3,792 matches
-
au ajuns la noi după ce au poposit prin alte limbi (greacă, slavonă), nu și-au schimbat prea mult aspectul, după cum se va vedea în continuare. Amin are, la originea îndepărtată, cuvântul ebr. amen „sigur“. Din ebraică, acesta a pătruns în greacă cu aceeași formă, amen, și cu sensul „așa să fie“, iar din greacă a trecut în slavonă, limbă liturgică a Bisericii ortodoxe, devenind aminŭ. Din slavonă îl avem și noi pe amin. În Occident, termenul ebraic a pătruns, din greacă
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
și-au schimbat prea mult aspectul, după cum se va vedea în continuare. Amin are, la originea îndepărtată, cuvântul ebr. amen „sigur“. Din ebraică, acesta a pătruns în greacă cu aceeași formă, amen, și cu sensul „așa să fie“, iar din greacă a trecut în slavonă, limbă liturgică a Bisericii ortodoxe, devenind aminŭ. Din slavonă îl avem și noi pe amin. În Occident, termenul ebraic a pătruns, din greacă, în latina ecleziastică, limba liturgică din această zonă, tot ca amen, de unde a
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
greacă cu aceeași formă, amen, și cu sensul „așa să fie“, iar din greacă a trecut în slavonă, limbă liturgică a Bisericii ortodoxe, devenind aminŭ. Din slavonă îl avem și noi pe amin. În Occident, termenul ebraic a pătruns, din greacă, în latina ecleziastică, limba liturgică din această zonă, tot ca amen, de unde a fost împrumutat de limbile romanice occidentale (cf. fr. amen) și folosit ca formulă de încheiere a rugăciunilor (vezi, în special, Psalmul 41). Calvar este un cuvânt care
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
referire la patimile suferite de Isus pe colina Golgota. Heruvim este glosat în dicționare prin „înger care urmează ierarhic după arhangheli“. Avem a face cu un termen bisericesc, care la noi a pătruns din slavonă. Slavona l-a luat din greacă (cherouv (e) ím), unde a ajuns din ebr. keroûbîm, plural al lui keroûb „(un fel de) înger“. În limbile romanice occidentale, cuvântul ebraic a pătruns prin lat. ecl. cherubim (cherubin) de unde a fost împrumutat în fr. chérubin, sp. querubín. De
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
dată în Biblie în cartea I: în Paradis, aceștia încearcă să-i împiedice pe Adam și Eva să mănânce din pomul vieții. Înger este un cuvânt moștenit de toate limbile romanice din lat. angelus. În latină, cuvântul este împrumut din greaca bisericească, ángellos, al cărui sens general de „trimis“ s-a restrâns la ideea de „trimis ceresc“; se pare că este un calc, copiere a sensului ebr. malakh „înger“ și „mesager“, care însemna încă de la Iov (I, 14) „trimisul regelui“. (Despre
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
va vorbi pe larg într-un alt volum al colecției.) Osana înseamnă „laudă, mărire“ și, la originea îndepărtată, are pe ebr. hōšă’ănnă „ajută!“ (format de la hōšī’a „a ajuta“, cu particula de rugăminte nă). Ca și în cazul precedent, greaca a preluat cuvântul (hosanna) și l-a transmis slavonei (osanna). În Occident, cuvântul a intrat, din greacă, în latina ecleziastică (hosanna), și, de acolo, l-au împrumutat limbile moderne (cf. fr. hosanna). Scandal este unul dintre numeroasele cazuri în care
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
îndepărtată, are pe ebr. hōšă’ănnă „ajută!“ (format de la hōšī’a „a ajuta“, cu particula de rugăminte nă). Ca și în cazul precedent, greaca a preluat cuvântul (hosanna) și l-a transmis slavonei (osanna). În Occident, cuvântul a intrat, din greacă, în latina ecleziastică (hosanna), și, de acolo, l-au împrumutat limbile moderne (cf. fr. hosanna). Scandal este unul dintre numeroasele cazuri în care ebraic este doar sensul cuvântului, copiat de limbile în care au fost traduse textele sacre ale Bibliei
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
cazuri în care ebraic este doar sensul cuvântului, copiat de limbile în care au fost traduse textele sacre ale Bibliei și apoi transmis limbilor moderne. Cuvântul scandal, la originea îndepărtată, este ebr. mikchôl „pietricică, obstacol care trebuie înlăturat“. Tradus în greacă prin skandalon, a devenit în latina Bisericii scandalum, cu sensul de „piedică“ (apare la Tertulian). La început, scandal a fost termen religios cu semnificația, din Evanghelie, „prilej de a păcătui; păcat“ (sensuri învechite și în română). Evoluția la sensul „dispută
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
fr. jungle, s-a răspândit în Europa din engl. jungle, la originea căruia este skr. jangala „pustiu“. Și franceza l-a luat din engleză. Opal, cuvânt pornit și el din skr. upala „piatră“, a avut alt drum. A trecut prin greacă (opállios), latină (opalus), germ. (Opal), poate și prin franceză (opale), înainte de a ajunge la forma românească de azi. Safir, numele unei pietre prețioase de culoare albastră, este din skr. saniprija „piatră albastră“. A fost semnul puterii religioase; încă din secolul
