4,702 matches
-
ca și cea apuseană. Filosoful nu dorește să disculpe comunismul, ci să demonstreze, urmând calea deschisă de Raymond Aron și Hannah Arendt, că ideologia comunistă a fost un rezultat firesc al modernității și că pericolul provine din însuși programul revoluționar apusean, în speță cel al Revoluției Franceze. Claude Lefort observă faptul că doar în Statele Unite comunismul a fost îngropat după revoluțiile din 1989 din Europa de Est, în timp ce în țări precum Franța, comunismul este studiat în continuare, acordându-se atenția cuvenită atât condițiilor
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
în timpul Războiului Rece" vor continua, opiniază pe bună dreptate Hobsbawm, să marcheze istoria Europei 120. Teoriile istoricului britanic despre cartografia politică a Europei divizate, cu minimalizarea rolului URSS în impunerea regimului totalitar comunist în țările satelite și accentuarea calculelor politice apusene, mai ales americane, care au dus și întreținut Războiul Rece, sunt o dovadă a naturii ambivalente a hărților mentale, a strânsei lor legături cu ideologicul și politicul. Harta imperiului sovietic pe care o descrie Mark Taplin 121, diplomatul american care
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
de frontieră, de tranziție sau interferență (deși i se relativizează statutul de marginalitate sau periferie prin atașarea acestor atribute ale translației și comunicării) este la rândul său marcat de frontiere imaginare interioare, reprezentând de fapt etape ale îndepărtării de Europa Apuseană înspre Răsărit sau Orient, trepte ale unor ierarhizări ce readuc la lumină vechile suspiciuni și resentimente: Europa Central Răsăriteană, Europa de sud-est, Europa de Est, Balcanii. Asemenea jocuri de putere induc oare asumarea unor stări de spirit și reacții postcoloniale? 124 Prin
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
exercitat de centrele imperiale medievale pe de o parte și recentul imperialism sovietic pe de alta, toate interferând cu autore-ferențialitatea națională și culturală locală.126 Istoria acestui spațiu înregistrează de asemenea ciocnirea de interese politice și economice dintre vechile imperialisme apusene și cele răsăritene sau orientale, dintre democrația occidentală și totalitarismul sovietic în timpul Războiului Rece, dintre stabilitate și insecuritate, tradiția democratică apuseană și pseudo-democrație după 1989, care se confruntau și se confruntă mereu în acest loc. Este situată de asemenea la
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
și culturală locală.126 Istoria acestui spațiu înregistrează de asemenea ciocnirea de interese politice și economice dintre vechile imperialisme apusene și cele răsăritene sau orientale, dintre democrația occidentală și totalitarismul sovietic în timpul Războiului Rece, dintre stabilitate și insecuritate, tradiția democratică apuseană și pseudo-democrație după 1989, care se confruntau și se confruntă mereu în acest loc. Este situată de asemenea la frontiera imperialismelor reale (medievale sau moderne) și colonizarea metaforică, literară, textuală sau narativă, cunoscută ca imperialism al reprezentării, al imaginației și
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
Central-Răsăriteană, pe structura Monarhiei Habsburgice, undeva între Apus și Răsărit, ori, mai frecvent, situată în Europa sud-estică sau în Balcani, pe structura Imperiului otoman, undeva între Europa și Orient, ori în spațiul de frontieră al Cortinei de Fier, între civilizația apuseană și înapoierea răsăriteană, între democrație și dictatură. Prin raportare la puterea imperială a comunismului sovietic, starea postcolonială este mult mai evidentă, deși nu incită la reacții tot atât de vehemente ca cele împotriva imperialismului apusean, din motive curative de a-l șterge
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
frontieră al Cortinei de Fier, între civilizația apuseană și înapoierea răsăriteană, între democrație și dictatură. Prin raportare la puterea imperială a comunismului sovietic, starea postcolonială este mult mai evidentă, deși nu incită la reacții tot atât de vehemente ca cele împotriva imperialismului apusean, din motive curative de a-l șterge din memorie. Totuși, discursul postcolonial al țărilor din Europa sud-estică rămâne moderat în ipostaza anti-comunistă, nu numai datorită jocurilor politice sau a anomaliilor de memorie, ci și unei puternice auto-referențialități naționale și conștiinței
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
politică, prin dependență economică, socială sau culturală", fără doar și poate, cu repercusiuni și asupra suveranității naționale, pe care Ceaușescu le-a exploatat la maximum în propaganda sa. Raportându-ne la aceeași definiție, tot imperialism poate fi numit și cel apusean (epistemologic, metaforic, reprezentațional și discursiv: literar, cinematografic, diplomatic, istoric, academic etc.). Deși cele două forme de imperialism, sovietic și occidental, care s-au exercitat asupra spațiului nostru, au caracteristici diferite față de imperialismul real, concret și teritorial, totuși ele justifică prin
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
