37,247 matches
-
Teilor; Alun, Aluniș; Paltinu; Valea Groșilor; - legat de anumite viețuitoare din apă: Ierboasa, Peșteana, Peștiș, Peștișani; Broșteni; Raci, Raciu, Valea Racilor; Brebu, Brebi, Brebina (Pîrîul cu brebi - castori); Vidra; Vidraru (Pîrîul cu vidre); Rața; - legat de intervenția omului: Săpata, Șanțu, Râu de Mori, Valea Morii, Ieruga; Sulina, Sulinaru; Răstoaca; la Zăton sau Grebla (loc barat pentru strâns buștenii). Originea acestor hidronime este arătată mai departe, în capitolul referitor la microhidronimie (VI) dar, chiar de pe acum, fără o analiză specială, se poate
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
apă de culoare închisă, o "Apă Neagră", de la indoeuropeanul kers sau iranianul axsaena, prin grecescul Axios și slavul Cernavodă, la turcescul Carasu. Mai mult, așa cum observă D. Macrea 21, în regiunea noastră de munte, la adăpost de influența popoarelor migratoare, râurile și-au păstrat numele de origine, care s-a putut schimba numai prin traducere, în avalul aceluiași curs de apă, mai către câmpie; exemple: Repedea pe Bistrița năsăudeană, Limpedea pe Bistrița moldoveană, Frumoasa-Dobra și Bistra-Sebeș pe râul Frumoasei. În studiul
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
influența popoarelor migratoare, râurile și-au păstrat numele de origine, care s-a putut schimba numai prin traducere, în avalul aceluiași curs de apă, mai către câmpie; exemple: Repedea pe Bistrița năsăudeană, Limpedea pe Bistrița moldoveană, Frumoasa-Dobra și Bistra-Sebeș pe râul Frumoasei. În studiul asupra limbii daco-geților, A. Vraciu 22 acordă un rol major numelor râurilor mari (mai lungi de cca 100 km) pentru reconstituirea limbii popoarelor: "Macrohidronimia constituie, firește, izvorul cel mai important (mai important chiar ca numele de locuri
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
numai prin traducere, în avalul aceluiași curs de apă, mai către câmpie; exemple: Repedea pe Bistrița năsăudeană, Limpedea pe Bistrița moldoveană, Frumoasa-Dobra și Bistra-Sebeș pe râul Frumoasei. În studiul asupra limbii daco-geților, A. Vraciu 22 acordă un rol major numelor râurilor mari (mai lungi de cca 100 km) pentru reconstituirea limbii popoarelor: "Macrohidronimia constituie, firește, izvorul cel mai important (mai important chiar ca numele de locuri) pentru recunoașterea istoriei nescrise a popoarelor". Sunt mulți scriitori vechi, greci și latini, care au
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
adesea greșite sau confuze. Cu atât mai puțin pentru ape mici, cu o excepție în ceea ce privește Dobrogea, care este însă teritoriul cel mai sărac în ape interioare. Este util însă, înainte de a intra mai adânc în dificilele probleme ale originii numelui râurilor interioare și al Dunării chiar, să vedem ce poate furniza substratul lingvistic autohton traco-dacic, din păcate și acesta destul de slab cunoscut. Înțelegând prin substrat geto-dacii din spațiul Carpato-Dunăreano-Pontic, ce reprezintă ramura nordică a numerosului popor al tracilor, cel mai numeros
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
de apă, ce nu pot să nu fie legate de acest substrat, mai ales cele mari. Ne vom baza, desigur, pe cercetările unor specialiști în materie 23. Putem porni de la constatarea lui Ariton Vraciu, după care, de obicei, în denumirea râurilor se ascunde un apelativ cu sensul de "apă", "rîu = curs" etc. Astfel, dacă pentru "apă" am consemnat mai înainte indoeuropeanul ap, pentru "umezeală", "umed", "ud" avem snap, peled, ued. Pentru "a curge" și "cel ce curge", originarele indoeuropene sunt sar
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
de acest substrat, mai ales cele mari. Ne vom baza, desigur, pe cercetările unor specialiști în materie 23. Putem porni de la constatarea lui Ariton Vraciu, după care, de obicei, în denumirea râurilor se ascunde un apelativ cu sensul de "apă", "rîu = curs" etc. Astfel, dacă pentru "apă" am consemnat mai înainte indoeuropeanul ap, pentru "umezeală", "umed", "ud" avem snap, peled, ued. Pentru "a curge" și "cel ce curge", originarele indoeuropene sunt sar, ser, sru, erd sau eis. Pentru "a izvorî" avem
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
din nordul Olteniei, veche vatră bine conservată, de felul Vîja, Țuțuroiu, Bolboroasa. Și, desigur, mai sunt și altele. Afluenții mari ai Dunării. Scrierile geografice și istorice vechi ne oferă cea mai sigură posibilitate de a ne apropia de originea numelui râurilor noastre. Amintim amplul inventar al acestor surse întocmit de Marin Popescu-Spineni24. Iar lingviștii, începînd cu Hașdeu și continuând cu I. I. Russu, C. Poghirc, A. Vraciu, Lucia Wald și Dan Slușanschi au căutat în hidronimele consemnate de aceste vechi scrieri
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
