684 matches
-
Recordon, Încearcă să corijeze imaginea negativă a evreului cămătar, imagine cu care el Însuși era obișnuit În Franța. Vorbind despre „dragostea evreilor pentru muncă” și despre „inteligența lor”, Recordon conchidea : „Cu toate că evreii sunt pomeniți În proverbe ca cei mai josnici cămătari, nu trebuie crezut că toți indivizii acestui popor sunt lipsiți de orice probitate” ; exemple nefericite „se găsesc și la alte popoare” <endnote id="(109, p. 47 ; 535, p. 470)"/>. La rândul său, trecând În revistă Îndeletnicirile evreilor stabiliți În spațiul
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
invers clișeul Încetățenit : „Din șirul de ocupații ale evreilor- români, negoțul cu bani trebuie mai de tot exclus, căci numai rar și cu Încetul au ajuns a se deda aci cu acest negoț” <endnote id="(164, p. 129)"/>. Oricum, numărul cămătarilor era ținut sub control de autorități, fiind plafonat, În mod artificial, prin lege. În 1836, de pildă, Sfatul Administrativ al Moldovei a hotărât ca „mulțimea zarafilor schimbători de monede să se mărginească pentru orașul Iași la număr de zece, numai
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
regulelor statornicite”. În restul țării, numărul zarafilor era limitat pe cale administrativă la doar „câte unul sau doi” În fiecare târg <endnote id="(322, p. 203)"/>. Chiar și În Polonia vecină - țară eminamente catolică și cu concentrație mare de evrei - ponderea cămătarilor evrei a scăzut simțitor Începând cu secolul al XVII-lea. Din cauza pauperizării dramatice a comunităților evreiești din Polonia și Lituania, proces care a atins un vârf În a doua jumătate a secolului al XVIII-lea, s-a produs o modificare
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
al XVII-lea. Din cauza pauperizării dramatice a comunităților evreiești din Polonia și Lituania, proces care a atins un vârf În a doua jumătate a secolului al XVIII-lea, s-a produs o modificare semnificativă a structurii ocupaționale a evreilor : din cămătari care dădeau altora bani cu Împrumut au devenit mai ales meseriași și mici comercianți, care luau cu Împrumut bani de la alții, și anume de la reprezentanți ai Bisericii catolice și ai șleahtei (szlachta = „nobilime”) poloneze <endnote id="(412 și 455, I
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
ai șleahtei (szlachta = „nobilime”) poloneze <endnote id="(412 și 455, I, p. 234)"/>. Așa cum a arătat Olga Goldberg- Mulkiewicz, pentru mentalitatea tradițională poloneză, evreul este În primul rând cârciumar, În al doilea rând comerciant și abia În al treilea rând cămătar <endnote id="(127, pp. 87-89)"/>. Determinată de unele realități istorice, dar și de reflexe mentale stereotipe, această reprezentare arbitrară a structurii ocupaționale a evreilor În vechea societate poloneză este totuși sugestivă. Și În folclorul polonez evreul este asociat cu banii
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
găsit un săcui cu bani”. În continuare, textul colindei prezintă cum, tocmindu-se la sânge, evreul reușește să cumpere foarte multe produse cu acești bani <endnote id="(184, p. 45)"/>. Revenind În spațiul românesc, Într-un articol intitulat „Camătă și cămătari” și publicat În 1907 - anul răscoalei țărănești și al pogromurilor antievreiești - poetul Alexandru Macedonski avea curajul să contrazică opinio communis : „Camăta nu este un sentiment sufletesc evreiesc, el este un sentiment al tuturor oamenilor de orice religie ar fi, [dar
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
israeliți”. Poetul Macedonski se lupta, fără șanse de izbândă, cu o părere generalizată În epocă. O părere alimentată de zeci de personaje din literatura cultă, de la „zaraful Imergold” al lui Alecsandri și „Goldman de la Credit” al lui Topîrceanu, până la „jidovul cămătar Ascher” al lui Alexandru Pelimon și bancherul Simon al lui Gala Galaction sau bancherul Leopold Goldstein al lui Liviu Rebreanu. O părere vehiculată nu doar de scriitorași de duzină, precum un oarecare A. Kălimănescu, În 1865 („educația și natura evreului
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
natura evreului Îl fac așa Încât inima lui nu bate decât la sunetul aurului, restul este mut pentru el” ; <endnote id="cf. 417, p. 12"/>), dar și de somități culturale de talia lui B.P. Hasdeu : „Oricum să fie, el [= ovreiul] este cămătar mai Întâi și mai presus de toate”. Orice ar face, el este „judan usurier”. Hasdeu ajungea la această concluzie În urma analizei făcute celor „trei ovrei” din literatura universală : Shylock al lui Shakespeare, Gobseck al lui Balzac și Moise al lui
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