unui determinism economic tacit". George Schöpflin constată o atenție prea mare acordată "etnicității", care "este percepută ca forța cea mai periculoasă și distructivă din lumea modernă"138. Mai discerne apoi "un fel de "Hans Kohnism", pretenția că există un naționalism apusean Bun (civic, democratic, pașnic etc.) și un naționalism răsăritean Rău (primitiv, brutal, fără limite)". Acest mod de gândire "proiectează iluzii apusene asupra Europei Centrale și de Est și, incidental, dă naștere unei analize politice foarte superficiale (...). Realitatea este mult mai
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
și distructivă din lumea modernă"138. Mai discerne apoi "un fel de "Hans Kohnism", pretenția că există un naționalism apusean Bun (civic, democratic, pașnic etc.) și un naționalism răsăritean Rău (primitiv, brutal, fără limite)". Acest mod de gândire "proiectează iluzii apusene asupra Europei Centrale și de Est și, incidental, dă naștere unei analize politice foarte superficiale (...). Realitatea este mult mai profundă, mai complexă, mai subtilă, conchide George Schöpflin, și dacă există un naționalism "răsăritean" înseamnă că există și motive solide pentru
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
pentru această evoluție, nu doar îndărătnicia unor popoare care vorbesc insistă să vorbească niște limbi obscure și imposibil de pronunțat"139. Ceea ce propune în schimb George Schöpflin este "o analiză holistă" care îi permite specialistului să "teoretizeze simultan despre Europa Apuseană și despre Europa Centrală și de Est (...) cu un grad mare de validitate". Dacă o asemenea abordare este convingătoare, atunci înseamnă că "suntem cu câțiva pași mai aproape de înțelegerea mecanismelor prin care operează politicile identitare și prin care națiunile răspund
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
nu neglijăm necesitatea unei cauze pozitive comune, ceva mai incitant decât prețul untului, mai constructiv decât alocarea contractelor de apărare necesitatea unei mistici europene"165. Următorul reproș este adresat celor care au căutat să-i excludă pe est-europeni în numele civilizației apusene: "Comunitatea culturală europeană include popoarele care trăiesc din-colo de Germania ... ceva ce nu e posibil să fie anulat de faptul că ei nu pot azi aparține unei depline comunități politice sau economice europene ... Nicăieri în lume nu există o încredere
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
Mai curând sarcina noastră este să o păstrăm și să o împrospătăm"168. Seton-Watson a fost un alergător singuratic care a purtat torța unității europene prin lunga noapte a confruntărilor care au divizat Europa. A fost unul dintre puținii intelectuali apuseni care a îndrăznit să nu ia în serios frontierele simbolice dintre Apus și Răsărit și care a înțeles comunismul sovietic așa cum era: un accident istoric, și nu un produs al unor societăți incapabile de o gândire politică democratică și liberală
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
descopere calea spre regăsirea unicității sale?"170. Teoria lui Norman Davies, autor al unei istorii europene ce a devenit un adevărat best seller, cu privire la inventarea diviziunilor pe harta simbolică a Europei, merită o atenție aparte: "Geografia ei elastică (a civilizației apusene, n.n.) a fost inspirată de distribuția religiilor, de pretențiile liberalismului și ale imperialismului, de progresul inegal al modernizării, de efectele separatoare ale războaielor mondiale și ale Revoluției ruse, de viziunile egocentrice ale filosofilor francezi, ale istoricilor germani, ale oamenilor de
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
mondiale și ale Revoluției ruse, de viziunile egocentrice ale filosofilor francezi, ale istoricilor germani, ale oamenilor de stat și educatorilor britanici și americani, cu toții avându-și propriile motive ca să neglijeze sau să disprețuiască "Estul". În ultima fază a fost (civilizația apuseană, n.n.) foarte mult întărită de diviziunea fizică a Europei, care a durat din 1947-8 până în 1991"171. Există, după Norman Davies, patru tipuri de justificări prin care se susține departajarea Europei între Apus și Răsărit. Prima susține că cele două
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
insurmontabile, cea de a treia, că Apusul este oricum superior, iar a patra că doar Apusul merită denumirea de Europa. "Justificările geografice, consideră Norman Davies, sunt susținute de constructe selective de natură mult mai evident politică. Fiecare variantă a civilizației apusene este considerată a deține un centru important și o periferie mai puțin importantă. Marile puteri pot întotdeauna să atragă atenția. Puterile mai mici, statele de pro-porții mai mici, națiunile fără stat, culturile minore, economiile slabe nu trebuie să fie luate
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
prin sistemul instituțional comunist și asupra raportului nostru cu Europa. Capitolul 3 Spectrele lui Marx și (de)construirea Europei divizate sau mizeria utopiei comuniste 178 Au trecut doar câțiva ani de când Francis Fukuyama anunța "sfârșitul istoriei", adică, triumful democrației liberale apusene asupra totalitarismului socialist, aceasta devenind astfel forma finală a ideologiei și guvernării umane. Apusul a învins, îndelungata luptă pentru libertate s-a încheiat, istoria însăși a ajuns la capăt 179. A învins însă oare Apusul? A devenit oare democrația liberală