ca Maris. La Strabon, în secolele I î.e.n. - I e.n., este Marisos, la Iordanes, în secolul VI, Marisia. În timpul administrației romane, inscripțiile arată existența unei asociații profesionale (colegium) de plutași în portul orașului Apulum (Alba Iulia); se transportau pe marele râu, coborând la Dunăre, cereale și materiale grele de construcții. În Evul mediu, în secolele XV-XVI, este descris ca navigabil și aurifer și se numește Marissius, Maruse, mai aproape de numele actual. Dacă indoeuropeanul mari înseamnă apă stătătoare, legătura acestui sens cu
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
este despre Carol al VI-lea de Habsburg). Nu este lipsit de interes să observăm, consemnat de Plinius cel Bătrân (Istoria Naturală), că romanii numeau alutatio o exploatare de suprafață a aurului. Iar Oltul a fost în Evul mediu românesc râul care furniza, din nisipurile sale, prin țiganii zlătari, mult aur ce intra prin tradiție, în caseta doamnei Domnitorului 25. Iar în limbajul aurarilor din Munții Apuseni, unde mineritul roman a fost foarte activ, prin lută (lat. lutum) se desemnează planul
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
Pentru că, până la cucerirea Daciei de către romani trebuia să treacă șase secole, iar până la invazia slavă XI secole, latina și slava veche fiind sursele celor două influențe majore suprapuse la formarea vocabularului limbii române. Tot de la Herodot, specialiștii au identificat și râul Ialomița, ca Naparis, "rîu în Scythia" (Istorii, IV.48). Cuvântul indoeuropean de origine este snap, după I. I. Russu. Referințele vechi, antice sau medievale, cu privire la acest râu sunt extrem de sărace, probabil și pentru faptul că străbătea în marea parte a
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
de către romani trebuia să treacă șase secole, iar până la invazia slavă XI secole, latina și slava veche fiind sursele celor două influențe majore suprapuse la formarea vocabularului limbii române. Tot de la Herodot, specialiștii au identificat și râul Ialomița, ca Naparis, "rîu în Scythia" (Istorii, IV.48). Cuvântul indoeuropean de origine este snap, după I. I. Russu. Referințele vechi, antice sau medievale, cu privire la acest râu sunt extrem de sărace, probabil și pentru faptul că străbătea în marea parte a cursului său o regiune
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
suprapuse la formarea vocabularului limbii române. Tot de la Herodot, specialiștii au identificat și râul Ialomița, ca Naparis, "rîu în Scythia" (Istorii, IV.48). Cuvântul indoeuropean de origine este snap, după I. I. Russu. Referințele vechi, antice sau medievale, cu privire la acest râu sunt extrem de sărace, probabil și pentru faptul că străbătea în marea parte a cursului său o regiune nepopulată, fără așezări stabile din cauza aridității sale, cutreierată de turmele crescătorilor de vite; nu numai pe vremea lui Herodot, ca sciții, dar până la
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
Salsovia, la Mahmudia, și Halmyris, la Murighiol. Este evidentă deci conservarea și transmiterea până în zilele noastre a străvechii hidronimii traco-dacice, pentru corpurile mari de apă. Jiul - o victorie a substratului autohton. După cum se va vedea mai departe, analiza documentelor privind râul Jiu, și numele său, ne poate informa asupra felului cum era privit cursul său în trecut, asupra punctelor de traversare și podurilor sale în contextul vechilor drumuri de comerț, și chiar asupra unor aspecte ale evoluției principalei așezări de pe cursul
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
Columnei, se văd două coloane de legionari, desfășurate între două castre, unul patrulater și unul rotund 30; coloana din față se află la capătul unui pod păzit, a cărui intrare este reprezentată în formă de scară. Pe sub pod curge un râu, din care, cu gamela, un soldat ia apă; acesta este Jiul. În scena următoare, dincolo de apă, se vede o așezare civilă, cu case geto-dace părăsite: pe malul stâng era Pelendava, pe locul unde este astăzi suburbia Mofleni a Craiovei. Deci
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
o așezare civilă, cu case geto-dace părăsite: pe malul stâng era Pelendava, pe locul unde este astăzi suburbia Mofleni a Craiovei. Deci așezarea geto-dacă a Pelendavei se află pe malul Jiului, la trecerea de la cursul inferior la cel mijlociu al râului, acolo unde înceta navigabilitatea sa pentru monoxilele sau plutele timpului, dar era încă suficient de puternic pentru a oferi o apărare naturală unor fortificații de pe înălțimile malului drept. În același timp, în acest punct de trecere de la cursul inferior cu
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
