526 matches
-
-astra, (< lat. aster, astera), inactiv în limba romînă de multă vreme (reluat tîrziu prin neologismele romanice tip criticastru). O altă grupă, evident restrînsă, de nume cu presupusă origine latinească sunt cele care pot evidenția un sens aparte, nepăstrat de către apelativele omonime romînești moștenite, și ele, din latină. În această situație pare a fi numele unui sat, Sărbătoarea, din județul Dolj, aflat în apropierea „valului“ de apărare construit în timpul lui Constantin cel Mare și numit astăzi Brazda lui Novac, pe care, din
101 nume de locuri by Ion Toma () [Corola-publishinghouse/Science/1350_a_2724]
-
Bălăești, Mălăești, Ghelăești, Plăești, Mămăești - dar Negoiești, Vovriești; Poeni, Poenița, Poenile - dar Poienari, (Valea) Poienii, Poienile, Poienița etc. Un avantaj, poate neavut explicit în vedere de autorii standardizării, dar sesizabil în multe situații, l-ar putea constitui diferențierea formală între omonimele toponimice care, trebuie să recunoaștem, sunt destul de numeroase, elementele derivative și perifrastice (determinanții) nefiind suficiente pentru a le distinge și a le permite, astfel, exercitarea funcției de individualizare. Cît privește riscul ambiguității semantice, care la apelative constituie argumentul principal pentru
101 nume de locuri by Ion Toma () [Corola-publishinghouse/Science/1350_a_2724]
-
se mai numesc și Munții Sebeșului sau Munții Orăștiei, Munții Cindrelului se mai numesc și Munții Cibinului sau Munții Sibiului, Balta Brăilei - Insula Mare a Brăilei, Ostrovul Mare - Porțile de Fier II, Depresiunea Bîrsei - Țara Bîrsei etc. Numele de locuri „omonime“ (cel puțin ca sorginte) se scriu și ele de multe ori în mod diferit: Stejăriș - Stejeriș, Săliște - Seliște - Siliște, Părău - Părîu, Petroasa - Pietroasa, Petriș - Pietriș, Mănăstirea - Mînăstirea, Răcaș - Recaș etc. Fenomenul dublei denumiri se întîlnește, de fapt, chiar mai frecvent
101 nume de locuri by Ion Toma () [Corola-publishinghouse/Science/1350_a_2724]
-
De exemplu, Bărca Croavelor, Bărca Scorțarului, Bărcoasa, Bărca Dobreștilor, Bîrca Plaiului, Bîrca Sadovei, Bîrca Viezurinilor etc. au în componență pe prima poziție, probabil, entopicul, în timp ce Bărcanu, Bărcănești, Bărcești, Bîrcaciu, Bîrcani, Bîrceni etc. provin mai degrabă din antroponime. Sunt exemple de omonime topice cu etimoane diferite, nu întotdeauna ușor de precizat, fără documentare istorică, de teren și lingvistică. Bîrlad Toponimul desemnează în prezent un municipiu din județul Vaslui și un rîu, afluent al Siretului, precum și cîteva nume rezultate prin polarizare de la primele
101 nume de locuri by Ion Toma () [Corola-publishinghouse/Science/1350_a_2724]
-
în graiurile ardelenești ca apelativ, căpîlnă, și ca nume de familie, Căpîlnă și Căpîlnaș (unii îl consideră derivat de la căpîlnă + sufixul -aș, avînd sensul de „enoriaș“, alții cred că înseamnă „preot, cape lan“). Acesta din urmă stă la baza toponimului omonim menționat în județul Arad. Toponimele Căpleni (județul Satu Mare), Coplean (județul Cluj) sunt formate de la apelative sau antroponime cu sensul originar de „preot de casă sau de curte“, „ajutor de preot“, dat de magh. Káplán (< lat. Capellanus); Căptălan (sat în județul
101 nume de locuri by Ion Toma () [Corola-publishinghouse/Science/1350_a_2724]
-
imediata apropiere a municipiului și al cărui afluent de dreapta ar fi pîrîiașul Cîmpinița, lung de patru kilometri. Dacă forma nu este greșită, ne-am putea gîndi la un nume dispărut, în urma extinderii numelui Cîmpinița la întreg cursul, datorită notorietății omonimului său, care este un cartier în plină dezvoltare al municipiului. Acesta pare să fi fost la origine un nume de persoană, Cîmpea, neatestat încă, din cîte știm posibil o poreclă. S-ar putea opune acestei soluții și existența unui alt
