5,121 matches
-
această filosofie deschide "epoca personalismelor" (deși termenul apare mai devreme, iar problemele persoanei au fost abordate cu mult înainte de acest moment); apoi, pentru că Renouvier și Rădulescu-Motru au fost socotiți, de unii dintre interpreții operelor lor, drept kantieni, sau cel puțin gânditori personaliști ale căror lucrări cuprind influențe kantiene, ceea ce ar constitui o probă pentru lucrul ambilor în spiritul unei formule filosofice de origine kantiană cu deschidere "personalistă". În prima lucrare de interpretare a lucrării Personalismul energetic, Vasile Băncilă așeza în ultima
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
termenul "personalism" (cu referire la propria doctrină), cel cu care Renouvier își numise una dintre lucrări (Le personnalisme 1903) și însăși doctrina sa filosofică. Scopul explicit al lui Vasile Băncilă era acela de a semnala îndeosebi diferențele dintre cei doi gânditori, pornind de la faptul că există cel puțin o asemănare fundamentală între ei: inspirația kantiană care a condus către personalismul lor. Iată cum sistematizează interpretul deosebirile dintre aceste două filosofii personaliste. Ar exista între ele, mai întâi, o deosebire de obiect
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
în vedere viața din punct de vedere biologic, psihologic, social, așezându-se în formula unei "științe obiective" a personalității; apoi, o deosebire de metodă: Renouvier folosește metoda dialectică, C. Rădulescu-Motru, "metoda obiectivă", bazată pe metodele experimentale ale științelor, agreate de gânditorul român; în final, o deosebire de conținut: interesul lui Ch. Renouvier este identificarea unei atitudini care să-i înlesnească omului calea către mântuirea sufletului, C. Rădulescu-Motru urmărește procesul de naștere a per-sonalității, fiind interesat de felul în care se poate
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
Filosoful român este adeptul "naturalismului personalității"; personalismul său este un monism. Personalitatea renouvieristă e dată de la început. Personalitatea, în sistemul personalismului energetic, rezultă ca formă finală a evoluției energiei. Desigur, alte diferențe semnificative, precum și unele asemănări între operele celor doi gânditori, pot fi scoase la iveală apropiindu-ne de ideile, demersurile lor, îndeosebi de cele renouvieriste, care nu au constituit obiect al interpretării până acum, în lucrarea de față. Personalismul lui Renouvier este forma pe care o ia viziunea sa asupra
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
și semnificativă cu teologia și, în genere, cu experiența religioasă le despecifică, uneori, le scoate din orizontul filosofiei. Personalismul lui Ch. Renouvier este un bun exemplu pentru ceea ce susțin acum. Există însă chiar în spațiul cultural românesc asemenea "absolutisme", la gânditori de la mijlocul secolului trecut: Marin Ștefănescu, Nichifor Crainic, Grigore Popa ș. a. Trebuie spus însă că "naturalismele" și "absolutismele" contemporane nu sunt, cum s-ar putea judeca pe baza celor câteva observații, niște ersatz-uri teoretice, modele metafizice ratate, fiindcă ele propun
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
PUF, Paris, 1988. DESCARTES, Meditații despre filosofia primă, în vol. Două tratate filosofice, traducere de Constantin Noica, Editura Humanitas, București, 1992. DIMA, Teodor, Explicație și înțelegere, Editura Științifică și Enciclopedică, București, 1980. DIMA, Teodor, Privind înapoi cu deferență. Eseuri despre gânditori români, Editura Academiei Române, București, 2006. DOMENACH, J. M., Emmanuel Mounier, Éditions du Seuil, Paris, 1972. DUMITRIU, Anton, Valoarea metafizică a rațiunii, Cartea Românească, București, 1933. DUMITRIU, Anton, Homo universalis, Editura Eminescu, București, 1990. ELIADE, Mircea, Profetism românesc, vol. 1, 2
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
Cu alte cuvinte, e adevărat că înalta cultură sau (autoînșelătoarea) „rezistență prin cultură” trebuie să aibă prioritate în raport cu obligația morală de a te opune tiraniei 17? Noica și cei care l-au urmat au încercat sistematic să sugereze că biografia gânditorului este irelevantă, doar activitatea sa spirituală contează. Astfel sperau cu toții că puteau ignora vocile tot mai numeroase care îl acuzau pe Noica fie de colaborarea cu comuniștii, fie de susținerea Gărzii de Fier, fie de amândouă. Asemenea confraților săi interbelici
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
fi nevoie să facem judecăți de valoare: pentru Mill, era vorba în esență de libertate, care nu trebuia limitată decât atunci când creșterea libertății unora face rău altora (așa se pune problema „libertății negative”); pentru alții, foarte numeroși, de la fiziocrați la gânditorii școlii de la Manchester (între care Richard Cobden și John Bright, oameni de afaceri proeminenți) și așa mai departe, principiul unic este laissez-faire; Herbert Spencer propunea o ideală greatest equal freedom, ceea ce ne amintește de dificultatea de a rezolva abstract și
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
