4,702 matches
-
Koblenz-ului bizantin - scrie N. Iorga - stabiliți mai ales în Italia, și scrierile lor sunt inspirate deseori de ideea unei revanșe, cu neputință de realizat, dar care va înflăcăra multe dintre spiritele cele mai distinse și cele mai nobile ale Europei apusene, până după începutul veacului al XVI-lea influențat de capriciul tuturor aventurilor ”. Ideea bizantină se răspândește la multe popoare din sud-estul european prin cel ce avea să patroneze viața ortodoxă a Balcanilor, patriarhul de la Constantinopol; va supraviețui insă, și avem
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
dormi cu capra; vaca și ursul vor merge împreună la păscut și sugarul se va juca etc. (Isaia, XI, 6-8)”. Trăsătura de unire între Evul Mediu și epoca modernă a fost reprezentată cu mare strălucire pe de-o parte de apuseanul Nicolaus Cusanus, pe de alta, de răsăriteanul Georgios Gemistos Plethon, ei făptuind în același timp și cele mai de seamă contacte între Orient și Occident, între lumea bizantino-ortodoxă și aceea romano-catolică, contacte de amploare care vor aduce mult așteptata apropiere
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
care trecea conștiința omenirii. În Laus stultitiae el critică tot ceea ce reprezintă autoritate, formele instituționale care se împotrivesc vieții raționale, întruchipate de regi și principi, de prelați, călugări și papi. Condamnând dogmatismul medieval, pledează pentru libertatea gândirii; satirizând societatea feudală apuseană (cu cortegiul ei de ambiții) aflată în pragul prăbușirii, întrezărește orizontul lumii noi. „Cât despre usturimea mușcărilor mele” scrie Erasmus lui Morus, „răspund că de totdeauna a fost îngăduită scriitorilor libertatea de a înfățișa, nepedepsiți, umorul vieții celei de toate
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
Filippo Scolari. În același cadru al înnoirilor datorate interferențelor, se numără centrul de învățătură umanistă de la Oradea, care reprezintă unul dintre primele și cele mai de seamă focare de cultură ale „zonei”. Prodigioasa școală capitulară de aici pregătea, după modelul apusean, secretarii și diplomații curții din Buda. Valoarea europeană a acestei școli este dată atât de programa de învățământ întocmită prin cele două sisteme, trivium și quadrivium, cât și de profesorii care, prin activitatea creatoare, constituie reale modele; între aceștia se
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
cu Occidentul, în aceste condiții fiind stimulată o excelentă traducere a Bibliei în limba slavonă bisericească prin arhiepiscopul Ghenadie de Novgorod. Astfel, a fost înlesnită activitatea a două personalități de anvergură, Maxim Grecul și Vassian Patrikeev. * ** Convergențele spirituale cu centrele apusene vor duce la geneza unor realități culturale absolut noi în Polonia, Ungaria, Croația, Dalmația. De exemplu, în vreme ce lumea urbană a Poloniei s-a orientat cu precădere către orașele Germaniei și ale Țărilor de Jos, preluând elementele de bază din sistemul
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
și formei proprii de expresie religioasă. Pentru delimitarea fenomenului, mi s-a părut semnificativ cazul catedralei romano-catolice din Alba-Iulia. Exemplul ne face să percepem corect diferențele. Amintitul lăcaș de cult este o reprezentare arhitecturală și nu numai, sincronă cu cele apusene. Un mozaic de elemente în stil gotic, renaștentist și baroc; o chintesență a spiritului medievalo-antic, conservator și înnoitor totodată. Biserica îmbrățișează ideile lui homo novus, atâta vreme cât nu-i periclitează poziția. Și pentru a da de înțeles că se apără în fața
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
sosite din Occident, punctul de întâlnire al marilor comisionari evrei, citadela construită după moda francă și populată de negustori latini și greci. Fără a exagera, cred că lumea acestui centru poate fi apropiată, măcar sub aspectul unor influențe, de modelul apusean, demonstrându-se astfel impactul civilizației europene asupra celei islamice, tentația deschiderii spre Europa a acestui important oraș comercial, politic și spiritual din colțul de sud-est al continentului. Nu se putea ca acest oraș să nu întrețină prin greci și evrei
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
Balcani, Islam, Orientul ebraic, atât sentimentalismul sud-estic, temperamentul meridional de sorginte mediteraneană, cât și cultura și tradițiile nordului germanic, atât ortodoxismului mai puțin riguros și mai tolerant, cât și catolicismul ori reformismul care în formele răspândite au permis prelungirea gândirii apusene până în această parte a continentului. Banatul, de pildă, l-am văzut deseori ca o placă turnată, așa cum istoria l-a hărăzit, ca o arie de interferențe spirituale între români - șvabi - sârbi - maghiari - evrei - slovaci - turci - bulgari - țigani, aducând cu sine
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
