4,561 matches
-
interdisciplinar sau intertextual, ridicând încă o dată problema raporturilor ce se pot stabili între filosofie și literatură. Importanța termenului este legată și de locul central conferit limbajului atât de teoriile literare și semiotice, cât și de întreaga mișcare postmodernă. De altfel, postmodernismul poate fi înțeles ca o "funcție discursivă", ca un mănunchi ne-centrat de practici discursive aflate în mișcare intertextuală și nu ca un sistem rigid de idei. Deplasarea către problematica limbajului devine vizibilă în foarte multe domenii (inclusiv știința poate
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
de transformări lingvistice și instituționale?"262. Aceste serii de întrebări care tind să modifice orizontul de gândire și așteptare al conceptului de discurs ne duc cu gândul la schimbarea de metodă pe care o propune Steven Connor în legătură cu conceptul de postmodernism, a cărui cercetare, considera criticul, s-a făcut multă vreme plecând de la interogații neproductive. În consecință, trebuie schimbate întrebările în legătură cu dezbaterea postmodernă: "În loc să ne întrebăm "ce este postmodernismul?" ar trebui să ne întrebăm "unde, când și cum se dezvoltă discursul
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
schimbarea de metodă pe care o propune Steven Connor în legătură cu conceptul de postmodernism, a cărui cercetare, considera criticul, s-a făcut multă vreme plecând de la interogații neproductive. În consecință, trebuie schimbate întrebările în legătură cu dezbaterea postmodernă: "În loc să ne întrebăm "ce este postmodernismul?" ar trebui să ne întrebăm "unde, când și cum se dezvoltă discursul postmodernismului?", "care este miza acestei dezbateri?", "cui se adresează și cum?". Seria acestor întrebări deplasează atenția de la sensul sau conținutul dezbaterii la forma și rolul acesteia, astfel încât, împrumutând
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
a cărui cercetare, considera criticul, s-a făcut multă vreme plecând de la interogații neproductive. În consecință, trebuie schimbate întrebările în legătură cu dezbaterea postmodernă: "În loc să ne întrebăm "ce este postmodernismul?" ar trebui să ne întrebăm "unde, când și cum se dezvoltă discursul postmodernismului?", "care este miza acestei dezbateri?", "cui se adresează și cum?". Seria acestor întrebări deplasează atenția de la sensul sau conținutul dezbaterii la forma și rolul acesteia, astfel încât, împrumutând formularea lui Stanley Fish, ne întrebăm nu "ce înseamnă postmodernismul?", ci "ce face
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
se dezvoltă discursul postmodernismului?", "care este miza acestei dezbateri?", "cui se adresează și cum?". Seria acestor întrebări deplasează atenția de la sensul sau conținutul dezbaterii la forma și rolul acesteia, astfel încât, împrumutând formularea lui Stanley Fish, ne întrebăm nu "ce înseamnă postmodernismul?", ci "ce face acesta?""263 (s. a.). Deplasarea interesului de la definiții (de altfel, despre postmodernism se afirmă în mod constant că scapă el însuși oricărei definiții sau că începe acolo unde toate definițiile se opresc...) către efecte și relaționări mai complexe
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
Seria acestor întrebări deplasează atenția de la sensul sau conținutul dezbaterii la forma și rolul acesteia, astfel încât, împrumutând formularea lui Stanley Fish, ne întrebăm nu "ce înseamnă postmodernismul?", ci "ce face acesta?""263 (s. a.). Deplasarea interesului de la definiții (de altfel, despre postmodernism se afirmă în mod constant că scapă el însuși oricărei definiții sau că începe acolo unde toate definițiile se opresc...) către efecte și relaționări mai complexe reprezintă o caracteristică a postmodernismului; poate de aceea apetitul pentru delimitări conceptuale este oarecum
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
263 (s. a.). Deplasarea interesului de la definiții (de altfel, despre postmodernism se afirmă în mod constant că scapă el însuși oricărei definiții sau că începe acolo unde toate definițiile se opresc...) către efecte și relaționări mai complexe reprezintă o caracteristică a postmodernismului; poate de aceea apetitul pentru delimitări conceptuale este oarecum mai restrâns, concepte precum cele enunțate (scriitură, text, discurs) fiind utilizate aproape sinonimic, sau diferențiate în funcție de context. Perspectiva discursului văzut în context social, ca instrument în acțiune, este mult uzitată în
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
reevaluări; cercetări mai recente acordă prioritate semnificantului, tocmai pentru a susține conceperea textului ca producere (în acest context, Jacques Derrida și Jacques Lacan vor fi des invocați). De asemenea, termeni ca scriitura și lectura, care apar în mod constant în postmodernismul filosofic francez, vor alcătui o parte a teoretizărilor lui Philippe Sollers, problema autorului și a subiectului va fi expusă de Barthes, iar scriitura ca joc și discontinuitate va intra în cîmpul de preocupări al Jacquelinei Risset. Programul grupării Tel-Quel este
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