concluzie În urma analizei făcute celor „trei ovrei” din literatura universală : Shylock al lui Shakespeare, Gobseck al lui Balzac și Moise al lui Alecsandri. Pentru Hasdeu, „Înrudirea cea mai cate gorică” a acestor personaje constă În faptul că „sunt câteși trei cămătari”. Camăta este „ocupațiunea cea națională” a „ovreiului”, conchide Hasdeu <endnote id="(246, p. 45)"/>. Nu numai concluzia lui B.P. Hasdeu este eronată, dar și premisa pe care se Întemeiază : Jupânul Moise, personaj din piesa Lipitorile satului de Vasile Alecsandri, nu
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
este „ocupațiunea cea națională” a „ovreiului”, conchide Hasdeu <endnote id="(246, p. 45)"/>. Nu numai concluzia lui B.P. Hasdeu este eronată, dar și premisa pe care se Întemeiază : Jupânul Moise, personaj din piesa Lipitorile satului de Vasile Alecsandri, nu este cămătar, ci cârciumar („orândarul satului”, cum Îl definește chiar dramaturgul). Alexandru Macedonski nu a fost singurul scriitor român care a Încercat să diminueze amploarea legendei de care mă ocup. În 1933, dr. Nicolae Leon Îi critica pe cămătarii (inclusiv evrei) din
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
Alecsandri, nu este cămătar, ci cârciumar („orândarul satului”, cum Îl definește chiar dramaturgul). Alexandru Macedonski nu a fost singurul scriitor român care a Încercat să diminueze amploarea legendei de care mă ocup. În 1933, dr. Nicolae Leon Îi critica pe cămătarii (inclusiv evrei) din Iașiul sfârșitului de secol XIX pentru dobânzile mari pe care le practicau. Dar el n-a vrut să generalizeze și nici să cadă În capcana unui clișeu facil : „Zicătoarea populară : «Avar ca un evreu» este falșă. Paul
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
care trăiesc din „exploatarea muncii” altor neamuri, de aceea sunt „disprețuiți și urâți oriunde” (Naționalitatea În artă, 1908) <endnote id="(898, pp. 86-87)"/>. Sigur că mentalitatea care făcea din orice evreu un manipulator de bani și-i considera pe toți cămătarii ca fiind evrei era o gândire bazată pe un stereotip venerabil. În Franța, de exemplu, acest tip de gândire a devenit expresia exagerării prin excelență. Când sunt confruntați cu o exagerare evidentă, francezii folosesc de regulă zicala Tous les banquiers
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
exemplu, acest tip de gândire a devenit expresia exagerării prin excelență. Când sunt confruntați cu o exagerare evidentă, francezii folosesc de regulă zicala Tous les banquiers ne sont pas des Juifs <endnote id="(3, p. 75)"/>. În general, imaginea evreului cămătar a fost receptată emoțional și excesiv de ambele părți. Concluziei exagerate de genul „toți cămătarii sunt evrei” i-a fost opusă o concluzie răsturnată, dar la fel de exagerată : „nici un cămătar nu e evreu”. În mod evident, simțindu-se culpabilizați, mai ales evreii
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
cu o exagerare evidentă, francezii folosesc de regulă zicala Tous les banquiers ne sont pas des Juifs <endnote id="(3, p. 75)"/>. În general, imaginea evreului cămătar a fost receptată emoțional și excesiv de ambele părți. Concluziei exagerate de genul „toți cămătarii sunt evrei” i-a fost opusă o concluzie răsturnată, dar la fel de exagerată : „nici un cămătar nu e evreu”. În mod evident, simțindu-se culpabilizați, mai ales evreii au fost purtătorii acestui al doilea tip de mesaj. Așa cum am văzut, În 1889
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
pas des Juifs <endnote id="(3, p. 75)"/>. În general, imaginea evreului cămătar a fost receptată emoțional și excesiv de ambele părți. Concluziei exagerate de genul „toți cămătarii sunt evrei” i-a fost opusă o concluzie răsturnată, dar la fel de exagerată : „nici un cămătar nu e evreu”. În mod evident, simțindu-se culpabilizați, mai ales evreii au fost purtătorii acestui al doilea tip de mesaj. Așa cum am văzut, În 1889, Moses Schwarzfeld credea că „din șirul de ocupații ale evreilor-români, negoțul cu bani trebuie
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
obține drepturi politico- cetățenești, de care au fost lipsiți până În 1919, „evreii pământeni” din România au remis Parlamentului, În 1910, o petiție În care, printre altele, se spunea : „Nu evreii au fost descoperiți de anchete și autorități În funcțiune de cămătari și lipitori ai satelor. Băncile populare, dacă s-au izbit de un potrivnic tare, a fost de cămătari, dar nu de cămătari evrei, cari n-au fost găsiți nicăieri În lungul și În latul țărei. Zecimi de ani s-a
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