studiile lui Lucien Febvre, Paul Hazard, Fernand Braudel, Jean Delumeau ș.a.. Fără îndoială elementele comune încep să apară la orizont, problemele de bază ale existenței și ale gândirii puse de societatea est-europeană tind să se apropie de acelea ale comunității apusene. Numai că ele sunt emise de alte suflete și minți, de trăiri particulare, de tipuri proprii de exteriorizare; nu întâmplător mijloacele, adeseori, sunt altele, selecția este alta, în vreme ce scopul urmărit este același: schimbarea sistemului de valori. Revoluția intelectuală care se
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
comunitățile umane trăind în arealul de dincolo de capitala Habsburgilor. Contactele și dialogul Orient-Occident, odată bine cunoscute, oferă o altă imagine a geografiei cultuale și culturale europene, aduc în lumină vechimea tentației lui homo europaeus, prezent în conștiințe nu numai la apuseni, la germanii și austriecii din Europa de mijloc, ci și la greci, sârbi, croați, români, bulgari, ruși, slovaci, cehi, polonezi, maghiari, sloveni. În Sud-Est mutațiile mai mici sau mai mari izvorăsc din interiorul religiei, ceea ce nu înseamnă că economia sau
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
ideilor moderne ale Apusului, generând atât tendința depășirii propriilor limite prin efortul intelectual, cât și pe cea a integrării în circuitul cultural al continentului. Academia movileană ce ia ființă la Kiev cu un program de învățământ aidoma celui al universităților apusene a fost socotită „cea mai veche universitate modernă ortodoxă”, luminile ei iradiind peste tot în cuprinsul spațiului ortodox al Europei Orientale. Este și acesta un semn, și nu unul izolat, al urmărilor războiului confesional. Primul document care vorbește despre „organizarea
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
principatului transilvan găzduiește o adevărată înflorire culturală, determină un interesant dialog cu Occidentul. Procesul de consolidare economică este urmat îndeaproape de unul de emancipare culturală, domnia lui Gabriel Bethlen și a celor doi RĂkoczi implantând instituții noi, modernizatoare, de sorginte apuseană. Desigur, factorul religios are și el un rol foarte important în crearea noii stări de lucruri. Calvinismul, mult răspândit în Transilvania veacului al XVII-lea, e îmbrățișat la curtea principilor. Lui i se datorează, poate în primul rând, ideile moderne
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
de slavă, greacă și latină, joacă un rol de seamă în răsăritul european, în vreme ce împărăția Sfintei Sofia își găsește continuitate în epoca ce urmează grandioasei epopei a ținutului și a oamenilor lui din nordul îndepărtat. Arta sa, receptivă la Renașterea apuseană, va avea un mare ecou în destinul artistic al întregii Rusii moderne. În Balcani, în timp ce bulgarii și sârbii nutreau credința în misiunea eliberatoare a Rusiei, activitatea extraordinară a grecilor din tot cursul veacului al XVIII-lea pregătește terenul pentru pătrunderea
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
comparații, critici și interpretări de valoare, această istorie a prințului moldav reprezintă un moment atipic pentru Iluminismul european de sorginte răsăriteană, impunând un nume și o creație la nivelul marilor producții intelectuale ale continentului. Ea vine astfel în întâmpinarea demersului apusean, contribuind la ceea ce Pierre Chaunu numea realizarea unei Europe printr-o revoluție intelectuală. Căci ce altceva putem spune despre Cantemir, decât că este un homo europaeus de tip modern care explică structurile, atât de slab cunoscute la vremea aceea, ale
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
discernământ. O asemenea pledoarie, plină de bun-simț, condusă de o minte luminată, depune mărturie concludentă asupra instrumentelor de lucru aflate la dispoziția istoricului, nu mai puțin asupra utilajului mental de proveniență europeană, resimțit în discursul său. Ambele aspecte explică interesul apusean pentru opera lui. Gândirea politică a principelui „e caracteristică pentru acel început de secol care se născuse sub zodia raționalismului preluminist pentru a se încheia sub auspicii romantice”. Am putea spune că cei 22 de ani petrecuți la Constantinopol îi
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
sânul Bisericii Ortodoxe. El nu acceptă linia doctrinei mistice, nici formele tradiționalismului ortodox, ceea ce nu înseamnă o ruptură de fondul concepției creștine. Atent la ceea ce se petrece în societatea catolică occidentală, învățatul român se apropie mai ales de orientările raționaliste apusene, fără a nega însă originalitatea spiritului laic și bisericesc oriental. Cantemir pledează pentru un dialog Est-Vest, dorind, în chip pedagogic, cum odinioară o făcuse Theofil Corydaleu, să contribuie la emanciparea țării Moldovei. Ieremia Cacavela îi laudă minunatele gânduri și starea
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
filosofic. Andrei Pippidi are dreptate când acordă importanța cuvenită triplului sens al cugetării Stolnicului: istoric, pentru că e vorba de o erudiție impresionantă; politic, pentru că aduce importante judecăți privitoare la actualitate; și filosofic, fiindcă descoperă sensurile ultime ale trecutului românesc. Educația apuseană a Mavrocordaților, cărțile cumpărate de ei, în speță de Nicolae, îndemnurile tradiției, fie că veneau dinspre cultura română, fie din aceea sud-est europeană ori dinspre programele teoretice bizantine, oferă alte exemple de netăgăduit privind starea de spirit a elitei. Popoarele
