7,832 matches
-
care le practicau politicienii vremii. Un stil care amintește, fără doar și poate, de politicienii dramaturgiei caragialiene, prin jocurile subtile de limbaj, prin distragerea atenției de la lucrurile cu adevărat importante, prin însăși structura alambicată și învăluitoare a fiecărei fraze. Ironia naratorului, care îi atribuie acestui discurs "foarte multă elocvență", întregește un tablou parodic omniprezent, ieri ca și azi, căruia nu i se poate răspunde altfel decât prin satira politică. Să cedăm însă tribuna augustei cuvântări: "Eu, senatori, zise el, vă am
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
cu sertare, povestirea-cadru ale cărei succese se înregistrau prin înlănțuiri de episoade, rămânând, din acest punct de vedere, încă mult îndatorat literaturii orientale. Și, dacă această satiră menippee nu a fost, poate, inventatoarea procedeului pe care l-am numit tematizarea naratorului, preluând termenii lui Matei Călinescu, în mod sigur a excelat în utilizarea lui. Modelul naratorial construit de Seneca atrage atenția cercetătorilor parodiei dintr-o pricină evidentă: el va fi, de aici încolo, omniprezent în parodia romanescă, cel puțin în cea
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
prizei la public pe care a înregistrat-o, s-a transformat dintr-o critică la adresa unor creații/ creatori într-o creație înțeleasă ca întreg și funcționând după reguli proprii. Aproape că nu există opere de acest gen în care un narator sagace și întotdeauna cu un deosebit simț al ludicului, amuzându-se pe socoteala personajelor/ situațiilor pe care le "împrumută" doar temporar din opera altor scriitori, rar malițios, să nu ne surprindă cu intervențiile lui. Există însă și excepții, momente în
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
gramatical, chiar academic să se piardă o dată cu aglomerarea faptelor "istorisite", unele dintre ele însă tot intertextual, deși sub forma povestirii în povestire, funcționând ca simple preluări ale povestirilor mileziene (fabulae milesiae), altele sub forma narației în devenire care își transformă naratorul (îl numim aici pe Encolpius) în coparticipant la acțiune, deseori chiar în "nefericit" și ironizat protagonist al acesteia. Însăși formula de introducere în scenă a pățaniilor este parodică. Glisând cu ușurință din sfera literaturii grecești în cea a literaturii latine
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
construite după rețetarul acestui tip de literatură, par să-l fi deținut avant la lettre. Din lupta organică dintre genurile parodiate și parodia lui Petronius s-a născut noul, sub forma antieroului picaresc, inexistent în satira menippee. Acesta este și narator, și protagonist (Encolpius), parcurge neașteptate peripeții, existența lui se supune caracterului aventuros al desfășurării faptice, iar statutul său e întotdeauna unul de acceptată inferioritate. Satyriconul narează la persoana întâi, prin intermediul lui Encolpius, o suită de aventuri în fond burlești legate
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
vechi: Satyricon-ul se naște îmbinând parodia romanului de dragoste în general, a satirei menippee și parodia dialogurilor socratice de asemenea în general (un posibil, dar nu obligatoriu model putând fi Banchetul). În parodia dialogurilor socratice suntem introduși de procedeul tematizării naratorului, de astă dată în postura unui Narcis obsedat de propria-i ținută, de mimică și gesturi. Se mizează chiar și pe autoparodierea lui Encolpius, a cărui cochetărie e feminină, nu are nimic din virilitatea eroilor de altădată, consonând cu orientarea
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
atât de iscoditoare și părtinitoare dovedindu-se. Parodia se îndreaptă aici și împotriva omniscienței caracteristice epopeii, întrucât surpriza, ca element de rupere, de fragmentare a unei narațiuni aparent lineare survine de la început. Pregătindu-i o intrare măreață amfitrionului serii, Trimalchio, naratorul ni-l prezintă în cel mai intim moment cu putință, pentru a arăta că personajele lui nu au nimic de ascuns, ba chiar sunt expuse "cu totul la vedere": "Dar Menelau nu isprăvise bine, când Trimalchio a început să pocnească
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
despre care scrisese și Aristotel: "Cel mai bun lucru este să ne înveselim iarăși și să ne uităm la homeriști. (...) și, când homeriștii s-au pornit să dialogheze în versuri grecești, după obiceiul lor păcătos [s.n. aici, comentariul răutăcios aparține naratorului Encolpius], el a început să mormăie cu o voce cântată textul latin corespunzător". Intervenția acestora în desfășurarea ospățului este prompt întreruptă de explicațiile suplimentare oferite de Trimalchio care, în loc să lămurească subiectul epopeii, își induce în eroare auditoriul, oferindu-i o
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