cu cel puțin 4 m în ultimele 18 secole. Castrul roman, suprapus așezării civile geto-dace, având ca obiectiv apropiat paza și întreținerea podului de peste Jiu, s-a aflat în zona Mânăstirii Bucovățul Vechi - Coșuna și a fost împotmolit de viiturile râului. Cu ocazia restaurării din anul 1926 a mânăstirii, s-au văzut în temelii blocuri paralelipipedice din piatră cochiliferă de 1-1,5/0,5/0,4 m, zidurile fiind înălțate cu cărămizi ștampilate Numerus Maurorum 32; tot din cărămizi romane erau
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
dezvoltarea acestui conglomerat de așezări a fost favorizată în perioada menținerii podului construit de armata romană și întreținut de castrul de la capătul său estic. De la "Tabula Peutingeriană" la cronicile Evului mediu din secolul al XIV-lea, nu avem știri despre râul Jiu, nici despre așezările din zona Craiovei sau despre vreun drum care să le traverseze. O primă reprezentare cartografică medievală a cursului Jiului și a unei așezări importante în zona Craiovei o găsim în Codex latinus Parisinus. Studiat și prezentat
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
și a unei așezări importante în zona Craiovei o găsim în Codex latinus Parisinus. Studiat și prezentat de I. Dumitriu-Snagov33, acest codex ne oferă cea mai veche reprezentare cartografică a Țărilor Române. Datat către finele secolului al XIV-lea, redă râul Jiu - Zi34, între Dunăre - Danubio și Olt - Holta; pe Zi, ponte de Zicho - Podul Jiului, iar la capătul podului, pe stânga apei, Ponssiona, o așezare importantă figurată ca o cetate cu ziduri și turnuri (fig. 3), pe care I. Dumitru-Snagov
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
lui Nicolaus Cusanus, în care se utilizează și sursele antice, menționează - după Ptolemeu - numele Ratabon pentru Jiu39, într-un moment când, fără îndoială, nu se mai folosea. Găsim în "Tabula modernă" a lui Nicolaus Germanus, din 1507, între Severin și râul Olt marcată o localitate numită Prosa 40, ce ne amintește de Possiona-Podul Jiului, în zona orașului care întîrzia să apară cartografic sub numele modern de Craiova. În trei hărți de la finele secolului al XVI-lea și începutul secolului al XVIII
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
în Codexul parisin, Zil în documentul muntean din 1480, Zula în hărțile secolului XVI, Zios la Stolnicul Cantacuzino, în 1700, Syll în harta lui Schwantz, din 1723, și Schyl în cea a lui Specht, din 1790-1791. Pornind de la premisa că râul în cauză este un curs de apă important, care nu-și poate pierde numele originar, geto-dac, decât prin traducere, există două soluții posibile pentru a explica evoluția numelui său; se poate considera Rabon ca nume geto-dac originar, pornind de la rădăcina
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
mai târziu, începînd din secolul al VI-lea, în forme ce fac trecerea la Jiul de astăzi, la vechiul slav zivŭ, cu sensul de "viu", "vioi"47. După o a doua soluție, ce apare mai plauzibilă, numele originar geto-dac al râului ar fi avut încă dinainte de Ptolemeu o formă apropiată de sanscritul jĭvas, cu același sens de "viu", "vioi"48. În acest caz, la Ptolemeu apare o traducere în latină care accentuează caracterul de râu sălbatic al Jiului (verbul latin rabo
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
mai plauzibilă, numele originar geto-dac al râului ar fi avut încă dinainte de Ptolemeu o formă apropiată de sanscritul jĭvas, cu același sens de "viu", "vioi"48. În acest caz, la Ptolemeu apare o traducere în latină care accentuează caracterul de râu sălbatic al Jiului (verbul latin rabo înseamnă "a fi furios", "a turba"); deci, rhabosus flumen - râu furios, râu turbat. Se știe că în regiunea de munte Jiul are un curs foarte sălbatic, în antichitate defileul nefiind utilizabil nici chiar pentru
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
de sanscritul jĭvas, cu același sens de "viu", "vioi"48. În acest caz, la Ptolemeu apare o traducere în latină care accentuează caracterul de râu sălbatic al Jiului (verbul latin rabo înseamnă "a fi furios", "a turba"); deci, rhabosus flumen - râu furios, râu turbat. Se știe că în regiunea de munte Jiul are un curs foarte sălbatic, în antichitate defileul nefiind utilizabil nici chiar pentru o simplă cărare. Și în perioada romană, pentru a se trece din Oltenia peste munte, se
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]
-
jĭvas, cu același sens de "viu", "vioi"48. În acest caz, la Ptolemeu apare o traducere în latină care accentuează caracterul de râu sălbatic al Jiului (verbul latin rabo înseamnă "a fi furios", "a turba"); deci, rhabosus flumen - râu furios, râu turbat. Se știe că în regiunea de munte Jiul are un curs foarte sălbatic, în antichitate defileul nefiind utilizabil nici chiar pentru o simplă cărare. Și în perioada romană, pentru a se trece din Oltenia peste munte, se părăsea valea
Hidronimie by Marcu Botzan [Corola-publishinghouse/Science/295566_a_296895]