42,009 matches
-
o campanie aeriană susținută, asupra căreia Stalin nu și-a permis riscul de a deschide focul, berlinezii din partea estică a orașului au fost constant aprovizionați timp de aproape un an. Confruntat cu această situație, liderul sovietic a fost nevoit să renunțe la blocadă. La puțin timp după aceea a fost creată Republica Federală Germană, gest la care Moscova a răspuns prin transformarea teritoriului controlat de către Armata Roșie în Republica Democrată Germană. "Problema germană" era însă de abia la început. La sfârșitul
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
și mai mult relațiile internaționale, și îndeosebi relațiile dintre cele două state germane", nereprezentând altceva decât "un zid între cele două părți ale Germaniei" a cărei construcție a fost demarată la Bonn (Hrușciov: 1959, 604). Moscova era dispusă chiar să renunțe la statutul de membru al Tratatului de la Varșovia în cazul Germaniei de Est pentru o retragere concomitentă a Germaniei de Vest din NATO (Hrușciov: 1959, 83), nimic mai mult decât un artificiu propagandistic, lipsit în acei ani încordați de orice
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
până recent de către americani, într-un cap de pod pentru extinderea influenței sovietice în perimetrul geopolitic american. Fiind pe punctul de a declanșa o dură ripostă a Washingtonului, Hrușciov, după ce inițial negase existența rachetelor nucleare sovietice pe teritoriul cubanez, a renunțat după ce ambasadorul american la ONU a făcut publice fotografiile obținute cu ajutorul unui satelit care probau existența bazelor unde temutele arme fuseseră amplasate. Moscova a retras rachetele nucleare, cerând în schimb, pentru a își salva pe cât posibil prestigiul internațional, ca și
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
american la ONU a făcut publice fotografiile obținute cu ajutorul unui satelit care probau existența bazelor unde temutele arme fuseseră amplasate. Moscova a retras rachetele nucleare, cerând în schimb, pentru a își salva pe cât posibil prestigiul internațional, ca și Washingtonul să renunțe la armele nucleare de pe coasta turcă a Mării Negre (Delmas: 2003; Frankel: 2004; Fusenko, Naftali: 2007, 465-492). Aceste două inițiative internaționale, agresive și lipsite de precauție, au afectat profund imaginea Uniunii Sovietice în lume. Au invalidat totodată și conceptul "coexistenței pașnice
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
însemna nici mai mult nici mai puțin decât "singura cale rațională a relațiilor dintre state în epoca noastră" (Adjubei et. al.: 1960, 509; vezi și Hrușciov în Hum Kim: 1966, 427-443). În ciuda acestor tușe conciliante, politica externă sovietică nu a renunțat niciodată la pretenția de a fi în întregime "științifică". Și în perioada târzie a leninismului post-revoluționar era utilizat conceptul coexistenței pentru a oferi o explicație ideologică a realității internaționale postbelice, chiar dacă nu era completat cu atributul "pașnic". Nerenunțând la obiectivul
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
nu a renunțat niciodată la pretenția de a fi în întregime "științifică". Și în perioada târzie a leninismului post-revoluționar era utilizat conceptul coexistenței pentru a oferi o explicație ideologică a realității internaționale postbelice, chiar dacă nu era completat cu atributul "pașnic". Nerenunțând la obiectivul final, anihilarea capitalismului global, ideologii staliniști argumentau că "înfrângerea și prăbușirea la scară mondială a imperialismului sunt precedate de o perioadă îndelungată de coexistență a celor două sisteme opuse sistemul capitalist și cel socialist". Această coexistență dintre "lagărul
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
un nivel avansat de dezvoltare socială și economică" în care partidele comuniste vet-europene funcționează" (SR/ Romania: 8 July 1977, 13). Asta nu l-a împiedicat însă pe Ceușescu, cinci ani mai târziu, sesizând probabil discrepanța ideologică mai sus amintită, să renunțe la rândul său la "dictatura proletariatului" pentru a o înlocui cu ""noțiunea de democrație muncitorească sau stat al democrației muncitorești"" (Cuciuc: 1986, 20). Deja cu un an înainte, FUS devenise FDUS ("Frontul Democrației și Unității Socialiste"). Cu siguranță, inițiativa modificării
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
chiar cheia succesului său" (Heywood: 1993, 136). Din acest punct de vedere, Ceaușescu s-a dovedit a fi un naționalist convins. Mediul intelectual în care s-a maturizat și ideile pe care le-a deprins atunci, pentru a nu mai renunța la ele niciodată, au fost impregnate substanțial de naționalismul abundent al României Mari. Un naționalism "tare", de factură etnică, asupra căruia, în istoria Balcanilor, toleranța milieurile otomane s-a repercutat oarecum paradoxal. Naționalismele balcanice au prosperat sub tutela otomană și
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