contrariu: în utopia lor mai ales discursivă, care ecranează atât de eficient realitatea, toate problemele au soluții. John Gray, mult mai lucid, ne propune să urmăm a doua linie a tradiției liberale, după părerea lui inaugurată în secolele XVII-XVIII de gânditori ca Hobbes (Pierre Manent își începe cu aproximativ un secol mai devreme istoria intelectuală a liberalismului). Pe urmele lui Hobbes, consideră Gray, am putea încerca acum, la începutul secolului XXI, să găsim o formulă de coexistență pașnică, un modus vivendi
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
lume care nu l-a ucis (de tot) pe Dumnezeu. Astfel, unul dintre autorii-fetiș ai Stângii postmoderne, Walter Benjamin, mai încerca încă, în perioada interbelică, o abordare teologico-politică, sub inspirația unor Ludwig Klages, Alois Riegl și mai ales Carl Schmitt, gânditori pe care Stânga postmodernă îi consideră pur și simplu fasciști. Schmitt are însă și astăzi parte de o posteritate în Stânga radicală vest-europeană, aflată încă în orizontul 1968: prin Michel Foucault, s-a putut trece de la școala de la Frankfurt la Schmitt
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
să-i aducă spre „societatea monocromă”, teoretic liberală 9. Gray este mai pesimist, în ilustra tradiție a lui Tocqueville, sensibilă mereu la tragismul inerent al modernității, prețul pe care merită să-l plătim fără să-l uităm: într-un fel, gânditorul britanic înregistrează împlinirea unora dintre profețiile din volumul al doilea al legendarei Despre democrație în America, precum și evoluțiile negative imprevizibile, dar la fel de reale. El face, în această carte și în publicații anterioare, un tablou sumbru al societății americane - la care
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
cunoscători să identifice modelul lui „Abe”: eminentul filozof politic de la University of Chicago, Allan Bloom (1930-1992). Practic necunoscut în România și uitat în Statele Unite de mediile universitare până la apariția romanului lui Bellow, Allan Bloom este unul dintre cei mai importanți gânditori politici americani, mai ales dintr-o perspectivă europeană - „continentală”, cum se mai spune pentru a exclude Marea Britanie, asemănătoare cu Statele Unite și celelalte țări anglofone, încă dominate de filozofia politică analitică și de excrescența ei mutantă, teoria alegerii raționale, foarte exact
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
Allan Bloom după douăzeci de ani”, inițial postfața versiunii românești, Criza spiritului american, traducere de Mona Antohi, Humanitas, București, 2006. 10. Nu mă pot extinde, dar aș reaminti, la capitolul accente controversate, atitudinea lui Bloom față de negrii americani, pe care gânditorul i-a văzut în acțiune pe vremea când preda la Cornell University (1963-1970). Acolo a asistat la revolta studențească din 1968, i-a întâlnit pe studenții negri radicali agitând revolvere și chemând la violență și anarhie. Bloom s-a refugiat
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
microfizică foucaldiană a puterii, în care victimele și călăii colaborează) - doxa, habitus, episteme sau altele asemenea. De la pluralismul valorilor întemeiat de liberali pe autonomia individuală, s-a trecut, grație travaliului „deconstructiv” al postmoderniștilor, la relativism. În cel mai fericit caz, gânditori mai curajoși, care se expun astfel etichetării drept (neo)conservatori, propun ceea ce am numit „norme slabe” - locale, contextuale și ele, dar nu total străine de principiul unei normativități universalizabile. Se reclamă insistent, în special de către lumea academică americană „politic corectă
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
depășește probabil forțele oricărui autor. La o scară mult mai modestă, îmi propun să prezint și să comentez în cele ce urmează diagnosticul și tratamentul sugerate insistent în anii din urmă de unul dintre cei mai interesanți, prolifici și influenți gânditori sociali contemporani, Amitai Etzioni, personalitate centrală a comunitarismului. Voi începe cu rapide descrieri critice ale problematicii comunității și curentului comunitarist actual, după care voi preciza locul ocupat de Etzioni în cadrul celui de-al doilea. Voi continua cu o „lectură” rapidă
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
adamismul puritan al „părinților pelerini”, o grupare de „progresiști”, un „nou liberalism” care căuta o nouă teorie a societății civile, mai pluralistă și cu o dorință mai pronunțată de a integra pluralismul etnolingvistic, confesional, cultural. Această grupare era formată din gânditori și activiști ca Charles și Mary Beard, Herbert Croly, John Dewey, Horace M. Kallen, Walter Lippmann, James H. Robinson, Thorstein B. Veblen și Walter Weyl, fondatorii (mai puțin Mary Beard) legendarei New School for Social Research din New York și exemplele
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
conștient de ambivalența internă a liberalismului american și s-a interesat de dimensiunea colectivă/publică a experienței istorice, pentru a depăși spectrul individului monadic prin apelul la o comunicare față către față ce premerge ideea „acțiunii comunicative” a lui Habermas, gânditorul care așeza la temelia societății bune comunitatea discursivă a cetățenilor, „sfera publică”. Etzioni se numără printre puținii care se revendică de la tradiția americană a „grupului progresist”, chemând în mai multe rânduri la amorsarea unei mișcări asemănătoare. Când Walzer și Sandel
