5,342 matches
-
le mai păstrează credințele populare românești” (3). Sigur că nu voi cădea în capcana susținerii „înghețării” sau a „purității” mitologiei române. Dimpotrivă, aceasta se prezintă cerce- tătorului contemporan ca o „ființă compozită” (ca să rămân în sfera mitologicului). Structurilor și scenariilor mitice autohtone li s-au suprapus elemente de mitologie romană, iudeo-creștină (prin filieră bizantină), slavă, elemente mitice ale unor popoare asiatice migra- toare ș.a. A rezultat o mitologie populară vie, evolutivă, un produs cultural sincretic specific, ale cărui straturi suprapuse de-
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
sau a „purității” mitologiei române. Dimpotrivă, aceasta se prezintă cerce- tătorului contemporan ca o „ființă compozită” (ca să rămân în sfera mitologicului). Structurilor și scenariilor mitice autohtone li s-au suprapus elemente de mitologie romană, iudeo-creștină (prin filieră bizantină), slavă, elemente mitice ale unor popoare asiatice migra- toare ș.a. A rezultat o mitologie populară vie, evolutivă, un produs cultural sincretic specific, ale cărui straturi suprapuse de-a lungul timpului sunt astăzi greu de decantat. Problema este foarte complexă. Simplificând-o și reducând
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
vie, evolutivă, un produs cultural sincretic specific, ale cărui straturi suprapuse de-a lungul timpului sunt astăzi greu de decantat. Problema este foarte complexă. Simplificând-o și reducând-o la un model matematic, se poate recepta - în perspectivă diacronică - mentalitatea mitică autohtonă ca fiind o funcție de cel puțin două variabile. Pe de o parte, ea a fost supusă unei evoluții lente, aproape insesizabile, dar continue, datorate evoluției naturale în timp a mentalității populare. O numesc convențional evoluție liniară. Pe de altă
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
Pe de altă parte, a fost supusă unei evoluții accelerate, dar în genere discontinuă, datorată suprapunerilor și presiunilor culturale exercitate de diverse tradiții exogene. O numesc convențional evoluție în trepte. Specificul mitologiei române nu rezidă numai în faptul că structuri mitice arhaice, autohtone, au supraviețuit în forme folclorizate în mitologia populară, dar și în modul în care au fost asimilate scenarii și motive mitice exogene. Curba evoluției în trepte a fost astfel mult aplatizată („liniarizată”), în primul rând pentru că au fost
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
exogene. O numesc convențional evoluție în trepte. Specificul mitologiei române nu rezidă numai în faptul că structuri mitice arhaice, autohtone, au supraviețuit în forme folclorizate în mitologia populară, dar și în modul în care au fost asimilate scenarii și motive mitice exogene. Curba evoluției în trepte a fost astfel mult aplatizată („liniarizată”), în primul rând pentru că au fost asimilate doar anumite motive mitice, care nu intrau în contradicție flagrantă cu coordonatele esențiale și principiile mentalității mitice proprii, și, în al doilea
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
în forme folclorizate în mitologia populară, dar și în modul în care au fost asimilate scenarii și motive mitice exogene. Curba evoluției în trepte a fost astfel mult aplatizată („liniarizată”), în primul rând pentru că au fost asimilate doar anumite motive mitice, care nu intrau în contradicție flagrantă cu coordonatele esențiale și principiile mentalității mitice proprii, și, în al doilea rând, pentru că motivele mitice preluate nu au fost calchiate, ci adaptate (prin eliminări, adăugări, schimbări de semni- ficații) conform aceleiași mentalități mitice
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
fost asimilate scenarii și motive mitice exogene. Curba evoluției în trepte a fost astfel mult aplatizată („liniarizată”), în primul rând pentru că au fost asimilate doar anumite motive mitice, care nu intrau în contradicție flagrantă cu coordonatele esențiale și principiile mentalității mitice proprii, și, în al doilea rând, pentru că motivele mitice preluate nu au fost calchiate, ci adaptate (prin eliminări, adăugări, schimbări de semni- ficații) conform aceleiași mentalități mitice autohtone. Se poate vorbi despre fenomenul de adoptare prin optare și adaptare. Este
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
în trepte a fost astfel mult aplatizată („liniarizată”), în primul rând pentru că au fost asimilate doar anumite motive mitice, care nu intrau în contradicție flagrantă cu coordonatele esențiale și principiile mentalității mitice proprii, și, în al doilea rând, pentru că motivele mitice preluate nu au fost calchiate, ci adaptate (prin eliminări, adăugări, schimbări de semni- ficații) conform aceleiași mentalități mitice autohtone. Se poate vorbi despre fenomenul de adoptare prin optare și adaptare. Este cauza pentru care un motiv sau un scenariu mitic
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
