675 matches
-
nu numai un vers proiectat asupra altui vers, ci și un erou asupra unui personaj fictiv, un model asupra unui discipol, tatăl asupra fiului, o generație asupra alteia. Heliade Rădulescu avea nevoie de un dispozitiv care să îi permită, în numele genialității, să articuleze între ele formele de viață pentru că numai astfel putea să își închipuie, în lumea săracă și rudimentară a unui popor la început de drum, nașterea valorilor spirituale. Câteva lucruri mi se par notabile aici. Mai întâi, confuzia în
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
nici cei mai mari scriitori ai momentului, pot face niște anonimi. Și aici se vede perversitatea raționamentului conceput de Heliade Rădulescu: evacua instituția scriitorului și o întreagă literatură a momentului, admițând virtual pe oricine. Îi scotea pe autori din spațiul genialității, ca să îi lase înăuntru pe toți ceilalți. Cea de-a doua observație decurge oarecum din prima. Poezia încarnată în viață subîntinde o logică a imitației. Un ins devine "poetic" în măsura în care identitatea lui devine reproductibilă, susceptibilă de a fi proiectată asupra
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
prodigioasă e determinată de ceea ce se descoperă ca un eveniment al materiei, în obscuritatea unei lăzi, în pământ sau în disponibilitatea unei limbi ori a unei spiritualități colective. Între figura colecționarului și aspirația la "bogăție" pe care o implică mitologia genialității există astfel o relație strânsă. Și nu e întâmplător faptul că în universul de reprezentări al epocii "comoara", "tezaurul", colectabilele în general se asociază automat geniului 14. * * * Nu pot să închei această trecere în revistă a gesturilor și tipologiilor colecționării
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
Dacă se poate, cât e de adâncă, cât e de bogată comoara poeziei românilor"39. În acest context s-a schimbat și conținutul ideii de geniu. Alecsandri nu mai vrea să denumească o atitudine specifică unei comunități, un aspect caracterial. Genialitatea e direct determinată de "originalitatea" frumuseții, de gradul de inventivitate estetică: "Poezia românilor este o comoară nesfârșită de frumuseți originale, care le dovedesc geniul poporului"40. De aceea geniul îl face să se gândească la ingeniozitate: "poetul cel mai ingenios
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
poporului"40. De aceea geniul îl face să se gândească la ingeniozitate: "poetul cel mai ingenios nu ar putea să sfârșească un poem mai bine și mai frumos"41. Ingeniozitatea, ca derivat direct al ingenium-ului, e o evocare diferită a genialității 42, care trimite nu la sfera atributelor caracteriale, ci în mod precis, la calitățile artistice, la virtuozitate și la talentul care se dobândește ca o abilitate universală. Alecsandri a descoperit că folclorul face literatură, în sensul cel mai tehnic și
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
câmpul literaturii. 4.7. Geniile de dinaintea geniului Ultima întrebare la care aș vrea să răspund privește modul în care realitatea interioară definită de reprezentările vocaționale a justificat utilizarea noțiunii geniului. Vremea biografiilor a coincis și cu o explozie a calificărilor genialității: e momentul în care eticheta se distribuie în tiraj mare, acordându-se unei serii numeroase de scriitori; e și ultimul moment în care această practică a calificării mai are greutate. Câte genii au existat înainte de Eminescu? Dacă am încerca un
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
ciudat în felul său"130. Pantazi Ghica, cel care a inclus în romanul Un boem român câteva pagini despre literatura națională, identifică geniul la V. Cârlova, la Grigore Alexandrescu și la Vasile Alecsandri 131. G. Sion confirmă, cam în silă, genialitatea lui Bolintineanu în prefața postumă la Operele acestuia din 1874: "Bolintineanu, măgulit, lăudat, respectat de toată lumea, necriticat niciodată de nimeni, îngâmfat poate de talentul său, ajunsese a se crede geniul necomparabil al României"132. Odobescu, publicându-l pe Cârlova la
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
lui Cârlova, Mureșanu, Bolintineanu sau Alecsandri 134. Altele sunt propuneri experimentale de noi "genii" prin extrapolarea unei figuri deja încercate. Să observăm însă o particularitate ce ține de stilistica acestei abundențe de genii. Oricare ar fi rețeta de calificare, tabloul genialității apare întotdeauna plural. Biografii nu numai că nu au ezitări să folosească aprecierea supremă în mai multe situații, par chiar determinați să înmulțească exemplele. Pentru Vulcan și Pantazi Ghica sunt trei genii, pentru Pumnul există vreo șase. Fiecare lucrează cu
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