am avut în vedere" ("Notă"... în Dosarele istoriei: 2004, 30-43; vezi și Ceaușescu: 1969, 233-238). România jucase oarecum acest rol și în ultimii ani ai președenției lui Lyndon Johnson, când se oferise să transmită mesajele americanilor Hanoiului. Între timp, Washingtonul renunțase la acest canal de legătură care nu i-a adus câștiguri importante (vezi pentru detalii, nu și interpretare, Niculescu-Mizil: 2008). Problema războiului din Vietnam a fost atinsă și cu această ocazie. Acum, a fost rândul lui Nixon să fie tranșant
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
din cauza conflictului sino-sovietic, cât și, mai ales, din rațiuni practice, pentru a compensa instabilitatea structurală a aparatului administrativ, a politicii interne și externe și a economiei lăsate moștenire de impredictibilul Hrușciov (vezi Brown: 1997, 3). Cu alte cuvinte, leninismul sistemic renunță la dinamica revoluționară, păstrând dimensiunea ei propagandistică, și devine astfel din ce în ce mai "burghez". Sigur, interesele geopolitice și o anumită inerție leninistă nu lipsesc Uniunii Sovietice în această perioadă. Brejnev a căutat să extindă influența sovietică în Lumea a Treia, Orientul Extrem
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
nu pentru viitorul leninist. Chiar dacă s-a manifestat agresiv la nivel militar și intimidant din punct de vedere politic, la fel ca tipurile de leninism care au existat înainte sa, leninismul sistemic se separă de acestea printr-un considerent major: renunță la dimensiunea sa revoluționară. Implicațiile profunde ale acestui proces vor deveni cu adevărat vizibile după 1985, când Gorbaciov, puternic influențat de ele, va încerca să reconfigureze leninismul prin mijloace non-bolșevice. Ceea ce diferențiază în primul rând Budapesta anului 1956 de Praga
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
influență "imperialistă", Moscova era preocupată mai degrabă de utilitatea politică a ideologiei decât de salvgardarea ethosului său revoluționar; dimpotrivă, acesta din urmă trebuia sacrificat în favoarea stabilității și comodității la care ajunsese leninismul sistemic și de care dorea să se bucure. Renunțând însă la asaltul permanent asupra realității "burgheze" pentru obținerea unui statu-quo, leninismul sistemic a fost penetrat, conștient sau nu, de axiologia burgheză. Viața calmă" pe care o promitea Brejnev avea toate motivele să fie condamnată de veteranul Molotov: reprezenta primul
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
și profitarea de pe urma unei baze materiale relativ avansate, standarde de educare și cultură a poporului neobișnuit de ridicate și tradiții democratice indeniabile în beneficiul socialismului și comunismului. Nimeni nu ne-ar putea ierta dacă am irosi această șansă, dacă am renunța la oportunitățile noastre (Excerpts from the 'Action Programm' of the Communist Party of Czechoslovakia). Spre deosebire de retoricile asemănătoare ale unor partide leniniste, care erau numai normative, urmărind să forțeze impunerea leninismului asupra unor populații caracterizate de spirit "mic-burghez", programul noii conduceri
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
să organizeze o nouă conferință internațională a mișcării comuniste globale. Ceaușescu se evidențiase ca un vehement contestator al necesității organizării unei astfel de conferințe; tocmai de aceea Brejnev a părut dispus să ofere niște concesii la acest capitol, fără a renunța însă la ideea principală: "ar fi foarte util ca noi să ne adunăm pentru o zi, să spunem, în Polonia sau la București; nu este neapărat nevoie să o intitulăm consfătuire, ci doar să facem un schimb de păreri și
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
însă ca această să fie atât de scurtă. Se pare că leninismul în general a fost mult mai fragil și mai vunerabil decât l-au perceput aceia care l-au analizat, din diferite puncte de vedere, mai ales odată ce va renunța la combativitatea revoluționară, iar apoi va încerca să se redefinească folosind mijloace non-bolșevice și deci implicit "burgheze". Ideologic apoi, nu consider că "minirevoluția culturală" poate fi interpretată ca o formă a "ortodoxiei marxiste", așa cum sugerează Constantiniu. În primul rând, expresia
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
ar fi trebuit să pornească de la drepturile "partidelor comuniste și statelor socialiste" de a interacționa pe baza "egalității depline", a "independenței" sau a "neamestecului în afacerile interne a altor state". De asemenea, opina liderul nord-coreean, statele socialiste "nu trebuie să renunțe la autonomia lor sub presiune externă, nici să urmeze alte partide și țări orbește" (SR/Romania: 22 June 1971, 1). Fostul președinte al României postcomuniste, Ion Iliescu, a făcut parte dintre cei care l-au însoțit pe Ceaușescu în acest
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
funcțiile statului se vor schimba și mai mult, activitatea sa internă concentrându-se în direcția organizării producției, a vieții științifice și culturale" (1972: 58-59). Se conturează astfel cu claritate insațiabilul apetit de putere al liderului PCR, care nu ar fi renunțat la stat și deci la conducere totală nici în numele ipoteticului său urmaș politic din vremea unui distant comunism cu care funcția acestuia era practic incompatibilă... Revenind la "minirevoluția culturală", Ceaușescu se pronunța răspicat pentru libertatea de creație a artiștilor. Contrarierea
