1,132 matches
-
adică de paradigme culturale emise de un individ sau de un grup, propunând corpusuri de idei cu putere de răsfrângere. În diferite intervale și etape ale educației mele intelectuale, bucăți din Mircea Eliade, Cioran sau Eugen Ionescu au constituit mozaicuri paradigmatice, la fel Cercul literar de la Sibiu ori solitarul Adrian Marino. Școala de la Păltiniș a avut un impact pedagogic asupra mea (întrucât în acest spirit m-a crescut tatăl meu) pentru relația vie dintre maestru și ucenicii săi, deoarece multă vreme
[Corola-publishinghouse/Science/2083_a_3408]
-
în secvențele cinematografice, prin prezentarea mai multor momente. Stansbury O’Donnell analizează amfora Eleusis Polyphemos și din perspectiva combinării sintagmatice a unităților vizuale în scene care se succed secvențial pentru a genera o identitate vizuală, dar și din perspectiva combinării paradigmatice, prin asocierea unei imagini cu altele în care scene din diferite narațiuni sunt conectate tematic sau simbolic. El arată că pe amforele din Eleusis și Argos cele două scene care prezintă moartea și orbirea, ca pe teme comune ale vieții
ÎNTRE NARATOLOGII by JANA GAVRILIU () [Corola-publishinghouse/Science/1208_a_2198]
-
cercetarea din domeniu. Este adevărat că prin formularea stării finale a problemei putem spune că toate problemele sunt mai mult sau mai puțin create de cercetător; unele formulări pot fi însă atât de neașteptate, încât rezolvarea lor duce la schimbări paradigmatice în domeniu, în timp ce alte formulări sunt produse inferențial din starea domeniului. În acest context, trebuie să înțelegem foarte clar că o metodă de cercetare științifică nu este superioară alteia. Fiecare metodă de cercetare are anumite constrângeri care trebuie respectate și
[Corola-publishinghouse/Science/2124_a_3449]
-
pentru a răspunde la aceste cerințe. El arată cum putem răspunde la cerința aplicabilității și în același timp să păstrăm statutul special al matematicii (adică acea viziune potrivit căreia matematica este o sursă de cunoștințe a priori și reprezintă exemplul paradigmatic de cunoaștere și certitudine). Plecând de aici, urmărim în restul acestui capitol să vedem cum a evoluat viziunea asupra cele două cerințe a căror satisfacere a fost considerată de Kant ca un punct tare al concepției sale. Ce vom observa
Aplicabilitatea matematicii ca problemă filosofică by Gabriel Târziu [Corola-publishinghouse/Science/888_a_2396]
-
Un lucru asupra căruia vrem să atragem atenția este că, dacă problema statutului special al matematicii (prin statutul special al matematicii am în vedere aici acea viziune potrivit căreia matematica este o sursă de cunoștințe a priori și reprezintă exemplul paradigmatic de cunoaștere și certitudine) a continuat să reprezinte o atracție pentru filosofi, nu la fel au stat lucrurile cu problema aplicabilității. În afară de cele două probleme menționate, ne vom îndrepta atenția și asupra problemei distincției între matematica pură și matematica aplicată
Aplicabilitatea matematicii ca problemă filosofică by Gabriel Târziu [Corola-publishinghouse/Science/888_a_2396]
-
discuție despre statutul special al matematicii trebuie să înceapă, fără îndoială, cu viziunea kantiană, iar asta nu numai deoarece Kant a acordat matematicii, în cadrul sistemului său filosofic, un loc atât de important și a considerat că propozițiile acesteia sunt exemple paradigmatice de judecăți sintetice a priori, ci mai ales pentru că, așa cum vom vedea în secțiunile viitoare, întreaga filosofie a matematicii care i-a urmat se raportează într-un fel sau altul la el. În plus, trebuie remarcat și faptul că, pentru
Aplicabilitatea matematicii ca problemă filosofică by Gabriel Târziu [Corola-publishinghouse/Science/888_a_2396]
-
