9,526 matches
-
Psihologia personajului un principiu de compoziție narativă Din punct de vedere formal, tranziția de la "jurnal" la "melodramă" se observă cel mai pregnant în primul roman lovinescian, republicat aproape fără modificări imediat după război am precizat anterior, cu un titlu schimbat (Comedia dragostei), dar foarte sugestiv pentru intențiile autorului, care căuta niște modalități adecvate de teatralizare (înțelege: obiectivare) a epicului, fără a recurge totuși la practicile obișnuite ale realismului tradițional. De altminteri, grila "realistă" stricto sensu nu funcționa nici măcar în "nuvelele florentine
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
imaginar și al refugiului în trecut. Oricum, asemenea exemplar de elită, înclinat mai mult spre contemplație decât spre acțiune, este predestinat să trăiască dragostea ca pe o formă de elevație, în maniera unui spectacol sublim și ridicol deopotrivă (de unde și "comedia" semnalată în titlu). De aceea, dacă forma epicului e dictată de psihologia personajului, narațiunea va păstra mereu, în roman, acest aspect "dialogic", în spiritul naturii scindate a personalității "eroului" lovinescian, cum și al confruntării dramatice cu alteritatea feminină (bărbatul se
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
lovinescian, cum și al confruntării dramatice cu alteritatea feminină (bărbatul se raportează obstinat la trecut, pe când femeia se agață doar de prezent), pe fondul unui simbolism ambivalent, circumscris de leitmotivul oglinzii. Sub semnul lui Narcis se și joacă, de altminteri, "comedia dragostei", ca un spectacol regizat în fața oglinzii, cu toate "sforile" la vedere. Rolul principal îi revine, aici, lui Andrei Lerian, un tânăr intelectual român care se îndrăgostește de o frumoasă franțuzoaică pe nume Mab (nu trebuie neglijat amănuntul legat de
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
florentin al amorului dintre Leon și Igeea, se suprapun numeroase reflecții, secvențe anecdotice și "situații" menite a contura, nuanțând până la oboseală, portretul "eroului" favorit pe care "romanul" lovinescian îl "citește" în fel și chip, de la o carte la alta. În Comedia dragostei lectura se face, am anticipat deja, prin intermediul unei oglinzi ce mediază permanent raporturile personajului cu sine și cu lumea, privilegiind ipostazele transfigurate specular, și nu modelul "real" ceea ce justifică recurența unui termen precum "icoană", folosit pentru a desemna imaginea-arhetip
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
tulburătoare tragedie din toate timpurile (pe care, să nu uităm, Lovinescu însuși o dădea ca exemplu pentru a exemplifica eternitatea... melodramei!); când bărbatul devine bănuitor iar cuplul e pe cale să se destrame, tragedia se degradează și ea, luând înfățișarea unei comedii oarecare. Cu o precizare, totuși: fiind obligat să asiste la suferința femeii (ca în piesa lui Coppée), Andrei rămâne indiferent, urmărind cu un ochi străin "cântecul de jale al Silviei către cântărețul florentin"; când însă decorul se schimbă și ținta
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
dorința popasului afectiv în preajma iubirii de altădată, ci cu intenția clară de a descoperi un refugiu mai sigur și de a căuta un răspuns la chinuitoarea întrebare: Comment peut-on être cocu? Să fie Boubouroche un erou cu adevărat ridicol, de comedie? Și dacă da, atunci ce o îndeamnă pe femeie să-și înșele bărbatul? De ce infirmitate suferă candidatul etern la încornorare? După dușul rece de la teatru, cuprins de îndoială, Andrei manifestă un moment intenția de a-și pune sufletul sub lupă
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
de microbul pasiunii oarbe, orice poveste de amor pare nițel stupidă, stârnind ilaritate prin contrasul dintre patosul unor emoții pretins inefabile, "unice", și precaritatea mijloacelor de verbalizare, invariabil aceleași. Discrepanța în cauză devine, normal, un motiv legitim de meditație îngrijorată, "comedia" iubirii datorându-se faptului că discursul îndrăgostit nu reflectă de fiecare dată cu fidelitate psihologia îndrăgostitului. Dar exact într-o astfel de oglindă, mincinoasă, obișnuiesc să se privească insistent intelectualii măcinați de dileme hamletiene, ca majoritatea eroilor lovinescieni, cu încredințarea
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
evenimentele acestea nu mai au loc pe scenă, ci undeva, în culise, fiind relatate "din off" de către un narator impasibil și tern, fără simț dramatic, care proiectează biografia îndureratului erou lovinescian pe orbita unei existențe "fantomatice și convenționale"175, de comedie ieftină. 4.2. De la un text la altul. Romanul ca lectură a lecturii vieții Revenirea la teatru se petrece cu mare aplomb retoric în Lulù, "romanul" inclus de Lovinescu în Viață dublă ca parte secundă a unuia și aceluiași text-oglindă
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
