725 matches
-
individualiști i-a încurajat pe aceștia să învețe unul de la altul, concentrîndu-și atenția asupra sarcinii mai mult decît asupra relațiilor sociale și interpersonale din grup și să construiască încrederea cerută de performanțele superioare (Sosik et al., 2005). în contrast, grupul colectivist și-a concentrat inițial efortul asupra formării relațiilor sociale și interpersonale între membrii grupului. Ei au avut nevoie de mai mult timp pentru a-și spori performanța, din cauza tendinței de a vedea interacțiunea cu ceilalți printr-o perspectivă pe termen
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
inițial efortul asupra formării relațiilor sociale și interpersonale între membrii grupului. Ei au avut nevoie de mai mult timp pentru a-și spori performanța, din cauza tendinței de a vedea interacțiunea cu ceilalți printr-o perspectivă pe termen lung. în grupul colectivist, datorită dorinței de prezervare a relațiilor interpersonale și a armoniei grupului, se exercită într o mai mare măsură efectele gîndirii de grup (Janis, 1972; Surowiecki, 2004). De asemenea, diferențe s-au înregistrat și în expectațiile privind rezultatele. Individualiștii au estimat
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
de universalitate și dimensiunea internalitate/externalitate. De asemenea, subiecții din societățile individualiste au fost învățați să valorizeze și să urmărească independența și realizarea individuală, fenomen care a dus la dezvoltarea încrederii în controlul exercitat de propria persoană asupra evenimentelor. Societățile colectiviste promovează armonia în relațiile interpersonale și solidaritatea între membrii grupului, fapt ce a accentuat interdependența și realizările grupului, determinînd astfel credința în controlul exercitat mai de grabă de ceilalți decît de sine. Un alt aspect care merită semnalat se referă
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
sînt mult mai accentuate decît în societățile individualiste și corespund atributelor lui homo sociologicus. încercînd să surprindă relația dintre individualism, colectivism și dezvoltarea economică, R. Ball (2001) a pornit de la premisa unei relații bilaterale: pe de o parte, caracterul individualist/colectivist al unei societăți influențează dezvoltarea economică, pe de altă parte, creșterea economică și transformările în structura acesteia conduc societatea spre individualism sau colectivism. Dintr-o anumită perspectivă, dezvoltarea economică e împiedicată de colectivism și facilitată de individualism. Acestui postulat îi
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
comercială conține un element de încredere. Normele sociale corporative, indispensabile de altfel, ar fi expresia colectivismului, pentru că, supunîndu-se lor, individul renunță la propriile interese unilaterale. Reciprocitatea, încrederea și moralitatea stau la baza intereselor colective și sînt interiorizate, întrucît, în societățile colectiviste, oamenii sînt motivați de alte scopuri decît cele personale. Tranzacțiile economice abundă în dileme sociale, în probleme legate de acțiuni colective și de bunuri publice, rezolvarea acestora fiind determinată de capitalul social existent, de normele reciprocității și implicarea civică a
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
capitalul social existent, de normele reciprocității și implicarea civică a populației. F. Fukuyama (1995) evoca în această zonă tematică rolul încrederii în societate, care ar sta la baza funcționării eficiente a întreprinderilor economice, mai mari și mai complexe în societățile colectiviste decît în cele individualiste, unde încrederea nu depășește sfera propriei familii. în sens invers, se poate susține și teza contrară: dezvoltarea economiei favorizează colectivismul și diminuează individualismul. Hirschman (1982) considera că în societatea în care economia se bazează pe onestitate
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