discipline sunt nonsensuri. De asemenea, problemele ei sunt pseudoprobleme, deoarece întrebările puse de metafizician nu sunt susceptibile de a avea ca răspuns enunțuri cu conținut factual. O consecință foarte interesantă a adoptării acestui principiu este acela că știința devine exemplul paradigmatic de cunoaștere și certitudine, iar matematica se află într-o situație destul de delicată (riscând chiar să fie eliminată împreună cu metafizica). "Ca atare, empiristul trebuie să trateze adevărurile logicii și matematicii în unul din următoarele două feluri: el trebuie să spună
Aplicabilitatea matematicii ca problemă filosofică by Gabriel Târziu [Corola-publishinghouse/Science/888_a_2396]
-
prin care se urmărește să se descrie anumite proprietăți ale spațiului fizic, atunci noi ieșim din sfera matematicii pentru a face fizică. Am spus ceva mai sus că o consecință a adoptări principiului verificabilității este aceea că știința devine exemplul paradigmatic de cunoaștere și certitudine, iar matematica își pierde statutul special, riscând chiar să fie eliminată împreună cu metafizica. Pozitiviștii logici salvează totuși acest statut special apelând la distincția discutată mai sus. Astfel, matematica rămâne în continuare o sursă de adevăruri necesare
Aplicabilitatea matematicii ca problemă filosofică by Gabriel Târziu [Corola-publishinghouse/Science/888_a_2396]
-
folosirea matematicii în fizică. Viziunea potrivit căreia matematica s-ar bucura de un statut special a suferit, de asemenea, lovituri puternice: pozitiviștii logici au păstrat doar o parte din ea (matematica nu a mai fost privită de ei ca exemplu paradigmatic de cunoaștere și certitudine), pentru ca apoi Quine să îi dea lovitura de grație. Există, însă, filosofi cărora le este prea dragă această viziune pentru a renunța atât de ușor la ea sau, cel puțin, la acea parte din ea care
Aplicabilitatea matematicii ca problemă filosofică by Gabriel Târziu [Corola-publishinghouse/Science/888_a_2396]
-
de către comunitatea filosofică a unui interes doar față de matematica pură. Lucrurile nu au stat așa mereu. În Shabel (2005) ni se atrage atenția că, în perioada modernă, filosofia matematicii trebuia să răspundă la două întrebări: (1) cum trebuie explicate trăsăturile paradigmatice ale raționamentului matematic pur (universalitatea, certitudinea și necesitatea) și (2) cum trebuie explicat faptul că matematica poate intra în contact cu și poate fi folosită pentru a descrie lumea fizică. Lisa Shabel identifică, astfel, două cerințe pe care trebuia să
Aplicabilitatea matematicii ca problemă filosofică by Gabriel Târziu [Corola-publishinghouse/Science/888_a_2396]
-
treisprezece ani după ce a apărut "Proofs and Refutations", în care prezintă celălalt argument expus de noi. Din motive care țin de economia prezentării, noi vom discuta aceste argumente în altă ordine decât cea cronologică. 76 Sunt numite astfel deoarece exemplul paradigmatic de astfel de teorie este geometria euclidiană. 77 Lakatos consideră că intuiționismul nu a urmărit reorganizarea matematicii și, de aceea, nu îl ia în discuție. 78 Editorii articolului lui Lakatos (1976) (J. Worrall și G. Currie) atrag atenția ca filosofia
Aplicabilitatea matematicii ca problemă filosofică by Gabriel Târziu [Corola-publishinghouse/Science/888_a_2396]
-
impune la sfârșitul deceniului opt, prin studiile de traductologie și prin teoria polisistemelor elaborate de către Școala de la Tel-Aviv (Itamar Even-Zohar, Gideon Toury ș.a.). Din această perspectivă, textemul este situat la nivelul sintagmaticii textului și opus repertoremului, ce acționează în plan paradigmatic 5. Opoziția textem vs. repertorem ar putea fi apropiată până la un punct de distincția coșeriană între "sens" și "semnificație", însă reprezentanții Școlii de la Tel-Aviv susțin că (re)actualizarea unei structuri lingvistice într-un text rezultat în urma traducerii nu conduce întotdeauna
[Corola-publishinghouse/Science/84995_a_85780]
-