bun început, se stipulează o teorie de ansamblu pornind de la practica scriiturii (écriture), care nu trebuie însă confundată cu noțiunea de literatură, care, la rândul ei, devine în principal limbaj sau text. Accentul pe procesualitate, mișcare și devenire (comune și postmodernismului) va face imposibilă analiza scriiturii ca obiect încheiat, finit și care poate fi studiat cu referire la mijloace sau instanțe exterioare ei înseși. Astfel, scriitura va fi surprinsă în propriul său spațiu, desemnat de conceptul de literaritate. În plus, practica
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
într-un text dat va determina caracteristica majoră ("socială", "estetică") a unei structuri textuale"268. Modalitatea prin care textele fac referire unele la altele, se întrepătrund prin folosirea citatelor, a aluziilor sau a trimiterilor conduce la imaginea, des invocată în postmodernism, a unui text continuu, format din toate scrierile existente, precum și la ideea de fragment, căci în interiorul acestui text universal orice altă scriere nu este decât parte a unui întreg în desfășurare. Nu există semn fără context, intertextualitatea nefiind decât o
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
textului posibilitatea funcționării pe diferite niveluri, astfel încât el se descrie ca "sistem diferențial" în care scriitura nu este o funcție expresivă, ci una operatoare de sens274. Concepția tel-quel-istă asupra scriiturii, textului, lecturii, autorului și intertextualității își relevă deplina importanță în postmodernism. Practic, aceste delimitări și orientări generale vor constitui cadrul pentru discuțiile și dezvoltările ulterioare. 3.2.3.3. Gradul zero al scriiturii Lucrările lui Roland Barthes, capitale pentru înțelegerea scriiturii, solicită mai multe răspunsuri la întrebarea fundamentală: "ce este scriitura
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
scriiturii și imposibilitatea de a exista în afara "textului infinit" aceste trăsături dându-i posibilitatea scriitorului de a "lupta" împotriva ideologiei care se vrea, totuși, enunț încheiat, definitivat. Prin complexitatea teoretizărilor, Roland Barthes a influențat și, după unii, s-a integrat postmodernismului francez. Locul central rezervat conceptului de scriitură în majoritatea lucrărilor sale a contribuit la depistarea unor relații și la nuanțarea unor termeni care reprezintă baza vocabularului filosofic postmodern. 3.2.3.6. Deconstrucție și scriitură Scriitura, așa cum apare ea în
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
aici de un sens personal al scriiturii, dat de acel "scriu pentru a nu muri", ci de însăși condiția scriiturii actuale care propune o serie de experieri-limită, ce par a trimite la epuizarea ei (această metaforă ne amintește de definirea postmodernismului ca artă a epuizării la John Barth). Limbajul actual se suprapune imaginii bibliotecii ca depozitară a fragmentelor și nu a operelor încheiate, iar această imagine ne descrie, de fapt, conceptul de intertextualitate. Foucault utilizează termenul de scriitură în special când
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
a caracterului ei creator?"296. Această interogație include atenționarea asupra riscurilor majore la care se expune teoretizarea conceptului de scriitură, dintre care cel al transferului caracteristicilor unui termen considerat absent asupra altuia este unul important, pe care fiecare cercetător al postmodernismului trebuie să-l aibă în vedere. Criticii americani au sesizat de asemenea aceste riscuri, considerând că limbajul are menirea de a construi un univers similar macrocosmosului și cu aceleași caracteristici de putere ca ale acestuia, autorul fiind un fel de
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
și al geniului, dezvoltat în modernism, este supus aceleiași deconstrucții care întrerupe privilegierea anumitor concepte. Acest scenariu a fost etichetat fie cu sindromul "uciderii tatălui", fie cu recitirea într-o altă variantă a temei nietzscheene a morții lui Dumnezeu. În postmodernism se consideră că textul conține în sine o serie de presupoziții care depășesc intenția inițială a autorului, la fel cum, de exemplu, o gamă întreagă de efecte stilistice pe care de obicei le atribuim genialității scriitorului pot fi doar consecințe
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
că la nivelul scriiturii atât autorul, cât și lectorul devin simple funcții discursive. În jocul postmodern se mai poate încă vedea în scriitor un agent provocator și chiar manipulator al receptorului, dar în condiții textuale bine definite. Caracterul contradictoriu al postmodernismului este încă o dată relevat prin intermediul acestor decupaje conceptuale: simultan cu "detronarea fastuoasă" a autorității și a gândirii centrate se reînnoiește, la un alt nivel și sub o altă formă, un interes subteran pentru ele. În aceeași mișcare de înlăturare a
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
diverse arii culturale, numai în cazul scriiturii contopindu-se discursuri și influențe din domeniile semiotic, lingvistic, filosofic, artistic căci s-au luat în calcul sub semnul practicii discursive și scriitura filmică, fotografică, scenică. 3.3. Schiță a strategiilor generale ale postmodernismului Transformările sesizate la nivelul limbajului au efecte vizibile asupra teoretizării și practicii discursivității postmoderne. Intertextul, hipertextul sau colajul sunt experimente deja realizate, indicând existența unor trăsături proprii ale scriiturii actuale, cum ar fi lipsa fundamentelor, descentrarea, supralicitarea. De la Nietzsche și