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
medievale scrise pe tema pietrelor prețioase, se susținea că safirul aduce bucurie, moderează pasiunile interioare și îl face pe purtător pur, neprihănit. Prima „gară“ în care s-a oprit cuvântul sanscrit a fost ebraica (sappir), de acolo a ajuns în greacă (sáppheiros) și apoi în latină (sapphirus, cum apare la Pliniu). Franceza l-a împrumutat pe saphir din latină (în secolul 12), dar în franceză cuvântul a pătruns și prin vechea provensală, limbă în care acest cuvânt era folosit pentru a
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
că în română cuvântul șacal vine atât din turcă (în secolul 18), cât și, mai târziu, din franceză. Zahăr este, la originea îndepărtată, un cuvânt sanscrit: çarkarâ „bob“. Zahărul era rafinat în Persia, așa că prin intermediul persanei cuvântul a intrat în greacă (sákchar), iar din greacă în limbile slave din răsăritul Europei. În română, vine din ngr. záhari. În limbile europene occidentale, cuvântul sanscrit a ajuns prin ar. sukkar. Datorită faptului că arabii au plantat trestie de zahăr în Andaluzia și Sicilia
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
șacal vine atât din turcă (în secolul 18), cât și, mai târziu, din franceză. Zahăr este, la originea îndepărtată, un cuvânt sanscrit: çarkarâ „bob“. Zahărul era rafinat în Persia, așa că prin intermediul persanei cuvântul a intrat în greacă (sákchar), iar din greacă în limbile slave din răsăritul Europei. În română, vine din ngr. záhari. În limbile europene occidentale, cuvântul sanscrit a ajuns prin ar. sukkar. Datorită faptului că arabii au plantat trestie de zahăr în Andaluzia și Sicilia, zahărul devine un produs
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
limbile Antichității, cele mai multe cuvinte provin din persană, limba administrativă a Imperiului Sasanizilor, apoi limbă de circulație internațională în Orient, timp de mai multe secole. Și în limba română, o serie de cuvinte, populare sau culte, ajunse pe diverse căi (turcă, greacă, arabă, latina medievală, slavă sau limbi occidentale), își au originea îndepărtată în persană. Alcov are, la originea sa îndepărtată, cuvântul pers. gumbäd, care a fost împrumutat de arabă, unde qubba însemna „cameră boltită; cort“. A pătruns foarte devreme în spaniolă
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
acolo în franceză (jute), în germană (Jute) și în italiană (iuta). Din germană și italiană a ajuns și la noi, în forma iută. Piper și paprică sunt două cuvinte cu aceeași origine îndepărtată: hind. pippari. Din hindi a ajuns în greacă în forma péperi. Fiind un cuvânt comercial, a fost transmis și latinei ca piper, de unde l-au moștenit limbile romanice, cu excepția românei. Româna l-a împrumutat din ngr. pipéri sau/și dintr-o limbă slavă. Ar mai fi de remarcat
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
vine din franceză, adaptat după pronunțare. Satana are, la originea îndepărtată, cuvântul etiopian sajẹtăn „dușman“. Pătruns în ebraică, a luat forma satan și, pe lângă sensul de „dușman“, l-a dobândit și pe acela de „diavol“. Din ebraică, a ajuns în greacă (Satanás) și apoi în slavonă, de unde l-am luat și noi. Interesant de semnalat că termenul etiopian a ajuns la noi și pe un traseu diferit: în limba veche, exista cuvântul șeitan „drac“, care a ajuns la noi din turcă
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
limbilor romanice. ficat și mai Este interesant de explicat de ce avem două cuvinte, două sinonime, pentru aceeași noțiune. Lat. ficatum > rom. ficat este unul dintre cele cinci sute de cuvinte panromanice, transmise tuturor limbilor romanice. Cuvântul a fost împrumutat din greacă și a înlocuit vechiul termen latinesc iecur. De ce s-a împrumutat cuvântul grec? Grecii aveau obiceiul să îngrașe gâștele cu smochine, ca să li se mărească ficatul. Ei numeau acest ficat hépar sykotón „ficat cu smochine“, de la sýkon „smochină“. Cuvântul sykotón
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
latină. În latină, castorului i se spunea fiber, cuvânt care însemna „brun“ (același cuvânt a servit în indo-europeană pentru a denumi castorul). Mai existau încă două cuvinte: forma beber (biber), de origine celtică, și cuvântul castor, împrumutat în latină din greacă (este atestat începând cu Cicero). Dacă există mai multe cuvinte pentru a denumi același lucru, aceasta înseamnă că niciunul nu este suficient de bine fixat. Drept dovadă, lat. fiber nu s-a transmis în nicio limbă romanică. Lat. beber s-