101 nume de locuri by Ion Toma () [Corola-publishinghouse/Science/1350_a_2724]
-
Forme polarizate sunt: Defileul Coziei, Gruiul Coziei, Munții Coziei, Cozieni, Mănăstirea Cozia. Toponimul vîlcean, atestat încă în secolul al XIV-lea, ar fi, la origine, după Iorgu Iordan, sinonim cu Nucetul, fiind la bază turcicul (peceneg sau cuman) koz, „nuc“. Omonimele, prea numeroase pentru a avea toate o bază turcică, ar putea porni de la sl. koza „capră“, căruia i s-a adăugat sufixul -je (care derivă adjective posesive din substantive) și desinența -a, putînd fi inițial un compus de tipul „muntele
101 nume de locuri by Ion Toma () [Corola-publishinghouse/Science/1350_a_2724]
-
Nucușor pe de o parte, Capra, Dealu Caprii, Piatra Caprii etc. pe de altă parte) și probabile istoric (atît slavii, cît și pecenegii și cumanii au con viețuit cu romînii timp de secole), ceea ce ne poate pune în fața unor fascinante omonime toponimice de origine diferită. Craiova Este numele unui municipiu din județul Dolj, a două pîraie, afluenți de dreapta ai rîurilor Cerna și Cricău, și a doua sate din județele Alba și Arad. Toponime polarizate (probabil de la hidronim) sunt Lacul Fosilifer
101 nume de locuri by Ion Toma () [Corola-publishinghouse/Science/1350_a_2724]
-
de pămînt ca semn de hotar între moșii“, de unde Dornă de piatră, „semn de delimitare a pămîntului“. Toponimizarea s-a realizat inițial pentru hidronime și de la acestea, prin transfer, la celelalte categorii de toponime. Nu e imposibil ca unele dintre omonime să se fi format de la sensul privind „piatra de hotar“, apropo de Dorna de piatră. În legătură cu acest sens, care poate veni din baza slavă a lui dornă (apelativul dor, „spărtură“, + sufixul -na), ne putem gîndi și la un entopic romînesc
101 nume de locuri by Ion Toma () [Corola-publishinghouse/Science/1350_a_2724]
-
Tîrgoviște etc.). Interesant este că apelativul romînesc grădiște a dobîndit în timp și un sens creat prin metonimie, de „movilă naturală rămasă în urma eroziunii, în lunca unui rîu sau în mijlocul unei bălți“, presupus, de altfel, și la baza multora dintre omonimele prezentate mai sus. Așa cum am anticipat, este posibil ca măcar o parte dintre omonimele Grădiștea, cele mai vechi, să fi fost date de slavi sau de populația bilingvă romîno-slavă, înainte de-a fi asimilate de către romîni. După aceea romînii au
101 nume de locuri by Ion Toma () [Corola-publishinghouse/Science/1350_a_2724]
-
sens creat prin metonimie, de „movilă naturală rămasă în urma eroziunii, în lunca unui rîu sau în mijlocul unei bălți“, presupus, de altfel, și la baza multora dintre omonimele prezentate mai sus. Așa cum am anticipat, este posibil ca măcar o parte dintre omonimele Grădiștea, cele mai vechi, să fi fost date de slavi sau de populația bilingvă romîno-slavă, înainte de-a fi asimilate de către romîni. După aceea romînii au devenit ei înșiși „creatori de toponime slave“, cum a formulat Petrovici. Dovada că unele
101 nume de locuri by Ion Toma () [Corola-publishinghouse/Science/1350_a_2724]
-
hidronim nu putea exista acolo. În schimb, în ambele teritorii putea avea loc o influență germană, ceea ce susține părerea celor care derivă toponimul din germ. Molde (Mulde), „albie, trecătoare“, însoțit de substantivul atribut Au, Aue, „șes, cîmpie“ (interesant este că omonimul ceh a fost atestat în epoca medievală sub formele Molda, Mulden, iar numele săsesc vechi al orașu lui Baia era Molde, Mulde). Forma Moldova ar fi luat naștere pe teren romînesc, la început ca termen secund în genitiv al unor
101 nume de locuri by Ion Toma () [Corola-publishinghouse/Science/1350_a_2724]
-
