4,702 matches
-
teren și sunt preluate în majoritatea cercetărilor care vizează noile abordări ale spațiului și teritorialității, nu numai în Occident, ci și în Răsărit sau Orient. Deși sunt contestate în mediile intelectuale conservatoare din țări de curând deschise spre modelele intelectuale apusene, precum România, ideile care stau la baza constituirii geografiei simbolice în domeniu al cercetării interdisciplinare și comparatiste se cer cunoscute, dat fiind impactul lor în lumea academică de pretutindeni. Indiferent dacă regândirea conceptului de spațialitate se face din direcție predominant
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
curente intelectuale de mare cuprindere, putem fi în situația de a le accepta sau de a le respinge, după caz, atunci când, de pildă, se cercetează relațiile țărilor din vechiul bloc comunist cu centrul de putere sovietic sau cu centrele culturale apusene în perioada Războiului Rece. Această sarcină de a descoperi metodologii și aparate conceptuale adecvate le revine și cercetătorilor români, ținând cont însă că trebuie să convingă nu numai publicul român, ci și pe cel din afara țării, acolo unde se construiesc
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
la construirea unei "cartografii a identităților" și dezvăluirea formării unui imaginar geografic care suplimentează interesul modernist european pentru timp cu înțelegerea echivalentă a spațiului și spațialității. Opera lui Said desenează constelațiile schimbătoare ale puterii, cunoașterii și geografiei înscrise în cadrul imperialismelor apusene. "La baza spațiilor sociale se află teritoriile, regiunile, domeniile geografice, pietrele de hotar propriu zise ale conflictelor imperiale și culturale în același timp, meditează Edward Said în Culture and Imperialism. Să te gândești la spații înde-părtate, să le colonizezi, să
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
care, pentru Europa, dau viața acestor regiuni, răspund necesității ei de cercetare psihologică și politică și, simultan, reduc la tăcere orice tentativă de autoreprezentare a acestor popoare și a descendenților lor din perioada post-colonialistă"53. O analiză sintetică a discursurilor apusene (Orientalismul, Balcanismul) despre alteritatea orientală și răsăriteană poate să explice prezența unor clișee în reprezentarea hibridizată a Europei divizate între Apus și Răsărit sau Orient, între centru și periferie. Orientul are un rol important în autodefinirea civilizației Europei occidentale. "Orientul
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
un loc cu o geografie disputată și o condiție dilematică, sunt definiți în volumul Balkan as Metaphor. Between Globalization and Fragmentation mai curând ca o construcție metaforică decât ca realitate materială 55. Termenul a fost (ab)uzat în mediile academice apusene de către reprezentanții unor orientări politice divergente. Noile tendințe ale multiculturalismului, postmodernismului și postcomunismului și l-au apropriat adesea împreună cu conotațiile lui peiorative care fac trimitere disprețuitoare la specializarea academică excesivă din acest spațiu și cu nostalgie, la aceste popoare europene
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
unei umanități aflate pe primele trepte ale evoluției, asemănătoare comportamentului de masă din lumea "civilizată". Ceea ce intenționează deci autorii acestui volum colectiv este tocmai deconstrucția acestor reprezentări stereotipice, privind Balcanii prin reflectările lor multiple în oglinda imaginației și a conștiinței apusene și, printr-un joc de oglinzi, în reflectările secunde sau terțe ale auto-identificărilor balcanice și ale celor apusene. "Un stereotip persistent marchează majoritatea reprezentărilor negative întreținute în Apusul centrat pe sine, observă Michael Herzfeld, profesor la Harvard University, în prefața
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
autorii acestui volum colectiv este tocmai deconstrucția acestor reprezentări stereotipice, privind Balcanii prin reflectările lor multiple în oglinda imaginației și a conștiinței apusene și, printr-un joc de oglinzi, în reflectările secunde sau terțe ale auto-identificărilor balcanice și ale celor apusene. "Un stereotip persistent marchează majoritatea reprezentărilor negative întreținute în Apusul centrat pe sine, observă Michael Herzfeld, profesor la Harvard University, în prefața la volum: Celălalt este în mod inevitabil diferit, fragmentat și divizat în interior atât de mult încât în
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
că în pe-rioada bombardării Serbiei de către forțele NATO, anumite stereotipuri despre Balcani au fost nu numai implicite, ci, în multe cazuri, explicite, constituind substanța discursurilor politice justificatoare. Mai precis, se vorbea despre necesitatea și obligația morală a Occidentului "civilizat"(Europa Apuseană și Statele Unite) de a salva Balcanii tribali, premoderni și violenți de ei înșiși, exploatându-se astfel clișee cu o veche tradiție ce ne conduce la Iluminism și chiar mai demult. Se urmărește de asemenea cum s-a definit pe sine
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
