649 matches
-
virtuțile să vi se-ntoarcă!"39. O atare conștiință mitică, situată sub zodia zeului Brahma, căruia i se atribuia și epitetul de "ziditor", dezvoltă și Eminescu în Împărat și proletar ("Sfărmați palate, temple..."; "Zidiți din dărmăture gigantici piramide / Ca un memento mari..."). Dar el smulge cetatea de sub pecetea divină ("cetățile blestemate" opuse "cetății lui Dumnezeu") a Temporalului, văzând progresul, schimbarea, nu numai în apocalipsa finală ci, și ca rezultat al luptelor sociale. "Sub sigiliul formei" "Pământul dă tărie nălucirei Și umbra
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
a formelor: "... Ceea ce e etern nu e esențial pentru om cercul activității sale, țintele sale sunt îndreptate pur și simplu asupra formelor ... [...] ... dezvoltarea acestora, înnobilarea lor sub dictatul propriului său spirit iată misiunea lui ..."40. O "misiune": "Cugeți tu, pământ?" (Memento mori) de "punere în operă" a adevărului ecclesiastic: pământ suntem și în pământ ne vom întoarce. (Facerea, Cap. 3, 3,19). În termeni heideggerieni opera de artă "pro-pune pământul" și "expune o lume", iar rolul predominant, în accepțiunea filosofului, trebuie
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
zidul, el nu este "pro-ducerea pământului", precum la Heidegger, ci act al faptei umane: "Mur pe mur, stâncă pe stâncă o cetate de giganți / Sunt gândiri arhitectonici de-o grozavă măreție, / Au zidit munte pe munte în antica lor trufie, ..." (Memento mori). Precizarea lui Heidegger este importantă: "În înălțarea sa, templul conferă lucrurilor chipul care le este propriu și oamenilor o perspectivă asupra lor înșile. Această perspectivă rămâne deschisă atâta vreme cât opera este operă, atâta vreme cât zeul nu a părăsit-o pentru totdeauna
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
construcție, in praesentia, totul a fost construit într-un trecut mitic când încă zeul n-a părăsit omul/pământul. Or, fără zeu, zidul nu rezistă, devine pulbere: "... Eu, privesc și tot privesc / La vo piatră ce înseamnă a istoriei hotară". (Memento mori). Să ne amintim că și Sf. Augustin spunea la fel, că zeii au înrăurire asupra cetăților în care locuiesc oameni, și buni și răi: "cetăți care sunt amestecate prin timpuri, dar separate prin virtuți" (De civita Dei). Ceea ce Eminescu
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
impusă de trecătorul corp omenesc" (Sărmanul Dionis). Dacă în aceste momente, de iureș energetic din horă, dansatorul simte nevoia să "țâpurească", să "chiuie", am spune că cel prins în roata elementelor la M. Eminescu are puterea întrebării: "Cugeți tu, pământ?" (Memento mori). O întrebare care devine un oratoriu al pulberii. "Peirea lucrurilor are loc, în conformitate cu necesitatea, în același (element) din care s-au născut" (Anaximandros). Nu trebuie să vedem o treaptă finală a lumii ca pulbere: ea se vântură, se cosmotizează
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
stânca/muntele face legătura între mundan și extramundan: "Stâncă urcată pe stâncă, pas cu pas în infinit / Pare-a se urca iar fruntea-i, cufundata-n înălțime / Abia marginile arată în albastra-ntunecime / Munte jumătate-n lume jumătate-n infinit" (Memento mori). În jur predomină un timp imemorial (mitic). Acestei trepte a disoluției și timpului său îi corespunde, ca ființă, magul ("zăhastrul", "călugărul bătrân"). Asemenea lui Uta-napiștim, el trăiește la margine de lume, "uitat de moarte" și a avut acces la
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
imagine. Monarhul e androginul misterios cu fața ninsă de paloare, sublunar, înger-demon, iradiind magica sa tristețe sau puterea sa astrală"5. O senzație de hieratism, de putere secretă de dincolo de timpuri iradiază din chipurile magilor eminescieni (vezi Povestea magului..., Strigoii, Memento mori): ei par ciopliți în chiar materialul dur al stâncii, ca frescele egiptene, de o mână titaniană 6: "Pe-un jilț tăiat în stâncă stă țeapăn, palid, drept, Cu cârja lui în mână preotul cel păgân; De-un veac el
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
ce convenea structurii sale imaginare. Ea l-a condus pe poet la varii asociații și țesături metaforice cu care este împânzită opera sa (smulgând, titanian, și ultimele seve ale pietrei: "Te încerci a stoarce lapte din a stâncei coaste seci" (Memento mori). Pentru lucrarea noastră este însă important doar să semnalăm că stânca/piatra, la Eminescu, este singura materie cu atributele eternității la care are acces omul. Numai în piatră se poate consemna/însemna fapta umană fie ca formă a zidului