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
neoconservatoare (gen Allan Bloom, dar nu de tot străine lui Charles Taylor) relevă prăbușirea valorilor, esența reflecției lui Dewey ne vine repede în minte, deși Dewey însuși e citat mai ales de posttocquevillieni- în acest context, mă refer astfel la gânditorii care au reținut speranța clasicului francez că omul modern, individualist, va continua să-și aducă aminte că trăiește totuși în societate - cu sensibilități comunitariste, ca antropologul (religiilor și structurilor de înrudire) și sociologul de la Berkeley, Robert Bellah 13. Bellah, pe
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
asupra influenței franceze în acest spațiu; urmează o analiză a raportului dificil dintre doctrinarii liberalismului și intelectuali în general, în care mă opresc la controversata istorie postbelică a liberalismului european; textul continuă cu descrierea succintă a substanței cărții - critica unor gânditori europeni „tiranofili” ai secolului trecut, angajați nesăbuit în ideologie și politică, atât la stânga, cât și la dreapta: Heidegger, Carl Schmitt, Walter Benjamin, Kojève, Foucault și Derrida; se încheie cu niște reflecții sumare pe terenul de unde încep și la care mă
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
fenomenologie. Succesul structuralismului francez în Statele Unite a dus și la „descoperirea” unor autori europeni a căror traducere și popularizare în franceză de către imigranți est-europeni - ca Roman Jakobson însuși, A.J. Greimas (altă combinație fericită dintre un mediator cultural și un gânditor original), Julia Kristeva și Tzvetan Todorov - au contribuit decisiv la declanșarea și succesul „cotiturii (lingvistico-)literare” (linguistic/literary turn), formidabila schimbare de paradigmă a anilor ’60-’70, ajunsă și în științele sociale spre sfârșitul deceniului opt. Așa cum formaliștii ruși (Propp
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
din Germania, cu bune rezultate economice în fieful tradițional, Bavaria, și în alte landuri în care guvernează, cu programe ambițioase pentru întreaga națiune. Exemplele pot continua. Ceea ce se numește îndeobște „neoliberalism” în domeniul economic nu coboară însă direct din cărțile gânditorilor liberali, ci rezultă mai curând din crescânda presiune a mediului de afaceri, în primul rând a corporațiilor multinaționale. Dar tot liberalism este, în ultimă analiză. Mai îngrijorătoare mi se pare relativa impopularitate a gândirii liberale în rândul intelectualilor occidentali. Pe
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
un Daniel J. Mahoney (ca să rămân în aceeași generație și printre tocquevillieni) sau alți filozofi politici americani din mediul diverselor think tanks și asociații ori fundații ca American Entreprise Institute, Brookings Institution, Cato Institute, Liberty Fund (cea mai deschisă către gânditorii de alte orientări), fiind în același timp mai la dreapta și - pe verticala generațională - mai aproape de Isaiah Berlin în raport cu unii judecători la fel de aspri ai stângii franceze, de la Tony Judt (mai cunoscut la noi, unde i s-au tradus și cărțile
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
gândesc critic de a saluta abordarea lui Mark Lilla, care sancționează erorile și vinovățiile tuturor, de stânga sau de dreapta. Hegemonia stângii în mediile intelectuale și academice occidentale, vreme de mai multe decenii, ne-a obișnuit cu frecvente diatribe la adresa gânditorilor de dreapta (lato sensu, începând de la centriști și conservatori moderați). Dintre autorii discutați de Lilla, Heidegger și Schmitt se numără desigur printre țintele preferate ale atacurilor ideologice de orice nivel, de la articolul de ziar la tomul cu pretenții academice 12
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
Cred că Lilla ne aduce o foarte echilibrată sinteză a tuturor punctelor de vedere, iar concluziile sale sunt justificate. În orice caz, prin analiza dată de el relației Heidegger - Arendt - Jaspers, căpătăm o interesantă perspectivă psihologică asupra întregii personalități a gânditorului și omului Heidegger - „omenesc, prea omenesc”, ar spune Nietzsche -, fără ca prin aceasta să devenim mai indulgenți cu ilustrul tiranofil. Ba chiar dimpotrivă. La fel de clară era pentru toată lumea și evaluarea (i)responsabilității politice a lui Alexandre Kojève, marele prieten-inamic al lui
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
trecut etc.) e mult mai greu decât a propune un mecanism de excludere selectivă și a înlocui idei și experiențe milenare cu un „curs scurt”. Criza actuală a științelor umane, datorată în mare măsură demisiei umaniștilor din rolul lor de gânditori critici și informați, care-și pun întrebări fundamentale (publicul ignar, chiar neotroglodiții hrăniți cu fast culture, nu pot distruge singuri culturile - au nevoie de inspirația învățaților „tiranofili”), nu poate fi soluționată și depășită decât printr-o reflecție temeinică, gata de
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]