apare întotdeauna plural. Biografii nu numai că nu au ezitări să folosească aprecierea supremă în mai multe situații, par chiar determinați să înmulțească exemplele. Pentru Vulcan și Pantazi Ghica sunt trei genii, pentru Pumnul există vreo șase. Fiecare lucrează cu genialitatea ca și cum aceasta ar fi distribuită în mod necesar într-o configurație rizomică. Mi se pare că, dacă rămânem la acest punct de interogație, putem căpăta o perspectivă mai justă asupra regimurilor de utilizare a genialității și a felului în care
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
vreo șase. Fiecare lucrează cu genialitatea ca și cum aceasta ar fi distribuită în mod necesar într-o configurație rizomică. Mi se pare că, dacă rămânem la acest punct de interogație, putem căpăta o perspectivă mai justă asupra regimurilor de utilizare a genialității și a felului în care acestea s-au concurat și înlocuit la sfârșitul secolului al XIX-lea. Aș reduce așadar întreaga problemă la enigma cantitativă: ce s-a schimbat în economia genialității pentru ca, dintr-o dată, autorii să treacă de la calificări
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
perspectivă mai justă asupra regimurilor de utilizare a genialității și a felului în care acestea s-au concurat și înlocuit la sfârșitul secolului al XIX-lea. Aș reduce așadar întreaga problemă la enigma cantitativă: ce s-a schimbat în economia genialității pentru ca, dintr-o dată, autorii să treacă de la calificări multiple la calificări solitare? De ce, din momentul în care genialitatea i s-a atribuit lui Eminescu, ceilalți au pierdut-o? De ce trebuia să fie singur? De ce, după mulți ani de largă toleranță
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
și înlocuit la sfârșitul secolului al XIX-lea. Aș reduce așadar întreaga problemă la enigma cantitativă: ce s-a schimbat în economia genialității pentru ca, dintr-o dată, autorii să treacă de la calificări multiple la calificări solitare? De ce, din momentul în care genialitatea i s-a atribuit lui Eminescu, ceilalți au pierdut-o? De ce trebuia să fie singur? De ce, după mulți ani de largă toleranță față de seria autorilor "geniali", societatea a decis brusc să restricționeze utilizarea cuvântului, retrăgând acest privilegiu nu numai vechilor
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
e universal în raport cu o pleiadă de poeți naționali). Nici nu știu dacă asemenea argumente sunt date dinăuntrul sau dinafara mitologiei eminesciene... Un lucru se reține totuși de aici: faptul că singularitatea nu se poate explica prin simpla analiză a mitului genialității și a componentelor sale. Portretul geniului care i s-a aplicat lui Eminescu a fost încercat înainte, asupra altor autori, fără să implice insolitarea lui. Bolintineanu și-a trăit ultimii ani în mizerie 137, Andrei Mureșanu era coleric și avea
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
existența unei comunități. Acest transfer dinspre operă spre realitate se sprijină pe o reprezentare a forței ficțiunii. Sintagma pe care o folosește Iulian Costache, "mimesis inversat", amintind de teoriile imitației de realitate, de la Aristotel la Käte Hamburger, despre asta vorbește: genialitatea e legată de reprezentarea unui univers închis în sine, o lume ideală constituită prin imaginație de un autor-demiurg. Ea implică puterea poetului de a subjuga societatea prin forța fanteziei sale, de a proiecta pentru ceilalți ficțiuni seducătoare, capabile să devină
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
era nevoie de instrumente prin care să se identifice specificitatea universului liric ca univers autonom, evocând în același timp forța creatoare și posibilitatea imersiunii în cadrul ireal proiectat prin literatură. Or, aceste reprezentări sunt până la un moment dat incompatibile cu sfera genialității. Putem observa acest lucru chiar în raport cu figura lui Bolintineanu, pentru că etichetarea ca personalitate genială se sprijină pe o evaluare particulară a activității lui. Era genial pentru Iosif Vulcan, pentru că redactorul Familiei îl privea din perspectiva atașamentului său față de universul național
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
voce în spațiul public, ca jurnalist etc.) - deci nu în calitate de "creator" de lumi fictive. Bolintineanu era poet sau geniu în funcție de dimensiunea care era luată în considerare. Ceea ce s-a schimbat odată cu Eminescu a fost posibilitatea de a asimila în sfera genialității și creația unui univers liric - adică de a acorda titlul de geniu unui "poet". Eminescu era poet și geniu. Putem aborda acum diferența dintre aceste regimuri concurente de utilizare a genialității. Așa cum am arătat, toți autorii care funcționează rizomic în
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
Eminescu a fost posibilitatea de a asimila în sfera genialității și creația unui univers liric - adică de a acorda titlul de geniu unui "poet". Eminescu era poet și geniu. Putem aborda acum diferența dintre aceste regimuri concurente de utilizare a genialității. Așa cum am arătat, toți autorii care funcționează rizomic în sfera genialității sunt definiți prin raportul specific cu "apelul" național. Ei sunt cei care răspund chemării naționale până la identificarea totală. Fichte spusese despre misiunea națională că e "o ordine de lucruri