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
durata stâncii/pietrei, de care se agață omul eminescian, în eternitatea universului? * Tușele în care poetul-sculptor "lucrează" imaginarul muntelui sunt adevărate reverii ale pietrei: termenul de "stâncime" creat în acest cutremur al formelor ("Munte jumătate-n lume jumătate-n infinit", Memento mori) e însuflețitor: "turmele de stânce" vibrează sub privirea lui Zamolx, care la un semn "striga stâncelor să cadă" sau mișcă codrii și râurile. Piatra este temeiul toposului dacic: "Nu mi-i ști spune ce mai face țara / Ce Dacia
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
ne comunice o gramatică misterioasă: "Eu de pe stâlpul negru iau arfa de aramă, / Arfa a cărei sunet e turbur, tremurat, / Arfa care din pietre durerile le chiamă" (Povestea magului călător în stele) sau "stoarce lapte din a stâncei coaste seci" (Memento mori). Piatra (în componentele ei: "piatra detunată", "piatră seacă", "piatra sură", "piatră risipită") închide în ea forțe pe care doar magul le poate elibera: el bate de trei ori în piatră ca într-o lespede secretă dintre moarte și viață
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
stele și dedesubtu-i stele..."; "Și cânt ... Din valuri iese câte o rază frântă" (Povestea magului ...) Și atuncea peste ape fața sfânt-a lunei pline Își ridică discul splendid în imperiul de lumine, Mării mândre poleindu-i pânzăriile-i de-azur..." (Memento mori) Tablourile sunt desenate cu un "creion de lumină", atenția nu este îndreptată spre detalii, ci spre panorame. Ochiul poetului e flămând de imagini, privirea trece razant, neostoită de-a surprinde cât mai mult. Predilecția pentru tablouri apare clar într-
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
o depășește, o copleșește extatic, în sfârșit, o face capabilă de o experiență deconcertantă, însă revelatorie".28 M. Eminescu nu este numai un contemplator, ci un "homo interogator", cum l-a numit George Muntean. Interogația lui (acel "Cine ești?" din Memento mori) acționează ca o armă de luptă: ea violează spațiul extramundan extrăgând/relatând, în permanență, despre "semnele" ascunse după lințoliile pecetluite ale astrelor. Interogația este un "reper semiotic și principal instrument al reflexivității artistice". Ea nu e "sterilizatoare, descurajantă, ci
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
credincioșii săi au cultivat-o întotdeauna și care acum îi face să-l recunoască și pe el ca pe o eroare de care se pot lipsi de acum încolo...".30 Finalurile marilor "poeme ontologice" (Svetlana Paleologu-Matta) ale lui M. Eminescu (Memento mori, Luceafărul, Povestea magului rătăcitor prin stele ...) ilustrează asfințitul întrebării "apus de zeitate ș-asfințire de idei": Poți răspunde la-ntrebarea ce pătrunde-a noastră fire, La enigmele din cari ne simțim a fi compuși? Nu!... Tu măsuri intervalul de la
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
-a noastră fire, La enigmele din cari ne simțim a fi compuși? Nu!... Tu măsuri intervalul de la leagăn pîn' la groapă. În ăst spat' nu-i adevărul. Orologiu ești [ce sapă...] Tu nedând vo dezlegare, duci l-a dezlegărei uși." (Memento mori) Nu se poate determina la Eminescu ideea unui discurs întemeiat, polemic, cu divinitatea. În primul rând pentru că entitatea Dumnezeu/Divinitate/Demiurg este ascunsă, neconturată, lipsindu-i fața "către față" de preopinent: "O, pârghie a lumii, ce torci al vremii
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
al vremii fir, Te chem cu disperare în pieptu-mi cu delir Răspunde-mi cine-i suflet lumii? Dumnezeul? Orbirea? nepăsarea? e binele e răul? Tu taci! ... și piatra tace... și tu ești piatră... " (Mureșanu) Cuvântul, deși rostit apăsat ("Cine ești?" Memento mori) se lasă pliat pe lespedea de plumb a tăcerii din ceruri care instaurează neliniște, frica existențială: "Cum ești tu nimeni n-o știe"; sau: "Vai! În van se luptă firea-mi să-nțeleagă a ta fire" (Memento mori). Nu
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
Cine ești?" Memento mori) se lasă pliat pe lespedea de plumb a tăcerii din ceruri care instaurează neliniște, frica existențială: "Cum ești tu nimeni n-o știe"; sau: "Vai! În van se luptă firea-mi să-nțeleagă a ta fire" (Memento mori). Nu e de așteptat decât ca omul eminescian să simtă tot mai acut distanța așezată între el de divinitate: "Tu nedând vo dezlegare..."; "... Mută / La rugare și la hulă idola de ei făcută / Rămânea ..." (Memento mori). Observația lui I.