În 1910, o petiție În care, printre altele, se spunea : „Nu evreii au fost descoperiți de anchete și autorități În funcțiune de cămătari și lipitori ai satelor. Băncile populare, dacă s-au izbit de un potrivnic tare, a fost de cămătari, dar nu de cămătari evrei, cari n-au fost găsiți nicăieri În lungul și În latul țărei. Zecimi de ani s-a vorbit de cămătarul evreu de la sate ; o anumită literatură l-a și adus pe scenă ; dar când s-
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
În care, printre altele, se spunea : „Nu evreii au fost descoperiți de anchete și autorități În funcțiune de cămătari și lipitori ai satelor. Băncile populare, dacă s-au izbit de un potrivnic tare, a fost de cămătari, dar nu de cămătari evrei, cari n-au fost găsiți nicăieri În lungul și În latul țărei. Zecimi de ani s-a vorbit de cămătarul evreu de la sate ; o anumită literatură l-a și adus pe scenă ; dar când s-au făcut cercetări la
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
ai satelor. Băncile populare, dacă s-au izbit de un potrivnic tare, a fost de cămătari, dar nu de cămătari evrei, cari n-au fost găsiți nicăieri În lungul și În latul țărei. Zecimi de ani s-a vorbit de cămătarul evreu de la sate ; o anumită literatură l-a și adus pe scenă ; dar când s-au făcut cercetări la fața locului, s-a dat la iveală că nu evreii sunt cămătarii” <endnote id="(298, p. 282)"/>. În această parte a
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
latul țărei. Zecimi de ani s-a vorbit de cămătarul evreu de la sate ; o anumită literatură l-a și adus pe scenă ; dar când s-au făcut cercetări la fața locului, s-a dat la iveală că nu evreii sunt cămătarii” <endnote id="(298, p. 282)"/>. În această parte a continentului, rolul de stereotip profesional al evreului nu l-a jucat atât cămătarul, cât negustorul, iar mai ales cârciumarul. Locul cămătarului În imaginarul colectiv l-a ocupat În bună măsură acesta
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
dar când s-au făcut cercetări la fața locului, s-a dat la iveală că nu evreii sunt cămătarii” <endnote id="(298, p. 282)"/>. În această parte a continentului, rolul de stereotip profesional al evreului nu l-a jucat atât cămătarul, cât negustorul, iar mai ales cârciumarul. Locul cămătarului În imaginarul colectiv l-a ocupat În bună măsură acesta din urmă. În Europa catolică și protestantă, cămătarul (În speță, cel evreu) a fost asociat cu Iuda Iscarioteanul, cu Diavolul și cu
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
locului, s-a dat la iveală că nu evreii sunt cămătarii” <endnote id="(298, p. 282)"/>. În această parte a continentului, rolul de stereotip profesional al evreului nu l-a jucat atât cămătarul, cât negustorul, iar mai ales cârciumarul. Locul cămătarului În imaginarul colectiv l-a ocupat În bună măsură acesta din urmă. În Europa catolică și protestantă, cămătarul (În speță, cel evreu) a fost asociat cu Iuda Iscarioteanul, cu Diavolul și cu Infernul. Și aceasta nu numai pentru că, În general
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
parte a continentului, rolul de stereotip profesional al evreului nu l-a jucat atât cămătarul, cât negustorul, iar mai ales cârciumarul. Locul cămătarului În imaginarul colectiv l-a ocupat În bună măsură acesta din urmă. În Europa catolică și protestantă, cămătarul (În speță, cel evreu) a fost asociat cu Iuda Iscarioteanul, cu Diavolul și cu Infernul. Și aceasta nu numai pentru că, În general, evreul era demonizat. Fiindu-i interzis Paradisul (cf. Psalmul XV, 5), cămătarul nu putea ajunge decât În flăcările
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
urmă. În Europa catolică și protestantă, cămătarul (În speță, cel evreu) a fost asociat cu Iuda Iscarioteanul, cu Diavolul și cu Infernul. Și aceasta nu numai pentru că, În general, evreul era demonizat. Fiindu-i interzis Paradisul (cf. Psalmul XV, 5), cămătarul nu putea ajunge decât În flăcările Iadului. La această soartă post-mortem Îl condamnă și Dante (vezi Infernul, XVII, 43-78). Dimpotrivă, În partea răsăriteană a conti nentului, cel demonizat nu a fost atât evreul cămătar, cât evreul cârciumar. Dacă „banul este
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]
-
interzis Paradisul (cf. Psalmul XV, 5), cămătarul nu putea ajunge decât În flăcările Iadului. La această soartă post-mortem Îl condamnă și Dante (vezi Infernul, XVII, 43-78). Dimpotrivă, În partea răsăriteană a conti nentului, cel demonizat nu a fost atât evreul cămătar, cât evreul cârciumar. Dacă „banul este ochiul Dracului”, rachiul este sângele lui. 4. Evreul cârciumar Cârciuma Dracului vs Biserica Domnului În folclorul polonez, românesc, bulgăresc și, parțial, ucrainean sunt atestate un tip de colinde destinate cârciumarului. La români, ca și
Imaginea evreului În cultura română. Studiu de imagologie În context est-central-european by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Journalistic/835_a_1546]