mitice, care nu intrau în contradicție flagrantă cu coordonatele esențiale și principiile mentalității mitice proprii, și, în al doilea rând, pentru că motivele mitice preluate nu au fost calchiate, ci adaptate (prin eliminări, adăugări, schimbări de semni- ficații) conform aceleiași mentalități mitice autohtone. Se poate vorbi despre fenomenul de adoptare prin optare și adaptare. Este cauza pentru care un motiv sau un scenariu mitic evident „importat” rămâne totuși, de cele mai multe ori, definitoriu și pentru mentalitatea mitică românească, nu numai pentru cea care
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
mitice preluate nu au fost calchiate, ci adaptate (prin eliminări, adăugări, schimbări de semni- ficații) conform aceleiași mentalități mitice autohtone. Se poate vorbi despre fenomenul de adoptare prin optare și adaptare. Este cauza pentru care un motiv sau un scenariu mitic evident „importat” rămâne totuși, de cele mai multe ori, definitoriu și pentru mentalitatea mitică românească, nu numai pentru cea care l-a generat și „exportat”. „Originalitatea unui popor - scria Lucian Blaga - nu se manifestă numai în creațiile ce-i aparțin exclusiv, ci
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
de semni- ficații) conform aceleiași mentalități mitice autohtone. Se poate vorbi despre fenomenul de adoptare prin optare și adaptare. Este cauza pentru care un motiv sau un scenariu mitic evident „importat” rămâne totuși, de cele mai multe ori, definitoriu și pentru mentalitatea mitică românească, nu numai pentru cea care l-a generat și „exportat”. „Originalitatea unui popor - scria Lucian Blaga - nu se manifestă numai în creațiile ce-i aparțin exclusiv, ci și în modul cum asimilează motivele de largă circulație. Fenomenul asimilării devine
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
În astfel de cazuri, cercetătorul nu este obligat doar să recunoască și să pună în evidență preluarea, dar și să răspundă la întrebări de tipul de ce a fost adoptat și în ce fel a fost adaptat respectivul motiv sau scenariu mitic (5). Nu numai rămânerea la stadiul deplângerii penuriei de izvoare scrise vizând paleomitologia autohtonă este, așa cum am spus, inefi- cientă, ci și cantonarea în stadiul de a ne felicita pentru bogăția de informații mitice pe care le conțin creațiile folclorice
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
fost adaptat respectivul motiv sau scenariu mitic (5). Nu numai rămânerea la stadiul deplângerii penuriei de izvoare scrise vizând paleomitologia autohtonă este, așa cum am spus, inefi- cientă, ci și cantonarea în stadiul de a ne felicita pentru bogăția de informații mitice pe care le conțin creațiile folclorice. Imensa materie culturală culeasă de folcloriști este abia o materie primă pentru cercetătorul mitologiei populare. Acesta o supune unui demers de arheologie culturală, care implică mai multe faze : intuirea locului unde trebuie săpat, dezgroparea
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
trebuie săpat, dezgroparea unor relicve acoperite de aluviuni, interpretarea lor prin descifrarea corectă a semnificațiilor, îndepăr- tarea elementelor suprapuse (când ?, cum ?, de ce ?) și adăugarea celor dispărute (când ?, cum ?, de ce ?), reconstituirea prin extrapolare, pe baza câtorva fragmente, a unui întreg fenomen mitic arhaic, argumen- tarea originii și evoluției fenomenului sociocultural respectiv, rapor- tarea lui la fenomene mitice universale și așa mai departe. în cazul mitologiilor unor etnii europene - care au fost redactate de mitografi în Antichitate (grecii și romanii), în Evul Mediu
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
îndepăr- tarea elementelor suprapuse (când ?, cum ?, de ce ?) și adăugarea celor dispărute (când ?, cum ?, de ce ?), reconstituirea prin extrapolare, pe baza câtorva fragmente, a unui întreg fenomen mitic arhaic, argumen- tarea originii și evoluției fenomenului sociocultural respectiv, rapor- tarea lui la fenomene mitice universale și așa mai departe. în cazul mitologiilor unor etnii europene - care au fost redactate de mitografi în Antichitate (grecii și romanii), în Evul Mediu (germanii și nordicii) sau în epoca modernă (finlandezii) -, se impune de regulă un efort de
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
cazul mitologiilor unor etnii europene - care au fost redactate de mitografi în Antichitate (grecii și romanii), în Evul Mediu (germanii și nordicii) sau în epoca modernă (finlandezii) -, se impune de regulă un efort de „deliteraturizare”, în vederea depistării motivelor și structurilor mitice originare. În principiu, cercetătorul care se încumetă să reconstituie mitologia română este confruntat cu o dificultate într-un fel antagonistă : decelarea motivelor mitice și corelarea lor, astfel încât să rezulte un „scenariu” unitar și coerent. O problemă fundamentală și controversată este
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
