9,442 matches
-
trăsătura "literarității", literatura ca artă, literatura ca profesie etc.)69, dar vom discuta problema având în vedere sensul de scrieri caracterizate de literaritate. De cele mai multe ori, se pune semnul echivalenței între ficțional și literar, respectiv între factual și non-literar. Totuși, ficțiuni precum visul, minciuna sau mitul interesează pentru realul deformat sau transpus pe care îl conțin, în vreme ce un text literar este valorizat tocmai datorită calității lui de simulacru. Atât pentru a produce un text literar, cât și pentru a-l recepta
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
tocmai datorită calității lui de simulacru. Atât pentru a produce un text literar, cât și pentru a-l recepta, este nevoie de o dedublare a autorului și a cititorului, care devin instanțe ficționale prin participarea la o activitate imaginară. Dacă ficțiunea nu este, ea singură, o trăsătură distinctivă a literaturii, ceea ce caracterizează literatura este atitudinea de "blocare a referinței la real", numită de Paul Cornea într-un singur cuvânt "fictivizare"70. Un reper important în această problemă rămân formaliștii ruși. În
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
în literar mai mult decât invers. În acest scop, de o mare importanță sunt semnalizările paratextuale și metatextuale, care fac, pentru început, distincția dintre factual și ficțional, distincție imposibil de făcut la nivel de microtext. În ansamblul unui text, chiar dacă ficțiunea creează perfect iluzia realității, se conturează totuși stereotipii de gen ori modalități expresive care trădează caracterul fals comunicativ. Este vorba despre o problemă culturală, complexă, pentru că "fictivizarea" merge împotriva tendinței cititorului "profan" de a lua faptele prezentate ca atare. Evaluarea
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
78. În ce privește scrierile concentraționare, latura ficțională constă nu atât în invenția de fapte, cât în modul de selecție și de organizare a materialului, aspect clarificat și de Silvian Iosifescu: Raportul dintre autentic și literar nu se exprimă aici prin intervenția ficțiunii propriu-zise, în sensul că nici un om care a trecut prin lagăre nu s-ar gândi să inventeze fapte. [...] Contribuția literară intervine pentru a tria și a organiza tumultul amintirilor 79. Originalitatea fiecărui text vine dintr-un nou raport între adevăr
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
sensul că nici un om care a trecut prin lagăre nu s-ar gândi să inventeze fapte. [...] Contribuția literară intervine pentru a tria și a organiza tumultul amintirilor 79. Originalitatea fiecărui text vine dintr-un nou raport între adevăr, mărturie și ficțiune, fără să fie vorba despre o nouă formă, pentru că aceste scrieri pot lua formele cunoscute (povestiri, eseuri, texte hibride, poezie, teatru). În afară de organizarea materialului, Carole Dornier reține și alte elemente care conturează ficționalitatea scrierilor literare despre lagăre: modul de selecție
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
publicau în URSS scrieri despre lagăr, unele semnate de autori obscuri precum Boris Diakov și Aldan-Semionov, iar Șalamov face distincția între opere literare și texte lipsite de valoare artistică: Nu lipsa de experiență personală îl împiedică pe Aldan- Semionov, cu ficțiunile lui, să vorbească în numele celor care au stat în lagăre, ci lipsa de har. Căci tocmai de talent e legată misiunea scriitorului. Să fie oare simpla rememorare a unor evenimente suficientă pentru ca publicul larg să ridice fără ezitare lucrarea respectivă
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
marcate de suferință, cu urmări teribile atât pentru om, cât și pentru scriitor. Din punct de vedere uman, el a câștigat credința în Dumnezeu, pe care o mărturisește în scrierile sale în mod direct mai ales în memorialistică, indirect în ficțiune. Este o componentă foarte importantă a destinului acestui scriitor, deoarece el s-a văzut ca o unealtă în mâna lui Dumnezeu, și-a pus efortul artistic în slujba răspândirii adevărului, ceea ce implică smerenia autentică, iar ca urmare atenția se mută
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
a scrisorilor". Memoriile scrise de cei doi prieteni ai lui Soljenițîn din perioada petrecută în șarașka Marfino dezvăluie un solid cadru documentar al romanului Primul cerc. Memorialistica lui Dimitri Panin și a lui Lev Kopelev pe de o parte și ficțiunea soljenițiană pe de altă parte comunică aceeași atmosferă a discuțiilor cu autoritățile, a anchetelor și a discuțiilor secrete dintre deținuți. Grupul de prieteni Lev Rubin, Dimitri Sologdin și Gleb Nerjin reface, de fapt, grupul real de prieteni Lev Kopelev, Dimitri
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
exactitatea "adevărului vieții", nu numai că dă iluzia asemănării cu viața, dar se și străduiește ca peste real să reconstituie idealul, în finit să conceapă infinitul 175. (trad. a.) În avalanșa de elemente din realitatea extraliterară prezente în creația soljenițiană, ficțiunea ordonează faptele bine stabilite și datate. În acest caz, ficțiunea nu este un refugiu împotriva realului sau un refuz al realului, ci un mod de organizare a acestuia, pentru a putea fi comunicat. Ea susține artistic realul, îi dă consistență