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
sau regionali. Unele nume de culori au fost formate pe teren românesc, cu ajutorul sufixului -iu < lat. -ivus, atât de la cuvinte de origine latină (arămiu, argintiu, auriu, brumăriu, cânepiu, cenușiu, fumuriu, ruginiu), cât și de la cuvinte de origine turcă (cafeniu, cârmâziu), greacă (stacojiu < stacoj „rac“ < ngr. stakós „rac“), slavă (coliliu, prăfuriu, vișiniu). alb Oricine știe puțină latină poate spune că rom. alb vine din lat. albus. Deși cuvântul latinesc a fost moștenit de toate limbile romanice, numai în română și în alte
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
mai importante: „monedă venețiană de aur în valoare de aproximativ 5 lei vechi, care a circulat în trecut și în țările române“ și „persoană venită din alte locuri și considerată străină; (înv.) venețian, din Veneția“. Este un cuvânt împrumutat din greacă, unde venetikós vine din it. veneziano „din Veneția“. Este posibil să avem a face și cu un cuvânt turcesc, venedik „străin, vagabond“, așa cum crede L. Șăineanu. Oricum, la originea îndepărtată a rom. venetic, cu ambele sensuri, se află Veneția; de
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
rom. ai „usturoi“ (azi, cuvânt regional), lat. napus > rom. nap, lat. gallina > rom. găină, lat. lac (ac. lactem) > rom. lapte, lat. ovum > rom. ou. azimă și cir Aceste două cuvinte, moștenite în limba română din latină, provin în latină din greacă. Ca și alte cuvinte vechi grecești care s-au transmis românei prin latină (verbele (a) amăgi, (a) cuteza, (a) mângâia sau substantivul mărgea), ele au pătruns în latina dunăreană. Azimă, cu sensul „turtă din făină de grâu sau de secară
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
făină de grâu sau de secară, făcută din aluat nedospit și coaptă sub spuză“, există și în dialectele sud-dunărene (aromână și meglenoromână); provine din cuvântul latinesc azymus „fără drojdie“, împrumutat din gr. azýmos, termen folosit în terminologia religioasă creștină. În greacă, era un derivat de la zýmos „drojdie“, cu prefixul privativ a-. Limbile romanice occidentale au împrumutat termenul din latina ecleziastică (fr. azyme) sau direct din greacă (sp. azimo). Ar mai fi de spus că, în unele graiuri din Transilvania, există adjectivul
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
latinesc azymus „fără drojdie“, împrumutat din gr. azýmos, termen folosit în terminologia religioasă creștină. În greacă, era un derivat de la zýmos „drojdie“, cu prefixul privativ a-. Limbile romanice occidentale au împrumutat termenul din latina ecleziastică (fr. azyme) sau direct din greacă (sp. azimo). Ar mai fi de spus că, în unele graiuri din Transilvania, există adjectivul azăm, cu sensul „care nu fermentează“, folosit referitor la conservele în oțet sau în saramură care nu s-au făcut. Cir este un cuvânt regional
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
nu s-au făcut. Cir este un cuvânt regional care înseamnă „zeamă (îngroșată) scoasă din mămăliga care fierbe, înainte de a fi mestecată“; este sinonim cu terci și păsat, termeni tot regionali. Cir are la bază cuvântul latinesc *chylos, împrumutat din greacă, unde avea sensul de „suc, sevă, decoct“; a pătruns, ca termen culinar și medical, în latina dunăreană, unde se presupune că a dobândit sensul de „terci, mămăligă apoasă“, păstrat până azi în anumite zone din Transilvania. Cuvântul chylos exista și
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
care există și în aromână, este cel mai vechi dintre ele (apare în Învățăturile lui Neagoe Basarab, la începutul secolului 16). Este un cuvânt moștenit în română din lat. *zema; termenul a pătruns numai în latina orientală și provine din greacă, unde avea aceeași formă. Ca majoritatea cuvintelor vechi, are mai multe sensuri („suc de fructe sau de plante“, „nume generic pentru lichide“) și apare în multe construcții și expresii cu sens figurat: a mânca singur bucatele și a lăsa altora
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]
-
luat recent din italiană. Cuvinte de origine turcă În perioada creării terminologiei culinare românești (secolul 17), eram cu fața „întoarsă“ mai mult spre Orient. În epoca fanariotă, a fost adoptată gastronomia orientală și, de aceea, cuvintele luate din turcă și greacă ocupă un loc de seamă în terminologia acestui domeniu. Termenii de origine turcească sunt numeroși; aceștia se referă la: - plante și fructele lor, folosite ca materii de bază în prepararea mâncărurilor (arpagic, bamă, bostan, dovleac, dud, harbuz, pătlăgea, tarhon) sau
101 cuvinte moştenite, împrumutate şi create by Marius Sala () [Corola-publishinghouse/Administrative/1361_a_2705]