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
în agonie, refuză să-și dea ultima suflare fără a mai face victime. Cu cât comunismul pierde teren însă în Europa Centrală și de Răsărit, cu atât pare să prindă viață (îmbrăcând forma subtilă a neosau post-marxismului) în cercurile academice apusene. Dacă se adoptă noile concepte și metodologii ale studiilor postcoloniale în analiza relațiilor de putere și a reprezentărilor acestora în Europa de Răsărit, studiile postcomuniste (inclusiv studiile asupra Balcanismului) au ca țintă a deconstrucției discursive două tipuri diferite de imperialism
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
și a reprezentărilor acestora în Europa de Răsărit, studiile postcomuniste (inclusiv studiile asupra Balcanismului) au ca țintă a deconstrucției discursive două tipuri diferite de imperialism, care s-au întâlnit în acest spațiu fără a intra neapărat în contradicție: 1. Imperialismul apusean, metaforic și imaginativ, al reprezentării și cunoașterii, inofensiv în aparență, dar deosebit de serios atunci când constituie justificarea morală și politică pentru măsuri extreme; 2. Imperialismul ideologic sovietic, care este desigur o formă mult mai subtilă de imperialism, cu libertăți aparente, precum
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
rătăcire față de calea deschisă de maestru. Marxismul este multiplicat sub diferite măști ale unor discipline noi, deși legătura cu acesta este adesea eschivată. Marxismul și, implicit, comunismul, se ascund sub masca democrației atât în țările post-comuniste cât și în țări apusene cu tradiție politică de stânga. Într-o lume a globalizării, spectralitatea nu însemnă nici "distrugerea" și nici dispariția subiectului, ci dispersia sa"185. Marx, ca subiect al filosofiei care-i poartă numele, nu a fost distrus și nu a dispărut
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
sânge, pe cadavrul politicului însuși. Plânge însuși conceptul de politic în trăsăturile sale esențiale, și chiar în trăsăturile specifice ale modernității lui (statul-națiune, suveranitatea, forma-partid, topologia parlamentară cel mai larg acreditată)"193. Spectrele marxismului continuă să îi bântuie pe adepții apuseni și nostalgicii răsăriteni, nu puțini la număr, ai comunismului care caută, asemeni lui Derrida, devenit un model larg acceptat de gândire filosofică și politică, țapii ispășitori ai eșecului acestui sistem ideologic în erorile comunismului de tip sovietic, deci ale regimului
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
din Europa de Est sau Balcanii pentru că s-au aflat acolo, dincolo, în neputință, agonie și supunere. Ar mai fi și compromis acestea ideile nobile ale comunismului pentru că, și-au imaginat și continuă să-și imagineze unii scriitori, istorici, politologi sau publiciști apuseni, sunt înscrise în genele lor orientalo-balcanice aceste vicii și slăbiciuni insurmontabile! Dar, pentru a nu da impresia unui discurs antioccidental, să aducem în discuție, împreună cu Vladimir Tismăneanu, cazul simetric al unei convenabile și comode direcții interpretative "recuperativ marxistă", ori, altfel
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
ne întrebăm dacă nu este cazul să insistăm asupra unor chestiuni de mult rezolvate în alte țări din Est"202. După mai bine de un secol de la moarte sa, Karl Marx rămâne una dintre cele mai controversate figuri ale lumii apusene. Critica sa fermă la adresa capitalismului, promisiunile lui despre inevitabilul viitor socialist armonios, a inspirat mișcări politice de proporții globale. Se părea că o dată cu revoluția bolșevică din Rusia și extinderea comunismului în Europa de Est visul marxist a prins rădăcini puternice în prima
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
este privit încă, într-o mare măsură, ca o formă de umanism, iar leninismul sau stalinismul ca regretabile deviații de la altruistul proiect originar"206. Trebuie să ne amintim de spectrele lui Marx care continuă să-i bântuie pe mulți analiști, apuseni sau răsăriteni, ai comunismului și ai căderii acestuia, așa cum i-au obsedat și îi obsedează și în prezent pe cei care au un cuvânt important în desenarea frontierelor simbolice ale Europei. Comunismul a suferit doar o operație de deteritorializare. A
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]
-
să înfrunte spectrele comunismului care le-au sub-jugat conștiința atâtea decenii și să-i pună în lumină erorile (fie și individuale) ca tentativă recuperatoare; pe alții îi favorizează permițându-le ca de pe aceleași poziții de stânga să critice doar imperialismul apusean și efectele acestuia asupra Răsăritului comunist și postcomunist. Dacă politica globalizării pretinde o critică specializată a confruntărilor de putere care au dus la separarea lumii în blocuri ideologice opuse și analiza cauzelor și efectelor acestor confruntări fără a se omite
by CARMEN ANDRAŞ [Corola-publishinghouse/Science/947_a_2455]