3,752 matches
-
suferind de exces de zel intelectual și moralizator, pe lângă faptul că ratează întâlnirea cu mizele filosofice profunde ale unui Kant, Hegel sau Marx, nu beneficiază nici de relevanță științifică. Revenind la situarea socială a marxismului, Lenin a politizat intens revoluția marxistă și a transformat-o până la urmă într-o "ideologie", în sensul pe care Marx îl atribuie termenului, poate chiar într-o ideologie mult mai dogmatică decât și-ar fi imaginat Marx că ar putea exista vreodată și, culmea ironiei, tocmai
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
prea ambițios și totodată simplificator al lui Marx capitalismul și depășirea lui social-democrația este astăzi una dintre doctrinele politice dominante în Europa Occidentală. Nu ar fi ajuns aici, nu ar fi ajuns să existe în definitiv, în absența fermentului intelectual marxist. Unul dintre principalii continuatori și dezvoltatori ai gândirii lui Marx a fost Antonio Gramsci. Întemnițat în cea mai mare parte a vieții sale intelectuale active, opera lui Gramsci se datorează, paradoxal, tocmai încarcerării sale de către regimul fascist italian. Dacă ar
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
reușit să se sustragă persecuțiilor declanșate de Mussolini asupra grupărilor de stânga, este foarte probabil ca acesta să fi sfârșit în gulagurile lui Stalin. Gramsci a argumentat convingător că, în cazul unui "bloc istoric" (expresia corespunde aproximativ "modului de producție marxist"), structura și suprastructura au aceeași pondere hegemonică. De fapt, hegemonia, concept introdus de Gramsci, se exercită mai degrabă prin intermediul suprastructurii. Aceasta constă din diferitele "filosofii" ale claselor sociale care, în perioade istorice determinate de anumite moduri de producție, alcătuiesc "istoria
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
structura cu suprastructura eterogenă a lui Gramsci. Este reliefată astfel componenta intelectuală a revoluției, spre deosebire de sensul socio-economic pe care aceasta îl avea în cadrul marxismului clasic. Cu toate acestea, Gramsci, rămâne, ca și Marx, pe teren comunist (folosesc termenul în sens marxist, nu leninist): capitalismul trebuie depășit, nu doar recosmetizat, pentru abolirea verosimilă a distincției dintre subiect și obiect. Gramsci nu este și nu trebuie confundat deci cu un social-democrat, deși maniera în care a "democratizat" comunismul a creat o fertilă tradiție
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
fertilă tradiție intelectuală occidentală care nu are nimic de-a face cu "ideologiile", cu atât mai puțin cu cele totalitare. Cel mai mare pericol care amenință filosofia practicii este acela al transformării, la rândul său, într-o ideologie în sens marxist. Gramsci critică direct și vehement partidele unice totalitare, fie ele fasciste sau leniniste, deoarece subminează efectiv politica și deci posibilitatea emancipării intelectuale și sociale. Ideologizând problemele politice ale societăților pe care le guvernează, partidele totalitare obstrucționează categoric posibilitatea soluționării lor
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
trăiască, poate cel mult începuturile ei birocrația devine un alt inconvenient major al partidelor totalitare. Ne putem convinge deci de ce Stalin nu l-ar fi agreat pe "contrarevoluționarul" Gramsci, epurându-l mai mult ca sigur: deoarece acesta era un teoretician marxist original, nu un simplu și fanatic executant leninist al directivelor de partid. Moștenirea intelectuală critică a lui Gramsci și-a găsit poate cea mai importantă expresie în Școala de la Frankfurt. Fără a intra în amănunte, este suficient de menționat faptul
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
de Sine și cele deținute de Alteritate. Identitățile sunt constituite de structuri atât interne cât și externe (Wendt: 1999, 224). Identitățile nu sunt date odată pentru totdeauna, așa cum au tendința să le perceapă, deși în grade diferite, realiștii, pluraliștii sau marxiștii ci dinamice și flexibile, reflectând raportul dintre agenți și structuri pe diferite nivele de analiză, de la local la global. Constructivismul este, pe lângă o teorie, un program emancipator care, spre deosebire de postmodernism, nu cade nici în capcana relativismului, nici în cea a
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
pot intersecta și suprapune pe nivele consistente. Regulile și normele nu sunt pur și simplu postulate, ci au în spate o complexă istorie conceptuală. Astfel, Onuf pornește de la "paradigme operative" pentru a demonstra că realitățile sociale postulate de către liberali, respectiv marxiști, sunt tarate prin faptul că au în compoziție elemente ideologice proiectate tocmai către de aceste curente de gândire care pretind că se întemeiază pe perspective pre-conceptualizate ae realității. Despre ce este vorba? Orice demers științific, susține Onuf, trebuie să pornească
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