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
și astăzi tensiuni majore în regiune. Revenind la momentul Helsinki 1975, se poate afirma că RSR și-a făcut simțită prezența în cadrul pregătirilor pentru conferință insistând asupra necesității de a trata statele în mod egal la nivel internațional, de a renunța la forță în rezolvarea disputelor dintre state, de a recunoaște inviolabilitatea frontierelor existente și, un punct foarte important pentru Ceaușescu, "neamestecul în treburile interne" (González-Aldea: 2008, 32). Lui Kissinger i-au fost aduse la cunoștință direct, cu această ocazie, dorințele
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
în Rusan: 2003, 173-185 sau Šustrova în Rusan: 2001, 826-830). Așa cum vom vedea, principiile umanitare vor cântări tot mai greu în relațiile româno-americane, conducând în final la gestul radical al liderului PCR, comis cu un an înaintea Revoluției, de a renunța la clauza națiunii cele mai favorizate pe care RSR o obținuse în 1975. La jumătatea anilor '80, cu ocazia unor întâlniri internaționale pe probleme culturale și umanitare desfășurată la Budapesta, RSR nu a urmărit decât să "obstrucționeze emiterea oricărui document
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
a exercitat vizibil în regiunea Balcanilor, care poate fi considerată un fel de "repetiție generală" a modului în care lumea ar putea și ar trebui să arate, mai devreme sau mai târziu, în accepțiune romantic leninistă. Pentru că Ceaușescu nu a renunțat decât la forma leninistă revoluționară a idealului revoluției globale, nu și la finalitatea sa, transpunându-l însă pe alte coordonate ideologice și geopolitice, adecvate posibilităților RSR din acel moment. "Înflăcăratul apel revoluționar lansat de Marx și Engels cu aproape un
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
în acest sens. Presiunile sovietice, pe de o parte, și reconfigurarea ideologică a Partidului Comunist Francez (PCF), pe de altă parte, au reprezentat principalele premise ale unei turnuri ideologice, și nu mai puțin politice de proporții pentru partidele comuniste occidentale. Renunțând, așa cum am menționat, la conceptul de "dictatură a proletariatului", cu ocazia Congresului PCF din februarie 1976, secretarul general George Marchais și-a atras oprobiul Moscovei, dar și pe cel al altor regimuri leniniste est-europene. Rațiunile lui Marchais au fost simple
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
a născut oficial ceea ce ulterior a fost numit eurocomunism. În termeni ideologici, se poate observa că eurocomunismul nu conține nici o urmă de leninism, ceea ce este de-a dreptul uluitor pentru niște partide care se proclamă, totuși, comuniste, dar care au renunțat la "dictatura proletariatului", "internaționalismul proletar", "centralismul democratic" și chiar la utilizarea termenului leninism, așa cum a procedat PCS în 1978 (Leonhard: 1979, 324-326; Burks în Schwab: 1981, 38; Willenz în Asparturian, Valenta, Burke: 1980, 265). De fapt, observă Vernon Asparturian, eurocomunismul
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
poate fi ierarhizată începând cu PCIt, ajungând la PCS și terminând cu PCF, partid cu o lungă tradiție de fidelitate față de Uniunea Sovietică și care de abia în a doua jumătate a anilor '70 a aderat la eurocomunism, fără a renunța însă integral la fidelitatea față de centrul moscovit (Kriegel în Schwab: 1981, 150-151). În sprijinul caracterizării PCIt drept cel mai eurocomunist partid din tripleta mai sus menționată, acesta fiind de altfel partidul care a inițiat, în perioada destalinizării, noua tendință ideologică
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
periculoasă și nu întotdeauna convingătoare de a se disocia de social-democrație (Triska în Asparturian, Valenta, Burke: 1980, 94-95). În plus, menționează Peter Ludz, existau și recurențe periodice ale "centralismului democratic" la care se afirmase clar că aceste partide ar fi renunțat (Ludz în Schwab: 1981, 59). Wolfgang Leonhard intuiește cu acuratețe încă un paradox: eurocomunismul pleda pentru un "compromis istoric" între toate forțele politice, numai că dacă toate partidele politice ar guverna la un moment dat prin acest "compromis istoric", cine
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]
-
toate forțele politice, numai că dacă toate partidele politice ar guverna la un moment dat prin acest "compromis istoric", cine ar rămâne să constituie opoziția indispensabilă democrației parlamentare? Și cum ar putea fi reconciliată naționalizarea economiei, la care eurocomuniștii nu renunțaseră, cu pluralismul politic (Leonhard: 1979, 350-351)? În orice caz, nu se poate afirma despre eurocomunism că a reprezentat o pură strategie, o tactică politică în vederea cuceririi puterii adaptată culturii occidentale, după care ar fi urmat o comunizarea inspirată de modelul
by EMANUEL COPILAŞ [Corola-publishinghouse/Science/945_a_2453]