și pentru "defixare" (care, prin contrast, relevă "incidența contextului asupra lexiei și, într-un sens mai amplu, a globalului asupra localului"31); de a stabili o tipologie a "defixării" textual-discursive (care se realizează prin "modificarea sintagmatică a lexiei", prin "substituție paradigmatică" sau prin acțiunea "contextului concurent"); și, nu în ultimul rând, de a identifica principalele funcții ale "defixării": ludică și subversivă/ "satirică"32. 2.2. Chiar dacă este cu patru decenii mai "tânără" decât frazeologia franceză, frazeologia rusă/sovietică a acumulat, probabil
[Corola-publishinghouse/Science/84995_a_85780]
-
Mel'čuk se ocupă exclusiv de construcțiile binare, de tip "A ⊕ B"), atât sintagmele "libere" (free phrases), cât și pe cele "fixate" (set phrases). În acest sens, cercetătorul ruso-canadian propune conceptul de "funcție lexicală" (FL), prin care cumulează atât particularitățile paradigmatice ("arhilexemele"), cât și cele sintagmatice ("clasemele") ale unităților lexicale 41. Pe baza acestora, lingvistul din Montréal avansează un criteriu unitar de clasificare a "frazemelor", termen prin care identifică întreaga arie a "discursului repetat". În primul rând, Mel'čuk disociază sintagmele
[Corola-publishinghouse/Science/84995_a_85780]
-
și o valoare non-opozitivă (care apare tocmai în cazurile de neutralizare)." 4.3. În conformitate cu aceste principii, semantica structurală delimitează, clasifică și analizează structurile lexematice ale unei limbi. "Sarcina lexematicii - precizează fondatorul integralismului lingvistic - este de a releva în limbile funcționale paradigmatica și sintagmatica lexicului pe planul conținutului."251 Prin urmare, structurile lexematice sunt de două tipuri: structuri paradigmatice, "alcătuite din unități lexicale care se găsesc în opoziție pe axa conținutului"252 și structuri sintagmatice, adică "solidarități între lexeme motivate prin valoarea
[Corola-publishinghouse/Science/84995_a_85780]
-
structurală delimitează, clasifică și analizează structurile lexematice ale unei limbi. "Sarcina lexematicii - precizează fondatorul integralismului lingvistic - este de a releva în limbile funcționale paradigmatica și sintagmatica lexicului pe planul conținutului."251 Prin urmare, structurile lexematice sunt de două tipuri: structuri paradigmatice, "alcătuite din unități lexicale care se găsesc în opoziție pe axa conținutului"252 și structuri sintagmatice, adică "solidarități între lexeme motivate prin valoarea lor de limbă"253. 4.3.1. O structură paradigmatică poate fi, la rândul ei, primară, "dacă
[Corola-publishinghouse/Science/84995_a_85780]
-
structurile lexematice sunt de două tipuri: structuri paradigmatice, "alcătuite din unități lexicale care se găsesc în opoziție pe axa conținutului"252 și structuri sintagmatice, adică "solidarități între lexeme motivate prin valoarea lor de limbă"253. 4.3.1. O structură paradigmatică poate fi, la rândul ei, primară, "dacă termenii săi se implică reciproc fără ca unul dintre ei să fie primar în raport cu ceilalți", sau secundară, "dacă implicația între termenii săi este "cu sens unic", de ex., în cazul unei structuri cu doi
[Corola-publishinghouse/Science/84995_a_85780]
-
ex., în cazul unei structuri cu doi termeni, dacă unul dintre acești termeni îl implică pe celălalt, dar nu și invers"254. În continuare, vom descrie ambele tipuri de structuri. 4.3.1.1. Astfel, există două tipuri de structuri paradigmatice primare: câmpul lexical și clasa lexicală. Un câmp lexical este "o structură paradigmatică alcătuită din unități lexicale care își împart o zonă de semnificație comună și se găsesc în opoziție imediată unele cu altele"255. Asemenea câmpuri sunt, de exemplu
[Corola-publishinghouse/Science/84995_a_85780]
-
îl implică pe celălalt, dar nu și invers"254. În continuare, vom descrie ambele tipuri de structuri. 4.3.1.1. Astfel, există două tipuri de structuri paradigmatice primare: câmpul lexical și clasa lexicală. Un câmp lexical este "o structură paradigmatică alcătuită din unități lexicale care își împart o zonă de semnificație comună și se găsesc în opoziție imediată unele cu altele"255. Asemenea câmpuri sunt, de exemplu, câmpul culorilor (roșu - verde - galben ș.a.m.d.) sau câmpul "vârstelor" (tânăr - bătrân