punct, revendicând permanent de la puterea politică propria libertate pe care mai apoi o investește în procesul civic pentru a flexibiliza și ține în șah politicul astfel încât să prevină derapajele dictatoriale de care nicio formă de guvernământ legitimă nu este ferită. Marxiștii, pe de altă parte, văd în om un producător încorsetat permanent de un simulacru de drepturi care avantajează doar o anumită categorie socială, "burghezia" și care, conștientizând gradual dimensiunile exploatării sale și posibilitatea de a o surmonta, se angajează cu
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
fascismul, o ideologie geamănă și practic o "erezie socialistă" (Muravchik: 2004) și au stat la baza tuturor metamorfozelor experimentate de către leninismul sovietic. Relația dintre marxism și leninism este una delicată și intens dezbătută. A pus Lenin în practică esențialul ideilor marxiste, sau le-a distorsionat? Înclin înspre a doua variantă, deși nu încerc să neg că există o filiație de netăgăduit între Marx și Lenin. În primul rând, trebuie înțeles faptul că Marx a fost un filosof german care, deși orientat
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
fi fost niciodată de acord cu politizarea și confiscarea revoluției proletare de către o elita autoproclamată de revoluționari profesioniști. Așa cum subliniază și exelenta lucrare a Vendulkăi Kubálková și A. Cruickshank, Marxism-Leninism and the theory of international relations, Lenin a alterat gândirea marxistă originală, în care factorul empiric ocupa locul central. Dialectica leninistă nu este, ca cea marxistă, imanentă devenirii istorice, ci exterioară ei. Cu riscul unei digresiuni, se poate menționa aici că ceea ce Marx, Engels sau Lenin înțelegeau prin dialectică nu era
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
de revoluționari profesioniști. Așa cum subliniază și exelenta lucrare a Vendulkăi Kubálková și A. Cruickshank, Marxism-Leninism and the theory of international relations, Lenin a alterat gândirea marxistă originală, în care factorul empiric ocupa locul central. Dialectica leninistă nu este, ca cea marxistă, imanentă devenirii istorice, ci exterioară ei. Cu riscul unei digresiuni, se poate menționa aici că ceea ce Marx, Engels sau Lenin înțelegeau prin dialectică nu era deloc același lucru. Pentru primul, dialectica avea loc la nivel social, iar rolul său era
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
mai fac încercări pentru a demonstra și justifica necesitatea și universalitatea dialecticii; validitatea ei este asumată. Această contradicție de bază în marxismul contemporan devalorizează lucrările lui Marx și Engels din moment ce, în acest sens, Marx și Engels înșiși nu au fost marxiști. Dar trebuie spus de asemenea că fără această contradicție probabil puține rămășițe de marxism ar fi supraviețuit și ideologia conducătoare a Estului ar fi trebuit să aibă o etichetă diferită, mai puțin legitimă (Kubálková, Cruickshank: 1980, 32; vezi și Harding
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
și Cruickshank, Lenin acordă, în celebrul său studiu despre relațiile internaționale intitulat Imperialismul, stadiul cel mai înalt al capitalismului, un rol mult mai important statelor decât cel atribuit de către mentorul său Marx acestei categorii politice (1980). După cum se știe, analiza marxistă originală se baza pe structurile economice care ar fi imprimat, în funcție de caracteristicile diferite pe care acestea le posedau, trăsături distincte suprastructurilor corelative, cu care alcătuiau împreună "moduri de producție" sau societăți, am putea spune, văzute preponderent în cheie economică. Lenin
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
lui Marx era în primul rând, una socială. Chiar dacă sau și atunci când acesta discuta relațiile socio-economice globale pe care "epoca burgheză" le-ar fi instaurat până la urmă, în virtutea materialismului istoric reprezentând forța motrică a evoluției materiale și post-ideologice (în sens marxist) a omenirii: Epoca burgheză din istorie trebue să creeze baza materială a lumii noi pe de o parte, relații mondiale întemeiate pe interdependența dintre popoare și mijloacele acestor relații pe de altă parte (mai importantă, n.m.), desvoltarea forțelor de producție
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
întors pe Marx la rândul său "cu capul în jos", extrapolând din nou dialectica din planul structural în cel suprastructural. Leninismul nu este altceva decât ceea ce Marx a denumit ideologie, dar un tip aparte de ideologie, deoarece preia instrumentarul conceptual marxist, renunțând însă la metodologia și la viziunea ontologică marxistă: revoluția se poate face acum și "de sus", nu "de jos", așa cum susținuse permanent autorul Capitalului, dimensiunea politică a leninismului fiind deci net superioară celei sociale în favoarea căreia Marx argumentase, dar
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
jos", extrapolând din nou dialectica din planul structural în cel suprastructural. Leninismul nu este altceva decât ceea ce Marx a denumit ideologie, dar un tip aparte de ideologie, deoarece preia instrumentarul conceptual marxist, renunțând însă la metodologia și la viziunea ontologică marxistă: revoluția se poate face acum și "de sus", nu "de jos", așa cum susținuse permanent autorul Capitalului, dimensiunea politică a leninismului fiind deci net superioară celei sociale în favoarea căreia Marx argumentase, dar situată pe o poziție secundară în raport cu factorul ideologic, chintesența