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
creația unui univers liric - adică de a acorda titlul de geniu unui "poet". Eminescu era poet și geniu. Putem aborda acum diferența dintre aceste regimuri concurente de utilizare a genialității. Așa cum am arătat, toți autorii care funcționează rizomic în sfera genialității sunt definiți prin raportul specific cu "apelul" național. Ei sunt cei care răspund chemării naționale până la identificarea totală. Fichte spusese despre misiunea națională că e "o ordine de lucruri [...] veșnică în sine și în stare de a cuprinde în ea
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
raportul specific cu "apelul" național. Ei sunt cei care răspund chemării naționale până la identificarea totală. Fichte spusese despre misiunea națională că e "o ordine de lucruri [...] veșnică în sine și în stare de a cuprinde în ea veșnicul"143. Tematizarea genialității se raportează direct la această caracteristică a conceptului național, la convingerea mistică în existența unei realități ascunse dar obiective a destinului național. Există o idee fixă a națiunii, o lege de dezvoltare, un viitor ferm înscris în ordinea cosmosului, iar
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
de autori care au acces la ea: ca lege dată în ordinea cosmosului, ea poate fi gândită de mai mulți scriitori. Se poate spune că același resort care a generat fabrica de biografii și sutele de scriitori, susține și serializarea genialității. Diferența - pentru că etichetarea excepționalității intervine totuși ca un element de distincție - stă în efectul de de-subiectivizare. Dacă dorința națională se poate presupune în cazul fiecărui scriitor, numai cei geniali vor reflecta existența ei obiectivă. În operele personalităților de geniu
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
cântat de națiunea întreagă"144, spune Vulcan despre Andrei Mureșanu. În practică, avem de-a face cu o figură a obiectivității care tinde să aprecieze formele clasice sau producțiile cu o auctorialitate slab determinată. Așa se explică, de pildă, calificarea genialității în cazul lui Alecsandri, pe baza contribuției sale la recuperarea stilului impersonal popular, sau în cazul lui Alexandrescu, datorită fabulelor în care Pantazi Ghica descoperă expresia "geniului liberal": "[Fabulele] sunt dovezi necontestate și recunoscute ale geniului liberal, ale amorului de
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
fabulelor în care Pantazi Ghica descoperă expresia "geniului liberal": "[Fabulele] sunt dovezi necontestate și recunoscute ale geniului liberal, ale amorului de țară, ale iubirei sale pentru adevăr" etc.145. Tot așa se explică tendința de a selecta ca repere ale genialității fie dintre clasici ("geniu filosofic și serios ca La Fontaine"), fie dintre raționaliștii secolului al XVIII-lea ("un geniu mare ca Voltaire"). În forma ei ideală, literatura "genială" are un caracter colectiv - ca text "impersonal", ușor de autonomizat în raport cu autorul
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
escelinte se lățiră pe aripele zefirilor peste toate locurile locuite de români"147. Aici, pe linia de clivaj dintre ficțiunea demiurgică a unui autor și universul de reprezentări împărtășite ale unei națiuni, se realizează diferența dintre cele două politici ale genialității. Conceptul naționalist se baza pe existența unui singur univers, perceput de genii multiple. Conceptul care s-a aplicat ulterior lui Eminescu se baza pe posibilitatea unui număr infinit de universuri stând, fiecare, în puterea de creație a unui singur geniu
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
În cei douăzeci de ani care s-au scurs între momentul în care Pantazi Ghica număra trei genii și un "poet în toată puterea cuvântului", până la consacrarea geniului eminescian, în cultura română s-a produs o deplasare lentă a reprezentărilor genialității dinspre universul realist al ideilor comune despre națiune, spre universul autonom al ficțiunilor individuale. Iar rezultatul a fost o condensare de funcții în figura "poetului în toată puterea cuvântului", care, pe lângă rolul de "creator de lumi", l-a asumat și
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]
-
de "creator de lumi", l-a asumat și pe acela de geniu. O lume ideală a națiunii, de dincolo de orice putere creatoare, a fost înlocuită cu o realitate generată printr-un act subiectiv al invenției. Schematizând, universul de referință al genialității în cultura română a devenit, dintr-unul platonician, unul aristotelician, iar modurile de declinare a unei realități obiective prin literatură au fost înlocuite de moduri ale ficționalității. Dar, în cele din urmă, cea mai importantă consecință a acestui proces a
[Corola-publishinghouse/Science/84955_a_85740]