Moșea, Moșen, Mosești, Moșana etc., iar celelalte neatestate direct, ci numai indirect, în Mosca, Moscani, Mosora etc.), comparate cu bg. srb. Moșo (prezente în Moșko, Moșev, Moșov). Pătruț nu acceptă în nici un caz implicarea apelativului romînesc moș, considerîndu-l un simplu omonim „neinteresant“ pentru discuția în cauză. Vasile Frățilă propune o proveniență apelativă slavă pentru Moșna și pentru un grup larg de nume sau de forme asemănătoare (Mojna, Muschna, Muzsna, Mussen, Mwsna, Moson, Mosin, Musin etc.) atestate începînd cu secolul al XIV
101 nume de locuri by Ion Toma () [Corola-publishinghouse/Science/1350_a_2724]
-
Mierisch. O analogie a traseului străbătut de numele Mureș se regăsește, cel puțin pentru un tronson, în evoluția toponimului Tîrnava. Cît privește formantul Mureș din toponimul Maramureș, este de presupus că nu e hidronimul străvechi Mureș din Ardeal, ci un omonim, se pare derivat din slavă (vezi etimologia Maramureșului). Un traseu mai scurt, mai simplu și mai puțin verosimil a propus G. Giuglea, care consideră că a din formele străvechi Marisios și celelalte a putut trece la u în limba romînă
101 nume de locuri by Ion Toma () [Corola-publishinghouse/Science/1350_a_2724]
-
Este numele celui mai mare afluent de stînga al Mureșului (are o lungime de 246 de kilometri), format prin unirea (la Blaj) a Tîrna vei Mari cu Tîrnava Mică, rîuri care izvorăsc din Munții Gurghiului și străbat Podișul Transilvaniei. Cîteva omonime ale lui denumesc o pădure din Piemontul Bălăciței și mai multe sate aflate în județele Dolj, Hunedoara, Sibiu și Teleorman. De la hidronimul Tîrnava au fost create, prin polarizare, Tîrnava Mare și Tîrnava Mică (afluenții săi), Podișul Tîrnavelor și Subcarpații Tîrnavelor
101 nume de locuri by Ion Toma () [Corola-publishinghouse/Science/1350_a_2724]
-
1993 cu o culegere de nuvele, Fata fără glas. Urmează romanul Un milionar nebun (1996), în care se relatează avatarurile unei familii de români emigranți, care reușește să se integreze în societatea americană, alte două realizate după scenariile de film omonime - Născută în castelul lui Dracula (1997), combinație de ficțiune și reconstituire istorică, Adam și soțiile sale (1998), unde umorul se îmbină cu tendința de a se încălca granița realului - și Refugiații (2002). În fine, teatrul înseamnă pentru T. o artă
Dicționarul General al Literaturii Române () [Corola-publishinghouse/Science/290164_a_291493]
-
a găsi explicația semnificației lor lexicale. Găsim în manualele de limba și literatura română de clasa a III-a și a IV-a, numeroase exerciții care cer elevilor să găsească sinonime Ăcuvinte cu același înțeles), antonime Ăcuvinte cu sens opus), omonime Ăcuvinte identice ca formă, dar diferite ca înțeles), paronime Ăcuvinte foarte asemănătoare ca formă, însă diferite ca înțeles și ca origine). Îmbogățirea, activizarea vocabularului elevilor și precizarea semnificației cuvintelor, scrierea lor corectă constituie o sarcină permanentă, care nu trebuie neglijată
ÎNSUŞIREA NORMELOR DE ORTOGRAFIE ŞI PUNCTUAŢIE by ALDESCU DIANA () [Corola-publishinghouse/Science/1303_a_1879]
-
de cuvintele prin care acesta poate fi substituit și de cuvintele care îl înconjoară, de contextele în care el este întrebuințat, constatăm că cel puțin axa paradigmatică dacă nu și cea sintagmatică a cuvintelor condensate este alta decât aceea a omonimelor lor cu care ar putea fi confundate, în schimb este identică cu aceea a compuselor sau sintagmelor din care provin și cu care sunt sinonime. În consecință, pentru a putea decela caracteristicile și resorturile condensării lexico-semantice, compararea cuvântului rezultat cu
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
semantică din sensul "de culoarea sângelui, arămiu, roșcat, rumen aprins" al adjectivului roșu; conținutul semantic fundamental al lui roșie este identic, în schimb, cu acela al sintagmei din care provine, pătlăgică roșie. b) Rezultatele sunt cuvinte nou formate, distincte de omonimele lor din structura grupurilor sintactice de bază, de vreme ce substantivul roșie și adjectivul roșu nu sunt substituibile reciproc și au distribuții diferite (nu se asociază cu aceiași termeni în contexte identice); în schimb, roșie poate fi substituit de unitatea lexicală complexă