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
viața, dar se și străduiește ca peste real să reconstituie idealul, în finit să conceapă infinitul 175. (trad. a.) În avalanșa de elemente din realitatea extraliterară prezente în creația soljenițiană, ficțiunea ordonează faptele bine stabilite și datate. În acest caz, ficțiunea nu este un refugiu împotriva realului sau un refuz al realului, ci un mod de organizare a acestuia, pentru a putea fi comunicat. Ea susține artistic realul, îi dă consistență și concretețe. "Strigătul" lui Soljenițîn, sublimat în literatură, vine tocmai
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
pregătesc personajul pentru decizia de a-i avertiza pe americani, iar din punctul de vedere al economiei romanului, care se deschide cu această convorbire neobișnuită, justifică opțiunea diplomatului pentru gestul atât de riscant. Ca de fiecare dată, Soljenițîn păstrează în ficțiune multe elemente autobiografice. Satul Rojdestvo, în care ajung personajele, este cunoscut scriitorului, întrucât el a locuit acolo, într-o casă de vară, când se ascundea pentru a-și scrie operele în anii 1964 și 1965. În roman, această denumire, comună
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
valul națiunilor întregi din perioada 1944-1946, valul prizonierilor întorși din Germania, valul paragrafului al zecelea propaganda contrarevoluționară, care lăsa loc pentru o foarte vastă interpretare și care "a curs fără istov"), toate izvorâte din acuzații de o absurditate demnă de ficțiune, nu de realitate. Preocuparea scriitorului pentru informația istorică este vizibilă în prezentarea numeroaselor procese înscenate din anii '20, precum și a celor două categorii distincte, victime și călăi ("găitanele albastre"). Amploarea extraordinară a proiectului dă impresia că Soljenițîn se grăbește să
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
text"270. Pornind de la convingerea că, de fiecare dată, contractul de lectură este decisiv, Philippe Lejeune distinge trei variante de texte. Cele mai numeroase sunt textele ficționale, în cazul cărora lectura este independentă de ceea ce știe cititorul despre scriitor. În ce privește ficțiunea autobiografică, lectura este ambiguă, iar în cazul autobiografiei lectura referențială și atitudinea comunicativă se combină 271. Pe baza acestei clasificări, putem afirma că aproape toate textele literare soljenițiene sunt ficțiuni autobiografice, în virtutea caracterului ambiguu al identificării naratorului sau personajului cu
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
lectura este independentă de ceea ce știe cititorul despre scriitor. În ce privește ficțiunea autobiografică, lectura este ambiguă, iar în cazul autobiografiei lectura referențială și atitudinea comunicativă se combină 271. Pe baza acestei clasificări, putem afirma că aproape toate textele literare soljenițiene sunt ficțiuni autobiografice, în virtutea caracterului ambiguu al identificării naratorului sau personajului cu autorul. Într-o autobiografie, ce rezultă în urma unui pact autobiografic, această identificare se face sub aspect onomastic. Ficțiunea autobiografică, dimpotrivă, presupune un "pact romanesc"272 și o politică ambiguă de
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
baza acestei clasificări, putem afirma că aproape toate textele literare soljenițiene sunt ficțiuni autobiografice, în virtutea caracterului ambiguu al identificării naratorului sau personajului cu autorul. Într-o autobiografie, ce rezultă în urma unui pact autobiografic, această identificare se face sub aspect onomastic. Ficțiunea autobiografică, dimpotrivă, presupune un "pact romanesc"272 și o politică ambiguă de identificare a eroului cu autorul, ceea ce înseamnă că textul sugerează confundarea lor, dar distribuie, în mod egal, indicii de ficționalitate 273. În ce privește identitatea naratorului, pactul romanesc presupune că
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
naratorul în mod constant nu este o atitudine generală, ci este îndreptată asupra lui Stalin, cel vinovat de a-i fi "schilodit" viața, așa cum se exprimă scriitorul în Arhipelagul GULAG. Autorii de literatură concentraționară (indiferent de forma aleasă memorialistică sau ficțiune) scriu despre propria experiență zguduitoare, iar detașarea este greu de obținut. În cazul naratorului din romanul soljenițian în discuție, se remarcă aceeași atitudine față de Stalin pe care o manifestă autorul-narator din Arhipelagul GULAG, unde rezerva de supranume ironice pare fără
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
aflat acum în exil, fapt pentru care se confruntă cu dificultatea de a-și găsi un loc de muncă și de a se reintegra în societate în aceste condiții. Deja a fost depășită ideea că singurul criteriu de distincție între ficțiune și autobiografie este identitatea onomastică, ce reprezintă un element static. Ph. Gasparini susține că analiza trebuie să meargă mai departe, spre dinamica identității și să se studieze în ce fel romancierul autobiograf sugerează o analogie între construcția propriei identități și