familii. în sens invers, se poate susține și teza contrară: dezvoltarea economiei favorizează colectivismul și diminuează individualismul. Hirschman (1982) considera că în societatea în care economia se bazează pe onestitate, încredere și ajutorare, schimburile comerciale îi fac pe oameni mai colectiviști. Mai mult, Ingelhart (1997/2008, 2001) și Inglelhart și Norris (2004) afirmau că în țările mai bogate scade preocuparea oamenilor pentru bunăstarea materială "cu orice preț" și sporește cea pentru valorile nonmateriale, postmaterialiste. Rămîne însă întrebarea dacă aceste valori sînt
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
Mai mult, Ingelhart (1997/2008, 2001) și Inglelhart și Norris (2004) afirmau că în țările mai bogate scade preocuparea oamenilor pentru bunăstarea materială "cu orice preț" și sporește cea pentru valorile nonmateriale, postmaterialiste. Rămîne însă întrebarea dacă aceste valori sînt colectiviste (dreptate socială, altruism, sacrificiu de sine) sau individualiste (expresia libertății personale, a liberei exprimări și opțiuni). în fine, ultima ipoteză pe care o propune R. Ball este aceea că dezvoltarea economică diminuează colectivismul și favorizează individualismul. Această prezumție pornește de la
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
în muncă sînt mai mari decît în Asia, America de Sud și Europa de Est. O investigație psihosociologică anterioară (Smith, Dugan, Peterson, Leung, 1998) a demonstrat existența unei corelații pozitive între individualism și ambiguitatea de rol, respectiv stările conflictuale, ceea ce sugera că în țările colectiviste oamenii au nevoie să își cunoască exact rolul de la locul de muncă. Țări precum Japonia și China se caracterizează printr-un locus of control extern, tendință valabilă și pentru țările Europei de Est, situație care, presupun autorii, derivă din controlul
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
și comportamente organizaționale, unele existînd sub forma unor remanențe ale regimului comunist. Astfel, cultura organizațională profesional individualistă se caracterizează printr-o formalizare modestă a comunicării, control scăzut, cooperare, atitudine pozitivă față de proprietatea privată, diferențieri salariale și asumarea responsabilității. Cultura paternalist colectivistă presupune un stil de conducere autoritar, evitarea conflictelor, precum și opțiunea pentru egalitate salarială și siguranța locului de muncă. în fine, cultura colectivistă laissez-faire se caracterizează prin deresponsabilizare și preferința pentru egalitate salarială și locuri de muncă sigure (Bogathy, 2004, p.
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
modestă a comunicării, control scăzut, cooperare, atitudine pozitivă față de proprietatea privată, diferențieri salariale și asumarea responsabilității. Cultura paternalist colectivistă presupune un stil de conducere autoritar, evitarea conflictelor, precum și opțiunea pentru egalitate salarială și siguranța locului de muncă. în fine, cultura colectivistă laissez-faire se caracterizează prin deresponsabilizare și preferința pentru egalitate salarială și locuri de muncă sigure (Bogathy, 2004, p. 88). 10.2. Dialogul cu "celălalt" la nivel interpersonal. Autodezvăluirea Investigarea specificului autodezvăluirii în țările Europei Centrale și de Sud-Est a făcut
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
urmă (Goodwin et al., 1999, apud Sperneac, 2004) și ne îngăduie să privim în cheie comparativă speciile de autodezvăluire ale esticilor față de cele ale "occidentalilor". Desigur, cele mai răspîndite studii pe dimensiunea autodezvăluirii pleacă de la ideea comparării națiunilor individualiste sau colectiviste, în încercarea de a sublinia patternuri proprii de autodezvăluire, așa cum este cazul numeroaselor analize interculturale realizate asupra unor eșantioane din Statele Unite și Japonia, sistematizate tot de R. Goodwin și colaboratorii (1999), sau în țările Europei postcomuniste (Goodwin, Gaines, 2004). O
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