n-o taie nimeni la cordax"), când o jignește în fața acelorași persoane, acuzând-o de gelozie, prostie și, nu în ultimul rând, că degustă prea des vinul destinat participanților masculini. Simțind nevoia să intervină, unul dintre vecinii de masă ai naratorului Encolpius ne-o înfățișează drept "o comoară la casa omului", dar una care "mănâncă pe sponci, bea, se pricepe să-ți dea sfaturi bune (...) totuși are gura ascuțită. Gaiță, nu alta!" (Satyricon, capitolul XXXVII). În plus, ne lămurește și în privința
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
și nesățioși, privitorii prin ochii cărora bucatele arată mai bine și sunt mai numeroase decât realitate. Pe aceștia îi surprinde imaginarul gastronomic asociind hrana și astrologia, căci bucatele sunt dispuse conform semnelor zodiacale, ironizând, implicit, credința în astrologie pentru că tonul naratorului este subversiv, el simțindu-se agresat de o asemenea masă care îi stârnește mai degrabă repulsia decât pofta: "Deasupra berbecului era năut cornos, deasupra taurului o bucată de carne de bou, deasupra gemenilor testicule și rinichi, deasupra racului o coroană
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
realitatea epocii. Să nu uităm nici a doua mare parte a poveștii, net diferită de Cena Trimalchionis. Ea narează aventurile de tip burlesc (înfățișate sub forma unui drum, a unei căi de acces la propriul destin) la care sunt părtași naratorul Encolpius, Ascyltos și mai tânărul Giton ("mărul discordiei"), încercând să trăiască de pe o zi pe alta, prin hoții și păcăleli de proporții mai mici sau mai mari după ce au părăsit, printr-un șiretlic, locul unde până atunci benchetuiseră. Pe la jumătatea
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
nevoiți să se deghizeze; frumusețea lor e descrisă amănunțit etc. Revelator este și episodul care deconspiră limitele pasiunii mult-încercatului cuplu, întrucât acesta i-a oferit lui Petronius un bun prilej de a ridiculiza drama sentimentală, fapt de altfel semnalizat de narator prin comentariul "în timp ce se juca această poveste sentimentală, ca la teatru", adăugat la finele fragmentului cu pricina. Părtași la o nouă întâmplare de comic buf anume încuierea lui Encolpius în camera de la han de către bătrânul Eumolpus, și el sensibil la
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
referință parodică la încercatul Ulise. Iar dacă povestea uită de inocență în favoarea păcălelilor și chiar a imoralității, Petronius introduce în schimb un nou mod de afirmare identitară: prin sinceritatea maximă a protagonistului, pus să-și exhibe temerile în postura de narator. Căci, dacă în epopee lucrurile aveau o finalitate dinainte hotărâtă și resimțită ca atare de cititor, aici orizontul de așteptare este solicitat la maxim. Apoi, schema aventuroasă a tipului de narație amintit este ea însăși modificată, prin inserarea unor episoade
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
episoade care o parodiază sub forma preluării povestirilor mileziene (povestiri populare de dimensiunea unor nuvele, care narau diferite aventuri printre care se numărau, nu de puține ori, și episoade obscene) sau a poemelor eroice, în discursul celui de-al doilea narator, Eumolpus. Discursurile atribuite acestuia folosesc parodia ca procedeu, sub o formă limitată, inserând textul (epic sau liric) de care altfel ne-am putea lipsi în desfășurarea evenimențială propriu-zisă. Exemplele sunt numeroase, de la parodia stilului poemelor moralizatoare debitate de mediocri (în
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
modestă și ingenioasă istorie" pentru a pune sub semnul unui relativism total perspectiva narării. Ca procedeu de mare subtilitate pentru epoca în care și-a gândit Cervantes romanul, reținem deci parodierea rezultată în urma unei falii care se adâncește între perspectiva naratorului, cel care aparține unei lumi metatextuale de gradul al treilea, și perspectiva personajului Don Quijote, cavalerul rătăcitor și "rătăcit". "Lumii de gradul întâi a Spaniei renascentiste", detaliază Mariana Neț în subcapitolul "Parodia rezultat al discrepanței perspectivelor" din volumul O poetică a
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
tipicul lui "Cum s-au luptat", "Cum era alcătuit", "Cum am ajuns la" etc., obținerea efectelor comice din descrierea detaliată, având un caracter hiperbolic, a enormelor cantități de mâncare și băutură pe care le îngurgitau "eroii" și obstinația cu care naratorul face precizările numerice atunci când produce un discurs enumerativ cu privire la vestimentație, alimentație ș.a.m.d. ("șapte sute treisprezece colți de mătase albă, o mie cinci sute nouă piei și jumătate de câine") sau integrarea modului specific folcloric de narație introdus prin formule
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