într-un Occident imperialist, făcându-se abstracție de urmările dezastruoase ale imperialismului sovietic, atitudine explicabilă de altminteri din punct de vedere metodologic prin afilierea la strategiile critice postcoloniale de sorginte saidiană, unde este deconstruit Orientalismul ca tehnică discursivă a imperialismului apusean. Poate să intrige de asemenea situarea conjuncturală a unor țări precum România în Balcani, doar pentru că solicitarea unor contribuții la volum condiționau tematic această decizie, cu toate că, alteori, la indicațiile altor editori, aceeași țară apare ca fiind localizată în Europa Centrală
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
Apus, Maria Todorova este sigură că Balcanii reprezintă "o punte între diferite stadii de dezvoltare, evocând etichete de tipul "semidezvoltat, semicolonial, semicivilizat, semioriental""62. Ei au fost întotdeauna evocați prin imaginea pragului, a podului sau a răspântiei, atât în reprezentările apusene cât și în autoreprezentări (valorizate însă de pe poziții diferite). În timpul Războiului Rece, Balcanii au fost echivalați cu termeni mai neutri: "Europa de Est" și "Europa de Sud-Est", revenind în forță ca Balcani după căderea Cortinei de fier. Începând cu anii 1980, un
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
să se întrevadă anumite strategii politico-diplomatice față de Orient. Este aici mai curând o politică a influenței decât a colonizării. Balcanismul mai preia, pe această filieră otomano-orientală, elementele mitice și exotice, imaginare și metaforice preponderente ale Orientalismului. Analiza relației dintre Europa Apuseană și Balcani (sau Europa Sud-Estică) din perspectiva colonialismului s-a dovedit utilă atunci când este folosită cu rezerve și în contextul istoric specific zonei. De asemenea, concepte ca "imperialismul imaginației", "colonialismul metaforic", "literar", sau "ideologic" devin și ele practice, cu succes
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
atenția mediilor academice din lumea anglo-americană64. În cartea sa Inventing Eastern Europe. The Map of Civilization on the Mind of the Enlightenment 65, un adevărat best-seller academic, istoricul american Larry Wolff, analizează, din perspectiva istoriei intelectuale, reprezentarea diferențiată a Europei Apusene și Răsăritene pe harta mentală a Iluminismului (geografia simbolică a acestuia), în percepția filosofilor și a călătorilor reali. Larry Wolff nu urmărește să demonstreze gradul de adevăr al acestor reprezentări, ci influența lor asupra cartografierii simbolice a Europei divizate și
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
și a desenării granițelor mentale între Apus (subiect al cunoașterii, superior, dominant, viril, prototip al civilizației) și Răsărit (obiect al cunoașterii, dominat, efeminat, pasiv, inferior, prototip al barbariei și căderii în afara istoriei). Conturarea hărților politice, economice și filosofice de către Iluminismul apusean, anunța divizarea Europei înaintea căderii "Cortinei de fier". Harta filosofică a Luminilor oferea baza teoretică justificatoare pentru schițarea hărții politico-diplomatice, eco-nomice și militare a Europei. Călătorii reali, experimentau la fața locului datele teoretice și aduceau probele care le susțineau. Larry
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
și semi-civilizată. "Europa Răsăriteană nu este subiectul acestei cărți afirmă Larry Wolff. Gramatica titlului evidențiază faptul că Europa Răsăriteană este considerată aici, mai ales ca obiect. Adică obiectul unei mari diversități de operații intelectuale practicate asupra ei de către Iluminismul Europei apusene". Disciplinele care se sprijineau reciproc spre a justifica noua relație de putere ce se construia între Apus și Răsărit, "diplomația, cartografia și filosofia" operau "într-o relație triunghiulară" 66. Așa cum sugerează titlurile capitolelor, inventarea Europei Răsăritene a fost rezultatul sumei
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
triunghiulară" 66. Așa cum sugerează titlurile capitolelor, inventarea Europei Răsăritene a fost rezultatul sumei unor operații intelectuale: intrarea, posedarea, imaginarea, cartografierea, adresarea și popularea acesteia. Intrarea (sau trecerea pragului, am putea spune) și posedarea Europei Răsăritene făceau parte din experiența călătorilor apuseni (cei care măsurau și trasau frontiere) și indică de fapt exercitarea dominației intelectuale prin care Europa Răsăriteană era pusă în poziția de a se lăsa expusă privirii și analizei raționale a iluminiștilor apuseni. Imaginarea și cartografierea nu erau "operațiile competitive
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
Europei Răsăritene făceau parte din experiența călătorilor apuseni (cei care măsurau și trasau frontiere) și indică de fapt exercitarea dominației intelectuale prin care Europa Răsăriteană era pusă în poziția de a se lăsa expusă privirii și analizei raționale a iluminiștilor apuseni. Imaginarea și cartografierea nu erau "operațiile competitive" ale "fanteziei și științei", ci erau funcții corelate: filosofii și călătorii cartografi conlucrau în desenarea hărții simbolice a diferenței dintre Apus și Răsărit. Adresarea Europei Răsăritene s-a produs datorită unei bogate corespondențe
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