produs al imaginației sale înfierbântate, fără a ajunge obiectul posesiunii fizice, carnale. Doar orice încornorat a fost, mai întâi, bărbatul femeii sale! nu și Andrei, al cărui vis se spulberă înainte de actul imperativ al împreunării 178. Prin urmare, dacă în Comedia dragostei asistam la procesul de erodare și trivializare a pasiunii (pasiune trăită chinuitor, în suflet, carne și sânge, până la deznodământul sinistru), în cel de-al doilea roman al criticului îndrăgostiții nu mai trăiesc, ci își joacă amorul ca pe un
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
calculata ieșire din scenă a lui Ciprian ("maestrul tăcu o clipă și, cum i se păruse că făcuse efect cu mica lui cuvântare, se răsuci pe loc ca să dispară"). Prin urmare, întâlnirea fatală nu mai este rodul întâmplării, ca în Comedia dragostei (Andrei o "culege" pe Mab de pe stradă), ci lasă impresia unei conspirații puse la cale de întreaga comunitate, în vederea alinării suferinței tânărului nesăbuit. După cum era de așteptat, strategia retorică a Maestrului își dovedește imediat eficiența, căci Andrei e cucerit
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
modelat pe tiparul lui Pașadia Măgureanu, "craiul" matein, Artemiza Vardali (dublul feminin al lui Diomo, întruchipând același tip meridional, grecesc naratorul subliniază că își irosise tinerețea în aventuri meschine, fără parteneri pe măsură) se arată la fel de necruțătoare și vorbește de "comedia milei" ca despre adevărata "rațiune a duplicității". "Iubirea din milă" n-ar fi, în consecință, decât "încă una din minciunile comediei amorului", deoarece iubirea "e egoistă și nu merge decât spre scopul unic al realizării ei proprii". Cu acești susținători
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
subliniază că își irosise tinerețea în aventuri meschine, fără parteneri pe măsură) se arată la fel de necruțătoare și vorbește de "comedia milei" ca despre adevărata "rațiune a duplicității". "Iubirea din milă" n-ar fi, în consecință, decât "încă una din minciunile comediei amorului", deoarece iubirea "e egoistă și nu merge decât spre scopul unic al realizării ei proprii". Cu acești susținători fanatici ai amorului-pasiune nu este de acord Mia Sterian, femeie cuminte, cu suflet "curat românesc", trecută de 40 de ani, de
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
de Don Juan nu știe să danseze, femeia nu dezertează, ci se mulțumește să rămână alături de el, refuzând invitațiile celorlalți admiratori cu "bucuria imensă a unei jertfe" jertfa pe care ezitase inițial să și-o asume. 4.2.3. Tragedie, comedie sau melodramă? Odată prezentate "faptele", a venit momentul să analizăm mai atent partea aceasta de început (primele cinci capitole), pentru că aici se decantează, fără impurități, elementele-cheie ale poeticii romanului lovinescian 182. Așa cum se poate constata, narațiunea debutează ex abrupto, cu
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
psihologiei personajului cu acela determinat de mediul exterior (peisajul natural și citadin), deci de "realitate". Or, niciodată, nici măcar în textele de tinerețe literatura lovinesciană, de o evidentă "impuritate" estetică, nu respectă principiile unei logici de tip cauzalist stricto sensu: în Comedia dragostei, de pildă, dacă personajele sunt plăsmuite după principiul mimetic al analogiilor cu "natura" și "mediul", asta nu înseamnă că narațiunea se încadrează obligatoriu (așa sugerează criticul) fie într-un registru realist (când "fatalitatea" acționează ca o forță exterioară), fie
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
exterioară), fie într-unul romantic (când sufletul expansiv al omului devine, prin același gen de "fatalitate", peisaj), rien que nuances. De asemeni, trecerea de la un presupus subiectivism romantic la obiectivitate și intelectualizare nu probează "deromanticizarea și citadinizarea" literaturii lui Lovinescu (Comedia dragostei e la fel de "citadin" și de puțin "romantic" ca și Lulù), după cum spiritualizarea durerii 187 nu explică motivul pentru care "fatalitatea" devine o funcție a discursului. Abia Ligia Tudurachi 188, într-un studiu publicat recent, izbutește să lămurească pe deplin
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
ignoranță la cunoaștere: inocentul Andrei trebuie inițiat în tainele amorului fizic și ale bucuriei de a trăi. Luând în calcul astfel de elemente și multe altele încă, Ligia Tudurachi avansează ipoteza că primul roman lovinescian ar fi de fapt o "comedie" (titlul nu-i întâmplător), pe când celălalt un "roman-tragedie", inspirat de tragedia cu același titlu a dramaturgului german Frank Wedekind 194. Afirmația pare foarte întemeiată, dacă ne gândim la perspectiva (implicată sau dezimplicată) din care sunt "privite" (și interpretate) evenimentele: povestea
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
foarte întemeiată, dacă ne gândim la perspectiva (implicată sau dezimplicată) din care sunt "privite" (și interpretate) evenimentele: povestea de iubire dintre Andrei și Mab devine comică a posteriori, după consumarea ei, atunci când ajunge subiect de conversație la cazino (impresia de "comedie" e un efect de lectură lectura publică, cu glas tare). Dar poate fi redus romanul lovinescian doar la "fabulă"? Nu cumva Comedia dragostei conține și altceva decât o banală "comedie"? Desigur, numai că al doilea roman, care "îl citește" pe