de relație, printr-un fel de retractilitate "naturală", asumată de timpuriu și întreținută de temerea că "celălalt" va profita de "ceea ce află despre mine" (McHugh, 2003). Nu întîmplător, ne atrage atenția autorul, adîncimea autodezvăluirilor este mai modestă în culturile naționale colectiviste, suplinită de o expansivitate pe dimensiunea orizontală, a întinderii autodezvăluirii, ceea ce conferă aparența unei autodezvăluiri echilibrate. Mesajul sugerat de aceste cercetări ar putea fi rezumat astfel: la colectiviști "se vorbește mult (despre sine)" (întindere a autodezvăluirii mare), dar "se comunică
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
ne atrage atenția autorul, adîncimea autodezvăluirilor este mai modestă în culturile naționale colectiviste, suplinită de o expansivitate pe dimensiunea orizontală, a întinderii autodezvăluirii, ceea ce conferă aparența unei autodezvăluiri echilibrate. Mesajul sugerat de aceste cercetări ar putea fi rezumat astfel: la colectiviști "se vorbește mult (despre sine)" (întindere a autodezvăluirii mare), dar "se comunică puțin", informația transmisă fiind "nerelevantă, superficială" (așadar, cu un grad de intimate și autenticitate al acesteia modest). Și mai interesante sînt tiparele relaționale articulate în zone de contact
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
așadar, însoțită de adevărate pedagogii sociale (în primul rînd cu mijloacele educației) care să refacă rețelele de încredere și speranță socială. 10.3. Relații interpersonale complexe: dragostea analizată intercultural Ipoteza testată de cercetările interculturale precizează că, în general, în culturile colectiviste, "orientale", se adoptă mai frecvent practica mariajului aranjat, în timp ce în culturile individualiste, "occidentale", indivizii își aleg partenerii după criterii personale (Hatfield, Rapson, 1996; Medora et al., 2002, Kövecses, 2003). Tendința evocată reflectă o diferență majoră în aceste tipuri de societăți
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
al., 2002, Kövecses, 2003). Tendința evocată reflectă o diferență majoră în aceste tipuri de societăți, exprimată prin măsura în care alegerea individuală joacă un rol în formarea relațiilor heterosexuale de tip "romantic" și în decizia de "a trăi împreună cu celălalt", colectiviștii angajîndu-se într-o strategie în alegerea partenerului mai puțin autonomă. O abordare consistentă românească a temei realiză recent de P. Iluț (2009, pp. 235-296), subliniind că, în pofida opiniei comune, studiile din domeniu dovedesc că și în culturile colectiviste, în care
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
împreună cu celălalt", colectiviștii angajîndu-se într-o strategie în alegerea partenerului mai puțin autonomă. O abordare consistentă românească a temei realiză recent de P. Iluț (2009, pp. 235-296), subliniind că, în pofida opiniei comune, studiile din domeniu dovedesc că și în culturile colectiviste, în care căsătoriile sînt mult mai frecvent planificate în prealabil, majoritatea protagoniștilor au posibilitatea de a-și exprima o anumită opțiune în alegerea viitorului soț; după cum și în culturile individualiste alegerile sînt într-o măsură deloc neglijabilă influențate de familie
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
Rolul acordat iubirii romantice în alegerea unui partener oferă prilejul semnalării unor diferențe interculturale semnificative. în culturile individualiste, cum ar fi Marea Britanie sau SUA, dragostea romantică este privită ca un ingredient de neînlocuit al unei relații durabile, în timp ce în culturile colectiviste alegerea partenerului se întemeiază pe factori ce țin de locul în rețeaua socială a acestuia, evidențiat prin statutul său ocupațional sau social. De fapt, dragostea romantică desemnată ca temei al unei relații constituie o resursă simbolică interpersonală care cunoaște istoricitatea
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
o ipoteză pe care au testat-o mai apoi frecvent: subiecții din culturile naționale individualiste sînt mai independenți de cîmp, fiind mai înzestrați în a separa elementele distincte ale cîmpului perceptiv de background-ul acestuia, spre deosebire de subiecții din culturile naționale colectiviste, care se dovedeau a fi mai degrabă dependenți de cîmp. întrebarea care se pune la capătul acestui demers empiric este dacă procesele cognitive sînt influențate cultural doar în intensitatea lor de manifestare sau diferă fundamental însuși mecanismul care se activează