posedarea (colonizarea), distrugerea și/sau reversul (nerealizat) al acestora, comunicarea, înțelegerea, iubirea, toleranța 68. În cazul lui Larry Wolff, colonizarea la care se referă este imaginară, simbolică. Istoricul american precizează: "Cartea mea este despre modul în care intelectualii din Europa Apuseană au inventat Europa Răsăriteană. Așa cum sugerează Milosz, intelectualii din Europa Răsăriteană trebuie să răspundă la imaginile impuse și formulele inventate în Europa Apuseană. Istoria intelectuală a acelui răspuns va fi o altă carte, o prezentare a complexelor strategii culturale de
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
referă este imaginară, simbolică. Istoricul american precizează: "Cartea mea este despre modul în care intelectualii din Europa Apuseană au inventat Europa Răsăriteană. Așa cum sugerează Milosz, intelectualii din Europa Răsăriteană trebuie să răspundă la imaginile impuse și formulele inventate în Europa Apuseană. Istoria intelectuală a acelui răspuns va fi o altă carte, o prezentare a complexelor strategii culturale de rezistență, asumare, deferență, complicitate și contraatac desfășurate în diferitele regiuni ale Europei Răsăritene. După ce am scris o carte având Europa Apuseană ca subiect
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
în Europa Apuseană. Istoria intelectuală a acelui răspuns va fi o altă carte, o prezentare a complexelor strategii culturale de rezistență, asumare, deferență, complicitate și contraatac desfășurate în diferitele regiuni ale Europei Răsăritene. După ce am scris o carte având Europa Apuseană ca subiect, mi-ar plăcea cel puțin să las ultimul cuvânt Europei Răsăritene"69. Construită nu doar ca o realitate dorită și visată ci, în același timp, ca o realitate imaginată și inventată, Europa divizată este un proiect intelectual, politic
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
noile viziuni ale globalizării, insistența asupra ubicuității, a dislocării, migrării a localizării și teritorialității sunt prezente împreună cu aparatul conceptual corespunzător, în studiile culturale, postcoloniale (în cazul nostru, având drept țintă a deconstrucției: 1) imperialismul ideologic sovietic și/sau 2) imperialismul apusean al cunoașterii, imaginației și reprezentării, care au Răsăritul ca obiect, ambele tipuri de imperialism fiind manifeste în cadrul Războiului Rece), în tratatele de geografie culturală, mentală și filosofică, în cele de geopolitică din cadrul studiilor internaționale. Geografia (cartografierea) "politică", "culturală", "simbolică", "metaforică
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
regim cu libertăți total restricționate, într-o stare fără de lege. Această fracturare a Europei e ceva cu care nu trebuie să ne resemnăm"91. Imperialismele real și/sau metaforic, ideologic și/sau imaginativ, politic și/sau militar, răsăritean și/sau apusean s-au întâlnit, s-au ciocnit și/sau au ajuns la compromis într-un spațiu geografic de frontieră al diferenței absolute, ce va fi investit simbolic cu conotațiile Cortinei de Fier și nu cu cele ale transgresiunii culturale, ale dialogismului
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
sau Orient și face trimiteri înspre cercetări de antropologie culturală mai de grabă, în buna tradiție a Iluminismului european. Ce se ascunde în spatele acestui fenomen? O veche strategie de a demonstra inferioritatea Celuilalt, determinarea lui istorică, genetică și culturală (ne-apusean, irațional, neajutorat, incapabil să se auto-con-ducă, lipsit de o cultură autentică, războinic, cu tendințe despotice înscrise în genele sale etc.) pentru a justifica necesitatea intervenției civilizatoare sau indiferența totală pentru o cauză pierdută. În concepția lui Benedict Anderson, începând cu
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
ce implică liminalitatea, periferia, ciocnirea influențelor disparate și comparația de inferioritate cu un centru cultural dominant. După cum am arătat în capitolul anterior, divizarea simbolică a Europei are o istorie de lungă durată, trasarea hărților politice, economice și filosofice de către Iluminismul apusean, anunțând polarizarea Europei, definitivată după căderea Cortinei de Fier. Nu intenționez să fac o analiză istorică și politică aprofundată a Războiului Rece, a cauzelor care l-au declanșat, a evenimentelor importante și a instituțiilor antrenate în conflict, a istoriografiei dedicate
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
în Carolina de Sud, în ziua de 16 aprilie 1947, în sensul de "stare declarată de ostilitate deși nu de război în sensul obișnuit al cuvântului care s-a creat în acel an între foștii aliați, Uniunea Sovietică și Puterile Apusene"109. "Să nu ne lăsăm păcăliți: ne aflăm în mijlocul unui război rece", a spus cu acea ocazie Bernard Baruch 110. Aflăm din Cassel Companion to Quotations că "expresia i-a fost sugerată lui Baruch de către consilierul său, Herbert Bayard Swope
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
pace114. În studiile sale asupra relației de putere democrație-tota-litarism, filosoful și activistul francez Claude Lefort, discipolul fenomenologului Maurice Merleau-Ponty, afirma că Uniunea Sovietică era dominată de o pătură de birocrați și că reprezenta o societate la fel de agresivă ca și cea apuseană. Filosoful nu dorește să disculpe comunismul, ci să demonstreze, urmând calea deschisă de Raymond Aron și Hannah Arendt, că ideologia comunistă a fost un rezultat firesc al modernității și că pericolul provine din însuși programul revoluționar apusean, în speță cel
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]