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
și mai complex al intersectării acestor percepții, care, completându-se unele pe altele, dau substanță personajelor și, mai mult decât atât, fundamentează lumea narativă. Capitolul 5 Personajele între model real și construcție imaginară 5.1. Chipul lui Soljenițîn în oglinda ficțiunii. Personajele autobiografice Philippe Lejeune include în categoria scrierilor autobiografice "toate textele de ficțiune în care cititorul poate avea motive să bănuiască, pornind de la asemănări pe care crede că le ghicește, că există identitate a autorului și a personajului"336. După cum
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
dau substanță personajelor și, mai mult decât atât, fundamentează lumea narativă. Capitolul 5 Personajele între model real și construcție imaginară 5.1. Chipul lui Soljenițîn în oglinda ficțiunii. Personajele autobiografice Philippe Lejeune include în categoria scrierilor autobiografice "toate textele de ficțiune în care cititorul poate avea motive să bănuiască, pornind de la asemănări pe care crede că le ghicește, că există identitate a autorului și a personajului"336. După cum se vede, teoreticianul francez lasă cititorului o libertate foarte mare, la nivel de
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
mare, la nivel de "bănuială" și de "ghicit", în privința etichetării unui roman ca fiind autobiografic. În cazul lui Soljenițîn, se depășește cu mult acest nivel, întrucât există confirmări clare în privința existenței elementelor autobiografice. Romanele Primul cerc și Pavilionul canceroșilor sunt ficțiuni autobiografice, realizând un "pact romanesc" prin subtitlul "roman" și prin faptul că autorul și personajul "bănuit" că ar fi proiecția autorului nu au același nume. Gleb Nerjin din romanul Primul cerc și Oleg Kostoglotov, protagonistul romanului Pavilionul canceroșilor, sunt cele
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
constituie, într-o bună măsură, tocmai planul său documentar. Acesta se află într-o relație de "contaminare" reciprocă cu planul ficțional sau, cum spune Luba Jurgenson, cu perfectă îndreptățire, romanul este construit pe "un joc de oglinzi" al documentului și ficțiunii: În acest roman documentar, care este Primul cerc, planul documentului (care se confundă în mare parte cu autobiograficul) ocupă un loc alături de planul romanesc. Cele două planuri sunt unite într-un mod aproape grafic: prin mișcare. Multiplicarea aceluiași motiv asigură
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
romanesc. Cele două planuri sunt unite într-un mod aproape grafic: prin mișcare. Multiplicarea aceluiași motiv asigură contaminarea romanescului cu documentar și invers: în cazul acesta, cititorul este captat într-un joc de oglinzi care stabilește mecanisme de lectură proprii ficțiunii 345. (trad. a.) Pentru ca drama lui Gleb Nerjin, cu sursă autobiografică, să constituie subiect de roman, trebuie să fie dublată de o istorie pe care imaginația autorului a modelat-o după necesități narative și de sens. Astfel apare personajul Innokenti
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
autobiografică) evoluează spre rolul de martor. În acest context, înțelegem că nu este întâmplătoare simetria pe care o realizează cele două personaje: romanul începe cu Volodin și se încheie cu Nerjin. Destinul lui Volodin se îndeplinește într-o lume a ficțiunii, în timp ce Nerjin este ferm ținut de lumea lagărului și realizarea lui se va desfășura într-un plan documentar. O consecință a acestor treceri ar putea fi, după cum semnalează L. Jurgenson, lectura oscilantă între document și ficțiune: Astfel, în pofida trecerilor mai
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
într-o lume a ficțiunii, în timp ce Nerjin este ferm ținut de lumea lagărului și realizarea lui se va desfășura într-un plan documentar. O consecință a acestor treceri ar putea fi, după cum semnalează L. Jurgenson, lectura oscilantă între document și ficțiune: Astfel, în pofida trecerilor mai degrabă artificiale de altminteri (una dintre ele fiind cercetările asupra vocii umane efectuate în șarașka, care vor contribui la identificarea și arestarea lui Volodin), între spațiul documentar și cel ficțional, cele două fețe ale operei nu
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]
-
nu comunică efectiv, deoarece ele sunt situate în două dimensiuni diferite; interacțiunea lor este asigurată în schimb de un sistem de analogii, de reflectări, de duble, de reluări care creează condiții speciale de receptare sau cititorul oscilează între mărturie și ficțiune 346. (trad. a.) Protagonistul romanului Pavilionul canceroșilor Oleg Kostoglotov, păstrează, ca și Gleb Nerjin, multe date reale ale biografiei și personalității lui Soljenițîn. Kostoglotov este un deportat, bolnav, cu o tumoare la stomac. El a fost eliberat din lagăr, în
by Cecilia Maticiuc [Corola-publishinghouse/Science/1022_a_2530]