3,752 matches
-
au încercat să legitimeze, tardiv, duritatea măsurilor de precauție puse în aplicare pentru a preveni răspândirea fermentului revoluționar pe teritoriul românesc. Pe de altă parte însă, în România acelor vremuri lipsea un echivalent al cercului Petõfi. Lipsea și un intelectual marxist de anvergura unui György Lukács. Mișcările studențești din Timișoara, București, Cluj sau Iași erau în primul rând sociale și politice, și abia apoi intelectuale. Regimul se temea deci în primul rând de contagiozitatea socială și politică a crizei maghiare, nu
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
de ce să se îngrijoreze. Și totuși, așa cum subliniază Michael Shafir (1984, 435-459), disidența, în cadrul unui regim comunist, pentru a depăși stadiul unei insatisfacții marginale și slab configurate, trebuie să înceapă tocmai din interiorul partidului însuși. Să fie tradusă în termeni marxiști autentici. Apoi să fie inserată în vocabularul ideologic de factură leninistă, pseudo-marxistă, cu alte cuvinte. Numai în acest fel se poate constitui disidența într-un fenomen organizat, într-o societate civilă embrionară. Însă România comunistă nu a avut niciun intelectual
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
să fie inserată în vocabularul ideologic de factură leninistă, pseudo-marxistă, cu alte cuvinte. Numai în acest fel se poate constitui disidența într-un fenomen organizat, într-o societate civilă embrionară. Însă România comunistă nu a avut niciun intelectual, niciun filosof marxist veritabil; ultimul gânditor de un astfel de calibru fusese Constantin Dobrogeanu-Gherea, însă acesta murise în 1920 (Shafir: 2007, 5-48). Nu a fost succedat niciodată de un György Lukács, deja amintit, de un Leszek Kołakowski, de un Adam Schaff sau de
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
de destalinizare deoarece, am mai insistat asupra acestui aspect, în regimurile comuniste, orice reformism autentic și, pe urmele sale, orice disidență potențială sau efectivă nu pot lua naștere decât în și prin partid însuși pornind de la revendicări exprimate în termeni marxiști (Shafir: 1984, 435-459). Pe lângă faptul că, în eșalonul superior al PMR, acțiunea celor doi nu a beneficiat de sprijinul scontat, aceasta devine inteligibilă exclusiv prin prisma unei lupte primitive, instinctuale și spontane pentru putere, în care componenta ideologică, singura care
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
trecut. Acesta din urmă conta doar în măsura stabilirii unui raport "dialectic" între trecut și prezent; depozitarul fundamental al leninismului romantic va fi însă fără îndoială viitorul "comunist". Determinismul futurist al regimurilor leniniste poate fi înțeles pornind de la o idee marxistă. Friedrich Engels considera, în a sa Dialectică a naturii, că timpul și spațiul nu pot fi înțelese abstract ca fiind infinite. Dimpotrivă, infinitatea lor devine inteligibilă numai prin prisma interpretării istoriei "ca proces al dezvoltării unor organisme conștiente de sine
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
propria versiune despre finalitatea dezvoltării istorice, care este practic răpită în acest fel proletariatului. De aceea, pentru a reveni la problema inițială, leninismul urgentează permanent viitorul, pe care îl înțelege, așa cum am constatat, în manieră ideocratică, nu filosofică, așa cum procedează marxiștii. Leninismul romantic, la rândul său, preia genul acesta de raportare la viitor. După cum voi detalia în continuare, leninismul romantic înglobează, pe lângă, bineînțeles, romantism, elemente de fascism, leninism asianizat și naționalism. Teza de la care pornesc este următoarea: în secolul XIX, societatea
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
ultima poate fi înțeleasă tot ca o vârstă de aur, dar nu numai din punct de vedere spiritual, cât și, mai ales, material. Din acest punct de vedere, leninismul romantic se apropie de romantism prin maniera în care gândește raportul marxist dintre existență și conștiință socială. Subliniind că, în marxismul clasic, condițiile de viață determină gândirea, ideologii români afirmau, după 1970, că, de fapt, raportul dintre cele două părți nu este deloc unul asimetric, așa cum s-ar putea crede. Din contră
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
arta...: 1972, 159-169; Florea în Culegere de teze...: 1982, 233-251; Rolul conducător al partidului...: 1972, 47-48; subl. în orig.). Cu alte cuvinte, pe măsură ce dezideratul material al leninismului romantic întârzia să apară, componenta sa mentală este supradimensionată compensatoriu. Inversând subtil ordinea marxistă existență-conștiință, leninismul în general, cu atât mai mult leninismul romantic, îi opune crearea unei conștiințe revoluționare, insensibilă la realitățile materiale observabile, care se încăpățânau să rămână "burgheze". Treptat, pe măsură ce mișcarea comunistă globală va pierde din "vigilența revoluționară" datorită mareei ideologice
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