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
și Mab devine comică a posteriori, după consumarea ei, atunci când ajunge subiect de conversație la cazino (impresia de "comedie" e un efect de lectură lectura publică, cu glas tare). Dar poate fi redus romanul lovinescian doar la "fabulă"? Nu cumva Comedia dragostei conține și altceva decât o banală "comedie"? Desigur, numai că al doilea roman, care "îl citește" pe primul, vrea să rețină doar "povestea" în sine, fără comentariile naratorului și fără elementele de context (psihologic, moral) ce au declanșat-o
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
ei, atunci când ajunge subiect de conversație la cazino (impresia de "comedie" e un efect de lectură lectura publică, cu glas tare). Dar poate fi redus romanul lovinescian doar la "fabulă"? Nu cumva Comedia dragostei conține și altceva decât o banală "comedie"? Desigur, numai că al doilea roman, care "îl citește" pe primul, vrea să rețină doar "povestea" în sine, fără comentariile naratorului și fără elementele de context (psihologic, moral) ce au declanșat-o în mod fatal (admirația față de străini, copilăria nefericită
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
e tragic pentru individ devine comic pentru comunitate (vezi ambivalența atitudinii față de încornorat personaj comic doar în ochii mulțimii, nu și în cei ai bărbatului înșelat). Dincolo de mulțimea disocierilor posibile, merită subliniată importanța "lecturii" ca factor determinant atât în configurarea "comediei" cât și în aceea a "tragediei". Diferența dintre cele două tipuri nu-i greu de sesizat: lectura vieții creează perspectiva comică (de unde și titlul ales de autor), pe când tragedia impune raportarea la la "text" (nu la viață), și are drept
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
conduce, logic, la ideea că perspectiva corului e o perspectivă a comicului (invers decât credea Nietzsche), pe când tragicul se condensează în revolta individului care nu pricepe rostul necesității (Ananké) și care înfruntă fatalitatea. Așadar: dacă lectura corectă a vieții e comedia (Maestrul Ciprian se dovedește un bun cititor), atunci tragedia se datorează unei lecturi greșite; și dacă lectura în cheie comică aparține tradiției, comunității, implicând consensul, în schimb "răstălmăcirea" tragică se datorează exclusiv individului, care comite păcatul de neiertat de a
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
consensul, în schimb "răstălmăcirea" tragică se datorează exclusiv individului, care comite păcatul de neiertat de a nu se conforma etosului colectiv și, prin asta, de a nu fi fericit. Din acest unghi privind chestiunea, Andrei pare când un erou de comedie (pentru comunitate), când unul de tragedie (pentru el însuși), când unul de melodramă (pentru cititorul romanului lovinescian). Și, cum criticul trebuie să distingă atent punctele de vedere, în calitatea sa de cititor dezimplicat, îndrăznesc a trage concluzia că Viață dublă
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
Librăriei Alcalay&Co, București, 1920. E. Lovinescu, De peste prag, Dramă în trei acte, Editura Stabilimentul de arte grafice "Progresul", Ploiești, 1906. E. Lovinescu, Crinul, Librăria nouă, București, 1912. E. Lovinescu, Scenete și fantezii, Editura Revistei "Flacăra", București, 1911. E. Lovinescu, Comedia dragostei, Editura Librăriei Alcalay&Co, București, f. a. E. Lovinescu, Viață dublă, ediție îngrijită de Ion Nuță, Editura Omnia, Iași, 1991. E. Lovinescu, Bizu, ediție îngrijită, prefață și note de Marian Papahagi, Editura Dacia, Cluj-Napoca, 1974. E. Lovinescu, Firu'n patru
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
din Padova", în Opere, vol. IV, ed. cit., p. 48. 40 E. Lovinescu, "Pagini florentine pe Lung' Arno Acciaiuoli", în Opere, vol. IV, ed. cit., p. 63. 41 Idem, p. 62. 42 Motivul apare și în Aripa morții, și în Comedia dragostei, Lulù sau Viață dublă, pentru a fi reluat apoi în ciclul romanelor cu caracter pronunțat autobiografic. "Bizu însuși constată judicios Gabriela Omăt -, personajul romanesc recunoscut expres de E. Lovinescu drept autobiografic, păstrează între amintirile de neuitat același sejur florentin
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]
-
pe Eric Bentley (The Life of Drama, Atheneum, New York, 1964) și Robert B. Heilman (Tragedy and Melodrama: Versions of Experience, University of Washington Press, Seattle, 1968). În opinia lui Bentley, ar exista patru moduri dramatice fundamentale: melodrama, farsa, tragedia și comedia, melodrama fiind "modul" cel mai important, pentru că reprezintă chiar impulsul spre dramatizare, spre transformarea realității în semn. Pe când Heilman consideră melodrama nu doar "o constantă a imaginației", ci și o "constantă între modurile literare". 70 Anne Übersfeld, Termenii cheie ai
by Antonio Patraş [Corola-publishinghouse/Science/1052_a_2560]