acordat lui Scrooge, ci mai degrabă unui narator auctorial, care descrie aceste scene cu atmosfera caldă de Crăciun cu mult entuziasm și cu patosul corespunzător. Cititorului nu i se amintește de obicei decît la sfîrșitul fiecărei viziuni de Crăciun că faptele povestite corespund de fapt perspectivei interioare a
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
de fapt perspectivei interioare a lui Scrooge. Dickens era, de fapt, în aceeași măsură interesat de descrierea vie a bucuriilor dezarmante ale Crăciunului ca expresie a unei "philosophie de Noël"327 și de descrierea convertirii lui Scrooge. Perspectiva externă a naratorului și aperspectivismul predominant sînt în mare măsură în acord cu intenția menționată anterior. Dacă ne gîndim că schimbarea care a avut loc în sufletul lui Scrooge este adevărata temă a poveștii, atunci situația apare într-o altă lumină. Motivația psihologică
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]
-
monstrul Ebenezer Scrooge este treptat reintegrat într-o comunitate de oameni care reflectă spontaneitatea și altruismul spiritului Crăciunului. Acest proces își găsește expresie într-o mutare imperceptibilă a punctului de vedere din care sînt trăite bucuriile Crăciunului de la cel al naratorului auctorial la acela al lui Scrooge. În prima imagine de Crăciun, Fantoma Crăciunului trecut prezintă distribuirea cadourilor unui număr mare de copii. O fată ceva mai mare îi atrage atenția naratorului. Naratorul auctorial își ține pe deplin ascunsă admirația pentru
by Franz Karl Stanzel [Corola-publishinghouse/Science/1079_a_2587]