om mare nu este mare prin faptul că particularitățile sale imprimă marilor evenimente istorice o fizionomie individuală, ci prin faptul că el posedă particularități în virtutea cărora el este cel mai capabil să slujească marile cerințe sociale ale timpului său" scria marxistul rus Gheorghi Plehanov. Comparându-l pe acest "om mare" cu "eroii" lui Carlyle și astfel demonstrând prezența romantismului și în marxism Plehanov afirmă fără echivoc: "El este un erou. Dar nu în sensul că ar putea să oprească sau să
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
văzut, eroismul este proiectat asupra partidului de avangardă, rămânând, ca în cazul marxismului, impersonal, dar achiziționând o dimensiune organizațională. În cadrul leninismului romantic, ca și în cazul leninismului asianizat, eroismul este reproiectat, în sens romantic, dinspre partid spre lider. Sigur, retorica marxistă este în continuare utilizată, dar ea devine gradual un surogat, o cochilie pietrificată a marxismului clasic. Aflăm astfel că acele calități ale eroului marxist enumerate mai sus de către Plehanov erau "în modul cel mai strălucit întruchipate în persoana tovarășului Nicolae
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
în cazul leninismului asianizat, eroismul este reproiectat, în sens romantic, dinspre partid spre lider. Sigur, retorica marxistă este în continuare utilizată, dar ea devine gradual un surogat, o cochilie pietrificată a marxismului clasic. Aflăm astfel că acele calități ale eroului marxist enumerate mai sus de către Plehanov erau "în modul cel mai strălucit întruchipate în persoana tovarășului Nicolae Ceaușescu, personalitate eminentă a partidului și poporului nostru, a mișcării comuniste și muncitorești, care se bucură de un deosebit prestigiu în lumea contemporană" (Probleme
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
căreia i-a imprimat deja propriul Weltanschauung. Spre deosebire de fascism, leninismul acceptă atât modernitatea materială, cât și filosofică, imprimându-le însă un sens radical. Revoluția Franceză a promis "libertate, egalitate și fraternitate", dar nu a reușit să ofere decât libertate. Pentru marxistul francez Étienne Balibar, libertatea (socială) și egalitatea sunt îngemănate: nici una nu poate exista cu adevărat în absența celeilalte. Libertatea fără egalitate nu înseamnă decât libertatea celor puternici de a îi exploata pe cei slabi, din toate punctele de vedere. Pe
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
Probleme fundamentale ale statutului...: 1980, 374-375, subl. în orig.; vezi și Solidaritate militantă: 1977) chiar și pe timp de pace. Pacea era însă numai militară, nu și ideologică. Următorul citat pare extras cuvânt cu cuvânt dintr-un discurs ceaușist: Fiind marxiști, comuniștii sunt internaționaliști, dar nu putem pune marxismul în practică decât atunci când este integrat în trăsăturile specifice ale țării noastre și obține o formă națională definită. Marea putere a marxism-leninismului stă precis în integrarea sa cu practica revoluționară concretă a
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
elitei politice cehoslovace. Pe de altă parte, societatea a început să emită cereri tot mai îndrăznețe în direcția liberalizării. Au început să apară proteste studențești. Situația s-a amplificat și datorită aportului intelectualilor. Aceștia au încercat să ofere o reinventare marxistă a leninismului, să reformeze sistemul din interior, cu alte cuvinte, pentru a-l "democratiza", adaptându-l specificificităților cehoslovace (Golan: 1971; Shafir: 1984, 435-459; Sik: 1971, 1-10; Cioroianu: 2002, 137). Dezideratul intelectualilor a contribuit cel mai mult la destabilizarea regimului și
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
1971, 1-10; Cioroianu: 2002, 137). Dezideratul intelectualilor a contribuit cel mai mult la destabilizarea regimului și a fost probabil motivul profund al deciziei sovietice de a invada, prin intermediul OTV, Cehoslovacia. Leninismul s-a dovedit însă imposibil de reformat în sens marxist, critic, ceea ce denotă mai degrabă inamiciția decât filiația dintre cele două curente de gândire. Foarte important însă, Brejnev a fost interesat de stabilizarea politică a Cehoslovaciei și de menținerea ei în lagărul socialist. Nu l-a interesat leninismul în sine
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
tovărășești de cooperare reciprocă între oameni și un orizont liber pentru dezvoltarea personalității umane. Vrem să începem să construim un nou model de societate socialistă, intens democratic, care să corespundă din plin condițiilor cehoslovace. Dar experiențele noastre și gândirea științifică marxistă ne-au adus împreună la concluzia că aceste scopuri nu pot fi obținute prin vechile căi folosind mijloace care sunt de mult timp învechite și metode dure, care ne trag întotdeauna înapoi. Declarăm cu deplină responsabilitate că societatea noastră a
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
Nu putem înghesui viața în modele prestabilite, indiferent cât de bine intenționate sunt. Acum, depinde de asemenea de noi să ne croim cale prin condiții necunoscute, să experimentăm, să oferim dezvoltării socialiste un nou profil, în timp ce ne bazăm pe gândirea marxistă creativă și pe experiențele mișcării internaționale muncitorești, bazându-ne pe adevărata înțelegere a condițiilor dezvoltării socialiste a Cehoslovaciei ca țară care își asumă responsabilitatea în fața mișcării internaționale comuniste pentru îmbunătățirea și profitarea de pe urma unei baze materiale relativ avansate, standarde de