atrăgând și obținerea unor privilegii pentru tipărirea cărților sale, chiar dacă acestea erau, la scurt timp, retrase, iar volumele supuse cenzurii. Credem că, dincolo de orice amănunte de istorie literară, opțiunea sa a ținut și de ideea de parodie, anticipând procedeul tematizării naratorului pe care François Rabelais îl folosește până la epuizare. Construind un alter-ego printr-o anagramă, romancierul și-a asumat și denunțat gustul pentru ludic, apoi a urmărit să dezvelească gravitatea satirei printr-un umor care se adresează, în egală măsură, oricărei
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
a urmărit să dezvelească gravitatea satirei printr-un umor care se adresează, în egală măsură, oricărei vârste și oricărei categorii umane, dovedindu-se cu atât mai hâtru cu cât realiza că nu toate îl vor percepe la fel. Tipul de narator auctorial care se ascunde și el în spatele anagramei face întotdeauna "onorurile" introducerii în universul livresc propriu, dar și ultimele plecăciuni înainte de ieșirea din scena epică. Astfel, "Cuvântul înainte al scriitorului" din Cartea întâi se deschide printr-o intervenție redundantă în
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
cum e cazul în Cartea întâi, de tehnica manuscrisului găsit pentru pasarea responsabilității către altcineva: cărticica "plăcută la vedere, pântecoasă, unsuroasă, durdulie, cenușie, bine împlinită și puțin mucegăită, dar frumos mirositoare, ca un trandafir în floare" a fost descoperită de narator într-un sicriu ascuns "sub stăvilarele râului Vienne" și va fi tălmăcită de el, dar nu oricum, ci "pantagruelizând, adică citind cu paharul în mână minunatele fapte ale lui Pantagruel"253. Descoperirea arborelui genealogic al lui Gargantua alături de simbolurile beției
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
el, dar nu oricum, ci "pantagruelizând, adică citind cu paharul în mână minunatele fapte ale lui Pantagruel"253. Descoperirea arborelui genealogic al lui Gargantua alături de simbolurile beției, într-un cavou cu inscripția hic bibitur, trădează înclinația spre causerie pe care naratorul istoriei o manifestă ori de câte ori resimte nevoia unui pahar de vin, dar și legătura dintre cele două verbe (a bea și a povesti). Rabelais s-a jucat cu normele și a reușit să păcălească cenzura, dar, mai presus, a izbutit, în
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
Cărții a doua conține o posibilă cheie a romanului. O dată finalizate stihurile pantagruelice dedicate "celor patru vrednici luptători,/ Ce-au biruit în luptă înțeleaptă,/ Ca Scipio și Fabiu alteori,/ O hoardă de mârlani cotropitori", Panurge practică același ritual, la care naratorul adaugă comentariul că ar reprezenta "o îngânare a închinării lui Pantagruel". După ce "a înfipt într-o țeapă pielea, coarnele și pulpa dreaptă a cerbului, urechile a trei iepuri" ș.a.m.d., Panurge inscripționează următoarele: Aici s-au pus cu burta
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
vântul mare, iar băutura lungă trăsnetele-alungă") sau fragmente ce realizează intertextualitatea, cum este cel din Epistolele lui Horațiu, Fecundi calices quem non fecere disertum 259. De fapt, este ușor de observat cum, de fiecare dată când intenționează să polemizeze parodic, naratorul (sau unul din personajele delegate de el) intervine în text printr-un "Scrie la carte" sau adresându-se cititorilor cu îndemnul "Citiți" ori injurios... După ce s-a ospătat bine cu o porție zdravănă de "șaisprezece banițe, două ciubere și șase
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
cea mare, a ajuns prin diafragmă până sub umăr, unde sus-numita vână se desparte în două, apoi a cârmit-o spre stânga, ieșind afară prin ureche" (Cartea întâi, capitolul VI). Deși trimiterea la nașterea din capul lui Zeus era evidentă, naratorul simte nevoia unor comentarii explicite pentru a-și susține din umbră deriziunea: "Bachus nu s-a desprins din coapsa lui Jupiter? Minerva nu s-a născut din capul lui Jupiter? (Tot prin ureche) Castor și Pollux din coaja oului pe
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
să aflați că în anul acela a domnit o secetă atât de amarnică prin ținuturile Africii, încât treizeci și șase de luni, trei săptămâni, patru zile, treisprezece ceasuri, ba chiar mai mult, n-a căzut un strop de ploaie", menționează naratorul, prefigurând evenimentul printr-un amestec parodic al cifrelor, dintre care unele cu semnificația recunoscut fatidică, din basme. Ceea ce urmează, așadar, n-ar trebuie să rețină o semnificația pozitivă: când Badebec, soția lui Gargantua și fiica regelui amoruților din Utopia, îl
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]
-
o semnificația pozitivă: când Badebec, soția lui Gargantua și fiica regelui amoruților din Utopia, îl naște pe Pantagruel, tatăl său îi sortește numele pentru că "panta în grecește înseamnă tot, iar gruel în limba arabă înseamnă însetat". Îi vine acum rândul naratorului să înfățișeze cât se poate de detaliat și arborele genealogic pantagruelic, care disimulează și un procedeu de asigurare a continuității între cele două părți: trebuie avut în vedere că, de fapt, Cartea a doua o precedase ca apariție pe cea
by Livia Iacob [Corola-publishinghouse/Science/1021_a_2529]