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
unul dintre mecanismele secundare, nespecifice și rar aplicate. O astfel de poziție poate fi considerată justificată în condițiile în care dicționarele prezintă și descriu cuvintele pornind de la configurația lor formală, nu de la conținutul lor noțional, iar distingerea cuvintelor polisemantice de omonime se bazează, până una-alta, mai mult pe originea diferită a acestora din urmă și în mult mai mică măsură pe prezența sau absența trăsăturilor semantice comune. Continuarea examinării pe baze diacronice, aplicate atât aspectului formal, cât și domeniului semantic
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
Continuarea examinării pe baze diacronice, aplicate atât aspectului formal, cât și domeniului semantic, schimbă însă fundamental perspectiva, relevând faptul că, în fond, o analiză corectă a cuvintelor formate prin condensare trebuie efectuată prin compararea înțelesului lor nu cu acela al omonimelor care fac parte din structura termenilor complecși originari, ci cu semantismul chiar al sintagmelor / compuselor respective. Iată de ce este important să relevăm modul în care se formează cuvintele condensate și statutul de procedeu special al creației lexicale pe care îl
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
până acum numai de întreaga formație originară, devenind astfel un cuvânt nou, cu o paradigmă semantică inedită, care coincide cu paradigma etimonului său complex. Avem la îndemână, desigur, și exemple în care cuvântul își modifică și axa sintagmatică, astfel încât înțelesul omonimului său rămâne să fie receptat nu doar în paradigmele tradiționale, ci și în contexte sintagmatice specifice. Prin substantivul roșie, de pildă, nimeni nu mai înțelege astăzi decât o legumă sau o plantă care în trecut se numea exclusiv pătlăgică roșie
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
sunt cele în care simpla alunecare a sensului este exclusă, deoarece acesta nu se putea dezvolta din înțelesul inițial al substantivului, ci se datorează transferului semantic de la termenul complex la noua formație lexicală; aceasta este deci un cuvânt diferit de omonimul din structura sintagmei sau compusului. Dacă este vorba de un împrumut, condiția specializării sale în limba receptoare este ca el să fi fost folosit mai întâi cu înțelesul general; sensul cu care a fost preluat relevă însă proveniența sintagmatică. Iată
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
loc în trei circumstanțe distincte: a) fie ca evoluție internă, petrecută pe terenul unei limbi oarecare, situație în care un termen complex existent în limba respectivă se reduce la unul dintre constituenții săi, iar acesta devine un cuvânt diferit de omonimul său care intra în componența sintagmei; b) fie în procesul transformării treptate a unei limbi într-o altă limbă, care o moștenește pe prima ceea ce înseamnă, în fond, tot evoluție internă, marcată însă de aplicarea unor legi fonetice specifice și
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
analiza etimologică nu este atentă, i se poate atribui calitatea de etimon, a cărui preluare ar fi fost însoțită de o de regulă stranie schimbare de sens; comitem însă aceeași eroare dacă identificăm un cuvânt rezultat prin condensare internă cu omonimul său aflat în structura termenului complex de bază, declarându-l astfel polisemantic, deși este clar că între sensurile lor nu există o filiație. Când suprimarea unuia dintre constituenți se petrece în cadrul unei și aceleiași limbi, trebuie admis că, la început
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]