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
din perimetrul centro-răsăritean al continentului. Evreii care locuiesc în acest timp în țările Peninsulei Balcanice reprezintă deja un grup comunitar distinct, atât în raport cu anturajul lor neevreiesc, cât și, într-o oarecare măsură (de suprafață, evident), față de coreligionarii lor din Europa apuseană. O explicație s-ar cuveni totuși. Credința rămâne aceeași, indiferent de arealul în care ființează comunitățile. Particularitățile însă, de la îmbrăcăminte și până la alimentație, de la construirea sinagogilor și până la practicarea tradițiilor, de la interiorul locuințelor și până la limba vorbită, se înfățișează într-
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
fiind însoțit, cu o jumătate de veac mai târziu, de alte două texte de referință, Supplex Libellus Valachorum și revendicările soborului (Congresului) illir de la Timișoara. Cert este că marea majoritate a cărturarilor amintiți își însușesc noile concepții ale culturii iluministe apusene, deschid, prin eforturi individuale, circulația lucrărilor occidentale, evidențiază utilitatea receptării active a Luminilor europene în întreg spațiul central și de sud-est al continentului. Deși proveneau din familii comunitar-lingvistice diferite, destinul istoric i-a apropiat, ei având trăsături comune atât prin
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
având ca obiect emanciparea omenirii. Montesquieu propune o ridicare a barierelor, o recunoaștere unanimă a dreptului la viață, la organizare liberă a popoarelor. Când este vorba de De l’ésprit des lois, știm că ideile trec mult peste limitele regiunilor apusene și centrale ale continentului, ele fiind și pentru Răsărit un model al viziunii istorice, un fel de a domina prin prestigiu adversarii și criticii cei mai pătrunzători (Ernst Cassirer). Herder, care adeseori a combătut metoda și premisele lui Montesquieu, admirând
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
a Sud-Estului -, vor mijloci accesul la rousseauism și voltairianism, la cărțile lui Montesquieu sau la Enciclopedia lui Diderot. August Ludwig Schlözer, Johann Gottfried Herder, frații Schlegel sau frații Grimm pun și ei în aplicare serioase cercetări istorice, lingvistice, folclorice, relevă apusenilor cunoștințe remarcabile, total necunoscute până atunci, despre viața materială și spirituală a Răsăritului. Ei sunt intelectuali - istorici, filosofi - ai timpului lor sau ai epocii care avea să urmeze (cazul lui Herder), deopotrivă exemple pentru aceia ce încep să se afirme
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
ale Răsăritului, de pildă Cronica lui Nestor, pe care o și editează la Göttingen în anul 1802 sub titlul Russische Annalen in ihrer slavonischer Grundsprache verglichen übersetzt und erklärt. Dintre personalitățile culturii române, Dimitrie Cantemir îi este cunoscut prin intermediul edițiilor apusene ale Istoriei Imperiului Otoman. Probabil contactul cu spiritualitățile maghiară și săsească îi prilejuiește cunoașterea preocupărilor istoriografice ale Școlii Ardelene. Rolul lui Schlözer în mobilizarea istoricilor, în stimularea istoriografiilor și de aici mai departe în constituirea națiunilor din Centru și Sud-Est
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
firească a unei pregătiri, dar și a unui program educativ complex; cum știm, este vorba, pe de o parte, de influența ideilor occidentale, pe de alta, de scrieri și atitudini proprii regiunii. În tot cazul, atmosfera creată de crizele Europei apusene după 1760, momentele critice traversate de monarhiile feudale, culminând cu Revoluția Franceză, au un cert impact asupra Răsăritului. Criza se extinde dinspre Vest spre Est, epoca însăși e dificilă, e turmentată, cuprinde și obstacole ce cresc și se opun extinderii
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
constă într-o revoluție intelectuală. Să reținem, nu sensul conferit națiunii de marele eveniment francez de la 1789 ori de epopeea napoleoniană care îi atrage, cât mai ales măsurile care să contribuie la progresul „luminii”. Idealul: un homo novus de tip apusean, ceea ce în înțelegerea lor nu presupune decât un reformism de pe urma căruia să nu sufere sistemul. Schimbările sunt posibile doar în spiritul despotismului luminat. Revoluționarii de profesie întârzie să apară. Cu toții sunt adepți ai Iluminismului și „Iluminismul nu e revoluționar sau
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]
-
brașoveanul Martin Schmeizel, care, în primele decenii ale secolului al XVIII-lea, îndeplinise și funcția de consilier al curții prusace), filosofia și teologia, Samuel von Brukenthal stabilește încă în această etapă o mulțime de contacte cu cercurile înalte ale societății apusene. El se familiarizează cu un mod de viață superior, cu bunele maniere de sorginte franco-germană (distincte chiar și în raport cu cele mai rafinate maniere săsești), în fine, intră în anturajul spiritual al Iluminismului german. Suntem în deceniile de mijloc ale Secolului
[Corola-publishinghouse/Science/2253_a_3578]