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
-nțeleagă a ta fire" (Memento mori). Nu e de așteptat decât ca omul eminescian să simtă tot mai acut distanța așezată între el de divinitate: "Tu nedând vo dezlegare..."; "... Mută / La rugare și la hulă idola de ei făcută / Rămânea ..." (Memento mori). Observația lui I. Bianu 31 ni se pare întemeiată: "... O teamă decisivă din faptul că omul își dă seama de împrejurarea că viața e domeniul întrebărilor neurmate de clarificări; e domeniul "zădărniciilor". Eminescu nu iese din "rama" gândirii Ecclesiastului
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
nu se va ridica în poezia lui M. Eminescu în trombe de superbie, nu sfidează și nu blestemă: "El vorbește. Și profetic glasu-i secolii pătrunde: Sufletu-i naintea morții luminează-a vremii unde; Gândul lui o prorocie, vorba lui mărgăritar;..." (Memento mori) Profeția, deși amară (ca în cazul lui Decebal prevestind peirea Romei) sună curat, are în ea "mărgăritarul" nu fierea, pentru că țesătura viziunii eschatologice nu duce spre ruptura dialogului om zeu, ea îi lasă acestuia din urmă o șansă de
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
ridic trufașe Și eterne ca și moartea piramidele-uriașe, Racle ce încap în ele fantezia unui Scald" " Și la vântul din pustie, la răcoarea nopții brună, Piramidele, din creștet, aiurind și jalnic sună; Și sălbatic se plâng regii în giganticul mormânt" (Memento mori) Înscrisă în simbolismul "movilei"1 piramida întruchipează o frână, o amânare, o "piedică" în calea timpului devorator. Fără a avea candoarea acelui autor arab din sec. al XVII-lea, care scrisese că "pe pământ toate lucrurile se tem de
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
ev, către "populii" din istorie: "Ca s-explic a ta ființă, de gândiri am pus popoare, Ca idee să clădească pân-n soare,... Cum popoarele antice în al Asiei pământ Am unit stâncă pe stâncă, mur pe mur s-ajungă-n ceruri" (Memento mori) Într-un alt manuscris (ms. 2270) Eminescu relatează despre drumul lui Pitagora în Egipt descriindu-ne o viziune a sa: "O alee întreagă de sfinxi drum al vieții omenești plin de întrebări, iar la capăt răspunsul la aceste întrebări
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
despre drumul lui Pitagora în Egipt descriindu-ne o viziune a sa: "O alee întreagă de sfinxi drum al vieții omenești plin de întrebări, iar la capăt răspunsul la aceste întrebări: piramida și moartea". Un alt "răspuns" oferă Eminescu în Memento mori: "Întrebările de tine, Pe-a istoriei lungi unde, se ridică ca ruine Și prin valuri de gândire mitici stânce se sulev". Piramida "răspunde" nu atât cu cadavrele îmbălsămate în galeriile ei, ci și cu "lopata de țărână" de la temelia
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
temelia ei. Eminescu a fost atent la această simbolistică a constructorilor de-a așeza o "lopată de pământ 7 la baza piramidei. Nici stînca nu are durabilitate fără magma pământului: "Cum sub stânci, în întuneric, măruntaiele de-aramă A pământului..." (Memento mori) Scenă tăcută a faptei umane, pământul ("Un neam trece și altul vine, dar pământul rămâne totdeauna"Ecclesistul) este spațiul desfășurării "drumului pulberii". Fără a fi un răspuns arogant, blasfemiator, dat cerului, piramida la Eminescu pare a fi un răspuns
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
ele, meditația, conferă după același Călinescu personajelor (regi, magi) "propria forță și slăbiciune, titanismul și asceza, damnarea și harul creației": cetate: "Babilon, cetate mândră cât o țară, o cetate Cu muri lungi cât patru zile, cu o mare de palate..." (Memento mori) "Memphis, colo-n depărtare, cu zidirile-i antice, Mur pe mur, stâncă pe stâncă o cetate de giganți " castel: "Dar poate acolo să fie castele Cu arcuri de aur zidite din stele..." (Mortua est) " Un castel vechi c-o
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
bolta cea înaltă a unei vechi biserici, Între făclii de ceară, arzând în sfeșnici mari..." (Strigoii) "...Cum cerul sus se-ndoaie și stelele-și așterne, O boltă răsărită din negure eterne..." (Gemenii) "Bolțile-s ținute-n aer de coloane luminoase..." (Memento mori) schele: "Te văd ca o umbră de argint strălucită, ...Suind, palid suflet, a norilor schele, Prin ploaie de raze, ninsoare de stele." (Mortua est) " Pe scări înalte flori de foc sădite" (În căutarea Seherezadei) palat: "Cetățile mari răspândite-s
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]
-
de-argint se ridic gânditoare..." "Și pe coaste sunt palate, ce din verzi grădini Strălucesc marmora albă și senină ca zăpada, Cu intrări în veci deschise, cu scări netezi, colonade Lungi de marmore ca ceara în lungi bolte se îmbin." (Memento mori) tumul: "Ce-ntâlnesc întâi pe țărm e-un tumul Proroc prea singur al vieții umane, Tu ești cenușa iară viața-i fumul." (În căutarea Seherezadei) dom: În dom de marmur negru ei intră liniștiți" (Povestea magului) În domele largi
[Corola-publishinghouse/Science/1516_a_2814]