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
ca scop principal în viață. Totodată, aceiași subiecți dovedeau o consistență comportamentală diminuată (exista o divergență pronunțată între valori, atitudini, opinii, pe de o parte, și comportamente, pe de altă parte). Rezultatele au sugerat că pentru subiecții individuali din culturile colectiviste, conduita nu urmează exigențele personale, ci calea care poate conserva relațiile armonioase cu cei din jur, prin activarea unui comportament în care "ceea ce face" subiectul este asociat mai puțin convingerilor proprii, cît așteptărilor "celuilalt" egal semnificativ sau mai ales ale
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
rînduri pe parcursul acestei cărți, diferențele interculturale influențează conceptul despre sine al subiectului. Astfel, culturile "occidentale", individualiste și independente încurajează construirea unei scheme despre sine în jurul unor trăsături proprii unui actor social individual, activ, afirmat în contexte diferite, în timp ce culturile "orientale", colectiviste și interdependente, valorizează rolul și rețeaua relațiilor cu "celălalt", favorizînd avantajele apartenenței. Dacă ar fi să rezumăm cele două maniere diferite de construire a self ului, putem prezenta principalele orientări după cum urmează (vezi tabelul 1) (Markus, Kitayama, 1991; Trafimow, Triandis
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
în SUA și Japonia, ajungîndu-se la rezultate similare, reconfirmate de cercetări calitative recente (Bulpitt, Martin, 2010). Astfel, solicitați să facă descrieri despre sine în general, participanții nord-americani furnizau cele mai numeroase atribute identitare. Totodată, caracterizarea de sine se plia, pentru colectiviști, pe exigențele situației (de exemplu, un japonez tipic se descria ca fiind "cineva care joacă Mahjong un joc național tradițional în serile de vineri"). însă cînd subiecții acestor studii au fost puși să se descrie în situații specifice (de exemplu
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
baza unui tipar relațional interdependent). Prin urmare, atunci cînd sînt puși în situația de a decide ce comportament social adecvat poate aduce beneficii simbolice, mecanismul automonitorizării activează un referent diferit (pe sine, în culturi individualiste, și pe "celălalt" în culturi colectiviste). încercînd să sistematizeze cele două tipuri de automonitorizare prin intermediul unui discurs identitar de tipul "cine sînt eu", P. Smith și M.H. Bond (1993, p. 98) prezintă o potențială descriere reciprocă între un student din Hong-Kong, domnul Chan (acolo unde predă
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
proporții similare cu cele întîlnite pe eșantionul american: Totodată, în cadrul culturilor naționale individualiste, subiectul înclină spre strategii relaționale prin care își afirmă independența și întreține, în general, o distanță fizică mai mare față de "celălalt" necunoscut, comparativ cu reprezentanții culturilor naționale colectiviste, protejîndu-și aria de securitate simbolică personală. Comparația tipică pe care o putem realiza este aceea dintre reprezentanții popoarelor balcanice, preponderent colectiviste și cei ai popoarelor nordice, considerate individualiste. Astfel, un "sîrb", un "grec" sau un "român" vor fi, de exemplu
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]
-
afirmă independența și întreține, în general, o distanță fizică mai mare față de "celălalt" necunoscut, comparativ cu reprezentanții culturilor naționale colectiviste, protejîndu-și aria de securitate simbolică personală. Comparația tipică pe care o putem realiza este aceea dintre reprezentanții popoarelor balcanice, preponderent colectiviste și cei ai popoarelor nordice, considerate individualiste. Astfel, un "sîrb", un "grec" sau un "român" vor fi, de exemplu, în "mult mai multă siguranță" atunci cînd se întîlnesc cu un personaj cunoscut în prealabil, fie și fugar, iar paleta expresivității
Psihologie interculturală: repere teoretice și diagnoze românești by Alin Gavreliuc () [Corola-publishinghouse/Science/855_a_1870]