în epoca modernă (finlandezii) -, se impune de regulă un efort de „deliteraturizare”, în vederea depistării motivelor și structurilor mitice originare. În principiu, cercetătorul care se încumetă să reconstituie mitologia română este confruntat cu o dificultate într-un fel antagonistă : decelarea motivelor mitice și corelarea lor, astfel încât să rezulte un „scenariu” unitar și coerent. O problemă fundamentală și controversată este aceea dacă se poate vorbi despre o mitologie românească propriu-zisă sau, mai degrabă, despre un număr (e drept, foarte mare) de teme și
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
corelarea lor, astfel încât să rezulte un „scenariu” unitar și coerent. O problemă fundamentală și controversată este aceea dacă se poate vorbi despre o mitologie românească propriu-zisă sau, mai degrabă, despre un număr (e drept, foarte mare) de teme și motive mitice. A doua soluție este infinit mai comodă și, la prima vedere, pare chiar evidentă. Este cauza pentru care, de-a lungul timpului, mulți cărturari au optat fie pentru o abordare totală, dar mitografică, descriptivă a mito logiei române, fie pentru
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
pentru care, de-a lungul timpului, mulți cărturari au optat fie pentru o abordare totală, dar mitografică, descriptivă a mito logiei române, fie pentru o abordare etnomitolo gică, în profunzime, dar parțială (la nivelul unui motiv sau al unei teme mitice). Or, în aceste cazuri s-au supralicitat, de regulă, proble mele de lexic mitic, în dauna celor de gramatică mitică. Desigur, cunoașterea cuvintelor/ semnelor care compun o limbă sau un limbaj și a semnificațiilor acestora este absolut necesară, dar nu
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
totală, dar mitografică, descriptivă a mito logiei române, fie pentru o abordare etnomitolo gică, în profunzime, dar parțială (la nivelul unui motiv sau al unei teme mitice). Or, în aceste cazuri s-au supralicitat, de regulă, proble mele de lexic mitic, în dauna celor de gramatică mitică. Desigur, cunoașterea cuvintelor/ semnelor care compun o limbă sau un limbaj și a semnificațiilor acestora este absolut necesară, dar nu și suficientă pentru cunoașterea limbii/ limbajului respectiv. Se pune întrebarea după ce reguli iau naștere
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
logiei române, fie pentru o abordare etnomitolo gică, în profunzime, dar parțială (la nivelul unui motiv sau al unei teme mitice). Or, în aceste cazuri s-au supralicitat, de regulă, proble mele de lexic mitic, în dauna celor de gramatică mitică. Desigur, cunoașterea cuvintelor/ semnelor care compun o limbă sau un limbaj și a semnificațiilor acestora este absolut necesară, dar nu și suficientă pentru cunoașterea limbii/ limbajului respectiv. Se pune întrebarea după ce reguli iau naștere anumite miteme, în anumite forme specifice
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
este absolut necesară, dar nu și suficientă pentru cunoașterea limbii/ limbajului respectiv. Se pune întrebarea după ce reguli iau naștere anumite miteme, în anumite forme specifice, și care sunt normele con- form cărora ele se articulează pentru a genera un limbaj mitic coerent. Cu alte cuvinte, ce generează și unește manifestări mito-rituale, atât de (aparent) diverse și atât de (aparent) distincte, cum sunt : legendele cosmogonice, credințele și riturile de întemeiere a unui spațiu locuit, practicile magice de alungare a molimelor, furtunilor, eclipselor
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
rituale legate de naștere, căsătorie, moarte, legate de zilele și perioadele anului (calendarul popular) etc. ? Toate acestea compun, într-adevăr, o mitologie populară, dar - ceea ce este mai important - ele sunt generate și guvernate de o (una și aceeași) menta litate mitică. Aceasta este alcătuită dintr-un număr finit de prin cipii mitice (modele de gândire arhetipală) care, aplicate la o infinitate de situații diferite, generează o infinitate de „răspunsuri” mitice (miteme), aparent dife- rite, dar în fond convergente. Aceste miteme și-
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
anului (calendarul popular) etc. ? Toate acestea compun, într-adevăr, o mitologie populară, dar - ceea ce este mai important - ele sunt generate și guvernate de o (una și aceeași) menta litate mitică. Aceasta este alcătuită dintr-un număr finit de prin cipii mitice (modele de gândire arhetipală) care, aplicate la o infinitate de situații diferite, generează o infinitate de „răspunsuri” mitice (miteme), aparent dife- rite, dar în fond convergente. Aceste miteme și-ar găsi locul într-o structură mitică organică, în acel „scenariu
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]
-
sunt generate și guvernate de o (una și aceeași) menta litate mitică. Aceasta este alcătuită dintr-un număr finit de prin cipii mitice (modele de gândire arhetipală) care, aplicate la o infinitate de situații diferite, generează o infinitate de „răspunsuri” mitice (miteme), aparent dife- rite, dar în fond convergente. Aceste miteme și-ar găsi locul într-o structură mitică organică, în acel „scenariu” unitar și coerent de care aminteam, dacă ar putea fi stabilite principiile mitice care le gene- rează și
Ordine şi Haos. Mit şi magie în cultura tradiţională românească by Andrei Oişteanu () [Corola-publishinghouse/Imaginative/848_a_1763]