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
noului set de discursuri. Ca strategii retorice particulare, cele mai utilizate sunt codificarea textuală, fragmentarea, colajul care conduce către practica frecventă a citatului, parodia, ironia, pluralitatea planurilor și interpretărilor, contradicția, eclectismul figurilor retorice etc. Aceste procedee discursive au conturat în postmodernism o retorică a rupturii și desființării, aproape nihilistă ("retorica negării"), o retorică a descompunerii valorilor și practicilor de sorginte modernă, care a adus în prim plan o radicalizare voită și uneori întreținută a practicilor discursive. 3.3.1. Logos-ul
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
a deveni invenții în cadrul regulilor admise. Deschiderea spațiului discursiv ce decurge din înțelegerea rolului jocurilor de limbaj în viața privată, socială, științifică este de o reală importanță pentru redimensionarea conceptului de raționalitate, pentru extensia noțiunii de logos. 3.3.2. Postmodernism și stil Dacă unul dintre cele mai frapante aspecte legate de postmodernism este "acceptarea necondiționată a efemerității, fragmentării, discontinuității și haosului, care alcătuiau jumătate din concepția lui Baudelaire cu privire la modernitate"306, atunci este important să ne întrebăm dacă postmodernismul nu
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
înțelegerea rolului jocurilor de limbaj în viața privată, socială, științifică este de o reală importanță pentru redimensionarea conceptului de raționalitate, pentru extensia noțiunii de logos. 3.3.2. Postmodernism și stil Dacă unul dintre cele mai frapante aspecte legate de postmodernism este "acceptarea necondiționată a efemerității, fragmentării, discontinuității și haosului, care alcătuiau jumătate din concepția lui Baudelaire cu privire la modernitate"306, atunci este important să ne întrebăm dacă postmodernismul nu reprezintă doar un stil întâlnit în literatură, artă, filosofie. La această interogație
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
2. Postmodernism și stil Dacă unul dintre cele mai frapante aspecte legate de postmodernism este "acceptarea necondiționată a efemerității, fragmentării, discontinuității și haosului, care alcătuiau jumătate din concepția lui Baudelaire cu privire la modernitate"306, atunci este important să ne întrebăm dacă postmodernismul nu reprezintă doar un stil întâlnit în literatură, artă, filosofie. La această interogație se poate răspunde prin plasarea în interiorul relațiilor dintre modernism și postmodernism, iar în acest context un ghid util este "lista" oferită de Ihab Hassan 307. Fără a
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
alcătuiau jumătate din concepția lui Baudelaire cu privire la modernitate"306, atunci este important să ne întrebăm dacă postmodernismul nu reprezintă doar un stil întâlnit în literatură, artă, filosofie. La această interogație se poate răspunde prin plasarea în interiorul relațiilor dintre modernism și postmodernism, iar în acest context un ghid util este "lista" oferită de Ihab Hassan 307. Fără a împărtăși pe deplin contradicția dintre "paradigma" modernă și cea postmodernă (la fel cum nici autorul listei de opoziții nu o face), considerând că relația
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
începând cu modernismul și multe trăsături sunt comune celor două fenomene culturale, se poate remarca prezența opozițiilor stilistice ale autorului lui Dismemberment of Orpheus în aproape toate domeniile practicii intelectuale. Cu toate acestea, este greu de justificat reducerea completă a postmodernismului la un stil; el reprezintă și un stil care, deși împrumută multe trăsături sau idei din curentele anterioare, se vrea a fi propriu și distinct, însă nu este doar o altă manieră de investigare a unui set de probleme identice
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
trăsături sau idei din curentele anterioare, se vrea a fi propriu și distinct, însă nu este doar o altă manieră de investigare a unui set de probleme identice de la o perioadă la alta. După cum am arătat anterior, profunda relație dintre postmodernism și postmodernitate justifică existența unor realități diferite, noi, și a unor teme, subiecte, concepte care se alcătuiesc într-un corpus ilustrativ și constitutiv postmodernismului. Chiar dacă stilul este o componentă importantă a identității postmoderne, el nu include tot bagajul conceptual și
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]
-
set de probleme identice de la o perioadă la alta. După cum am arătat anterior, profunda relație dintre postmodernism și postmodernitate justifică existența unor realități diferite, noi, și a unor teme, subiecte, concepte care se alcătuiesc într-un corpus ilustrativ și constitutiv postmodernismului. Chiar dacă stilul este o componentă importantă a identității postmoderne, el nu include tot bagajul conceptual și de sensibilitate propus de către discursul postmodern. 3.3.3. Filosofie sau literatură? De la conceperea postmodernismului ca stil și până la nivelarea distincției de gen dintre
Discursul filosofic postmodern: cazul Baudrillard by Camelia Grădinaru [Corola-publishinghouse/Science/1408_a_2650]