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
o reacție directă și instinctuală la diminuarea fricii care ținea "lagărul socialist" împreună în timpurile leninismului post-revoluționar. Pe de altă parte, "mișcarea de reformă cehoslovacă", așa cum o numește Galia Golan, a fost mult mai periculoasă: a demarat ca o critică marxistă a leninismului (cu alte cuvinte, din interiorul partidului însuși, nu din exteriorul său, cum s-a întâmplat în cazurile din 1956) care s-a maturizat gradual după comunizarea țării în 1948 (Golan: 1971). A fost deci mult mai amenințătoare, amenințând
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
supus analizei ("Clica lui Tito dușman de moarte al socialismului"), apare din nou tema falaciozității și a relei credințe cu care PCI ar pretinde că lucrează pentru "construirea socialismului", nefăcând altceva decât să manipuleze populația iugoslavă. Orice revoluționar și orice marxist autentic știe însă că socialismul nu poate fi construit în absența coordonării sovietice sau, mai mult, împotriva ei. Pe cale de consecință, nu se mai poate discuta de socialism în Iugoslavia, opinau partidele comuniste membre ale Cominformului, "în condițiile când Tito
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
adoptase o atitudine circumspectă, de tatonare, față de comuniștii din România, cu care de abia reluase legăturile (Buga: 2005, 13-14). Comportamentul liderului comunist nu a făcut decât să amplifice suspiciunile sovietice. "Socotindu-se îndreptățit de cultura și meritele sale revoluționare", Pătrășcanu, marxist convins, sugerează că România va mai avea nevoie de cel puțin cinci ani pentru a-și definitiva revoluția burgheză, iar în acest interval, pentru a câștiga popularitate, colaborarea comuniștilor cu partidele "istorice" este imperativă (Betea: 2006, 102). Bineînțeles, o astfel
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
repede, cu mai puțin sânge [pierdut] (sic!). Sunt sigur de asta. Și poate am fi putut evita războiul" (Gluchowski: 1998, 47). Spre deosebire de Congresul PCUS, unde Stalin fusese catalogat drept nemarxist, Hrușciov afirma în fața comuniștilor polonezi că fostul dictator fusese un marxist convins, "care își dedicase trupul și sufletul clasei muncitoare" dar care, ca fiecare om, era totuși "failibil". În definitiv, conchidea Hrușciov, "Stalin este o figură foarte complexă" în care "mulți istorici își vor rupe dinții (sic!)" și cu toate acestea
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
unde experimentul bolșevic se desfășurase cu succes. Săptămânalul Nowa Kultura publica în august 1955 un poem care a devenit expresia culturală clasică a insatisfacțiilor existente în societatea poloneză. Autorul "Poemului pentru adulți", Adam Ważyk, vechi membru de partid și intelectual marxist, expunea în versuri o critică incisivă a feloniilor de care PMUP se făcea vinovat în fața muncitorilor, studenților și chiar a membrilor de partid care își canalizaseră întreaga energie în sprijinul idealului revoluționar, confiscat și degradat acum de către o elită politică
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
ca și Stalin". Din păcate, constata Lukács, "există anumite forțe gata să imprime Congresului Douăzeci (sic!) această direcție, și este datoria fiecărui comunist datoria sa față de revoluția socialistă, datoria sa în onoarea Marxismului, care ne unește ca filozofi și intelectuali Marxiști să ia poziție împotriva acesteia de la bun început" (Lukács: 1991, 88-93). Revoluția maghiară va depăși însă cadrul ideologic propus de către Lukács. Acesta va fi deportat împreună cu Imre Nagy în România, datorită faptului că îl susținuse activ în timpul tumultuoaselor zile de la
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
eventualitatea în care "ar fi învins", ceea ce era, așa cum am observat, de-a dreptul imposibil, insurgența maghiarilor ar fi redat ideilor de "socialism, democrație, independență, suveranitate" ceea ce le fusese răpit de către leninism post-revoluționar, și anume "adevăratul lor sens, esența lor marxistă" (Hegedüs, Somlai în Rusan: 2000, 117). Metodele rebarbative utilizate de Uniunea Sovietică în timpul lui Stalin în numele extinderii și consolidării idealului revoluționar au rezultat într-o dureroasă incompatibilitate între, pe de o parte, "independența națională", respectiv, pe de-a cealaltă parte
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
era cel mai puțin afectat de convulsiile destalinizării" scrie Ghiță Ionescu, fapt care reprezenta "o dovadă a apatiei și slăbiciunii din P.M.R". Dezavantajat de influența socială deosebit de slabă, aproape inexistentă, de care dispunea, dar și de absența unei culturi marxiste autentice, care să îi ridice nivelul ideologic și să ofere o aparență cât de cât decentă prestațiilor sale care se doreau științifice, PMR s-a dovedit, paradoxal, tocmai din aceste cauze, mult mai capabil decât alte partide est-europene a face
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]