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
oficiale una de "protest" autodefinită drept ""umanism socialist universal"", intelectualii își propuneau să se comporte ca o ""conștiință critică a națiunii"", catalogând ""dogmatismul"" drept "lipsă de loialitate față de marxism-leninism" (Ludz: 1969, 34). Așa cum am menționat, intelectualii încercau imposibilul: o reconfigurare marxistă a leninismului. Extinzând argumentul, "dogmatismul" (leninist) era pus la zid ca trădare a marxism-leninismului, în timp ce marxismul autentic era chemat să îi ia locul. Dar marxismul occidental, critic și autoreflexiv, chiar și marxismul lui Marx până la urmă, reprezentau pentru leninism o
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
În acest fel, accentul trece de la o conștiință impusă "de sus" la una individuală, în care ""sistemul"" și ""individul"" se găsesc într-un complex proces de interrelaționare. Treptat, se va ajunge la invocarea "adevăratului Marx" pentru a îl opune "distorsionărilor" marxiste, ca leninismul. Ivan Svitak va spune lucrurilor pe nume când va scrie: ""Vrem democrație, nu democratizare. Democratizarea nu este decât un program minimal pe drumul înspre democrație"", dar și atunci când, apelând la o variantă mai degrabă gramsciană a marxismului, își
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
a socialismului", percepută drept stagnantă în raport cu dimensiunea sa materială. Să le analizăm pe rând. Istoricul Florin Constantiniu este un adept al primei ipoteze. Pentru el, amplificarea componentei ideologice a regimului Ceaușescu nu înseamnă altceva decât o "revenire la o ortodoxie marxistă", datorată presiunilor sovietice (Cătănuș A.: 2005, 14-19). Ceaușescu nu ar fi avut de ce să o pună în practică în cazul în care nu s-ar fi simțit amenințat de injoncțiunile politice și militare ale Moscovei. Așa cum am observat însă, amenințarea
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
puncte de vedere, mai ales odată ce va renunța la combativitatea revoluționară, iar apoi va încerca să se redefinească folosind mijloace non-bolșevice și deci implicit "burgheze". Ideologic apoi, nu consider că "minirevoluția culturală" poate fi interpretată ca o formă a "ortodoxiei marxiste", așa cum sugerează Constantiniu. În primul rând, expresia corectă ar fi cea de "ortodoxie leninistă". Mai departe, chiar dacă leninismul romantic este articulat de numeroase elemente autoritare care pot aminti de leninismul revoluționar sau post-revoluționar, el se desparte de formele inițiale ale
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
1971. Numai așa ar fi putut apărea "acel "om total" despre care vorbea Marx,", o "ființă socială înzestrată cu un bogat, autentic și superior univers spiritual" (Pantazi: 1975, 54-59). La prima vedere, s-ar părea că este vorba despre concepția marxistă asupra drepturilor omului, care, deși conține numeroase neajunsuri dintre care cel mai important ar fi ambiguitatea universalității prezente a principiilor umanitare, abandonată pentru drepturile plenare ale omului, posibile numai în lumea post-capitalistă (vezi Kołakowski: 2007) este totuși critică, autoreflexivă, marxismul
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
în termenii "transformării", nu a "îmbunătățirii" "societății capitaliste". Social-democrația nu reprezenta deci decât un compromis rușinos al unor partide pretins proletare cu sistemul politic de tip capitalist, menținând și legitimând astfel un "mod de producție", pentru a folosi o expresie marxistă, inechitabil și opresiv. Idealul comunist rezida însă în surmontarea capitalismului prin utilizarea propriului mecanism politic, democrația plurală, așa cum afirmă, fără echivoc, liderul PCS: "Lupta pentru o democrație politică este o parte din drumul nostru spre o democrație politică și socială
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
ar fi condamnat regimurile leniniste din secolul XX ca forme ale unui despotism de tip nou, legitimat în baza distorsionării ideilor emancipatoare și moralmente vii extrase din lucrările sale și ale lui Engels. Marx a declarat deseori că nu este "marxist", dând astfel de înțeles că nu era de acord cu numeroase interpretări și reevaluări contemporane ale ale operelor sale. Cum să ne imaginăm deci că ar fi acceptat să fie etichetat drept marxist-leninist? În plan internațional, moralitatea și "etica socialistă
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
pășit de la început și până la sfârșit cu stângul. În ceea ce privește RSR, economia ocupa un loc aparte în proiectul romantic leninist de transformare a societății, analiza ei, măcar schițată, fiind indispensabilă pentru înțelegerea plenară a variantei ceaușiste a leninismului. Pornind de la premise marxiste, Gheorghe Crețoiu și Ioan Zahiu afirmă că factorul economic are ponderea principală în structurarea societății, chiar și în raport cu cel politic. Dar, "La rândul său", se grăbesc autorii să adauge, "politicul nu reflectă în mod pasiv economicul, interesele economice obiective, ci
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]