[Corola-publishinghouse/Science/84995_a_85780]
-
în alt sens, privative (un termen prezenta trăsătura distinctivă "prezența luminii", "luminozitate" care lipsea la celălalt)."257 În funcție de aceste opoziții 258, dar și de alte criterii, Coșeriu a realizat o minuțioasă clasificare a câmpurilor lexicale 259. Celălalt tip de structură paradigmatică primară este, pentru fondatorul integralismului, clasa lexicală: "O clasă lexicală este o clasă de lexeme determinate de către un clasem, acesta fiind o trăsătură distinctivă care funcționează într-o întreagă categorie verbală (sau, cel puțin, într-o întreagă clasă deja determinată
[Corola-publishinghouse/Science/84995_a_85780]
-
lexicale sau gramaticale ori lexicale și gramaticale în același timp."260 Asemenea exemple de clase sunt, pentru substantive, "ființele vii", "lucrurile", pentru adjective, "pozitiv" și "negativ", iar pentru verbe "tranzitiv" și "intranzitiv". 4.3.1.2. În cadrul integralismului lingvistic, structurile paradigmatice secundare corespund domeniului tradițional al "formării cuvintelor", pe care Coșeriu l-a reformat în mod fundamental. Caracterul lor "secundar" rezidă în faptul că "un termen primar primește o determinare gramaticală și, cu această determinare gramaticală implicită, este redat din nou
[Corola-publishinghouse/Science/84995_a_85780]
-
l-a reformat în mod fundamental. Caracterul lor "secundar" rezidă în faptul că "un termen primar primește o determinare gramaticală și, cu această determinare gramaticală implicită, este redat din nou lexicului"261. În mod concret, există trei tipuri de structuri paradigmatice secundare: modificarea, determinarea și compunerea 262. Dintre acestea, modificarea "corespunde unei determinări gramaticale "inactuale", adică unei determinări care nu implică o funcție specifică (în frază) a termenului primar modificat". Așa se întâmplă, de exemplu, în cazul diminutivelor, al colectivelor sau
[Corola-publishinghouse/Science/84995_a_85780]
-
pas semantic, în măsura în care procesele de extindere a sensului produc o lectură figurată derivată din aceea compozițională"325. 3.1.1. Pentru a evidenția această "arhitectură semantică", cercetătorul belgian face trei pași pregătitori: a) Mai întâi, este vorba despre disocierea între paradigmatic și sintagmatic, precum și despre o situare mai exactă a "expresiilor compuse" pe aceste coordonate: "Dimensiunea paradigmatică și cea sintagmatică a expresiilor idiomatice sunt ambele duale, în sensul că ambele pot fi considerate din perspectiva sensului originar, literal al expresiei idiomatice
[Corola-publishinghouse/Science/84995_a_85780]
-
325. 3.1.1. Pentru a evidenția această "arhitectură semantică", cercetătorul belgian face trei pași pregătitori: a) Mai întâi, este vorba despre disocierea între paradigmatic și sintagmatic, precum și despre o situare mai exactă a "expresiilor compuse" pe aceste coordonate: "Dimensiunea paradigmatică și cea sintagmatică a expresiilor idiomatice sunt ambele duale, în sensul că ambele pot fi considerate din perspectiva sensului originar, literal al expresiei idiomatice și din perspectiva sensului figurat, derivat. Dimensiunea paradigmatică a expresiilor idiomatice implică, în primul rând, relația
[Corola-publishinghouse/Science/84995_a_85780]
-
exactă a "expresiilor compuse" pe aceste coordonate: "Dimensiunea paradigmatică și cea sintagmatică a expresiilor idiomatice sunt ambele duale, în sensul că ambele pot fi considerate din perspectiva sensului originar, literal al expresiei idiomatice și din perspectiva sensului figurat, derivat. Dimensiunea paradigmatică a expresiilor idiomatice implică, în primul rând, relația dintre sensul originar al expresiei idiomatice ca întreg și sensul ei derivat. În al doilea rând, ea implică relația dintre sensul originar, literal al părților constituente ale expresiei idiomatice și interpretarea pe
[Corola-publishinghouse/Science/84995_a_85780]