5,121 matches
-
obiecte), fiindcă inteligența transfor-mă cuvîntul din ceva exterior în ceva interior, producînd astfel conservarea și obiectivarea lui, transformîndu-l într-o entitate de sine stătătoare, distinctă de conștiință (și, prin aceasta, exterioară ei), dar aflată totuși în interiorul conștiin-ței56. Aceste observații ale gînditorului german aduc în atenție probleme pe care, în mod obișnuit, logicienii nu le au în vedere, în primul rînd cele care privesc relațiile semnului lingvistic și ale semnificației lui cu imaginea, cu reprezentarea și cu intuiția (în perspectiva atribuită de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
denumiri propriu-zise, atunci cînd se aplică pur și simplu unor obiecte (ciocan, masă, scaun, șurubelniță) și, pe de altă parte, denumiri etichetă, dacă realizează clase de obiecte instituite prin convenții sociale recunoscute (ban, profesor, proprietate)85. La fel ca Gardiner, gînditorul american consideră că actele lingvistice sînt forme ale acțiunii umane și una dintre formele prin care intelectul pune în relație individul uman cu lumea exterioară înconjurătoare, și, în aceste condiții, limbajul (manifestat ca limbă) relevă o capacitate performativă intrinsecă. Searle
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
în raport cu spiritul în care se oglindește la rîndul lui la nivel conceptual. De aceea, arată Humboldt, se ajunge ca subiectul să posede trei entități conceptuale: amprenta obiectului, maniera de interpretare a obiectului și efectul produs de structura fonică a cuvîntului. Gînditorul german consideră că subiectivitatea din limbă este dominată analogic de subiectivitatea omogenă a tuturor vorbitorilor, este, prin urmare, o subiectivitate socială ("națională", după Humboldt), iar nu una individuală. S-ar putea deduce de aici o nouă etapă în obiectivarea cuvîntului
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
conceptele primitive, să se clasifice și să se numeroteze, și, pe de altă parte, să se inventeze caractere (= semne) pentru a le exprima și pentru a le reda combinările și relațiile dintre ele. Din concepția lui Leibniz și a altor gînditori din secolele al XVII-lea și al XVIII-lea rezultă, înainte de orice, ideea unei relații indisolubile dintre limbă și gîndire, încît funcționarea gîndirii este de neconceput fără participarea forme-lor limbii la raționaliști, iar formarea gîndirii este, de asemenea, de neconceput
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
perenității este o trăsătură însemnată care diferențiază calitativ creația obișnuită în folosirea limbii și creația artistică ce uzează de limbă. Teoria spiritului limbii Pornind de la ideile lui Wilhelm von Humboldt, întemeietorul lingvisticii generale, dar valorificînd și concepția lui Benedetto Croce, gînditorul german Karl V o s s l e r116 consideră ca unic obiect al lingvisticii vorbirea, în mod special vorbirea poetică, și propune o identificare a științei limbii (lingvisticii) cu stilistica, eliminînd din sfera lingvisticii orice investigație nonestetică. După Vossler
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
de Kant. Limba și delimitarea adevărului de falsitate Cînd s-a studiat limba din perspectivă filozofică și s-a încercat explicarea existenței și funcționării ei, a apărut și necesitatea de a se cerceta în ce măsură limba redă sau nu adecvat cunoașterea. Gînditorii antici și medievali se străduiau chiar să descopere modul în care limba se raportează la esența lucrurilor. Treptat, s-a delimitat o altă problemă, legată direct de cealaltă, și anume, aceea a măsurii în care limba redă adevărul. S-a
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
realizat însă și sisteme de gîndire orientate aproape exclusiv asupra limbajului și a limbii, deci printr-o orientare de principiu care atribuia analizei limbii posibilitatea de a fi suficientă unei viziuni generale asupra realității (umane). Așa stau lucrurile în cazul gînditorului Ludwig W i t t g e n s t e i n, apreciat de mulți ca fiind cel mai mare filozof al secolului al XX-lea, care susține că filozofia trebuie să fie în mod esențial descriptivă, consacrată modului
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
r s, deși cu perspective diferi-te, între Wittgenstein, "întotdeauna imaginativ", și Austin, "cu picioarele pe pămînt", există multe puncte de contact în ceea ce privește interpretarea limbii. Există chiar, crede acest analist, elemente care dovedesc o filiație între opiniile despre limbă ale gînditorilor englezi (între care și Bertrand Russell) și aserțiunile filozofului austriac, îndeosebi din Tractatus logico-philosophicus145. Ludwig Wittgenstein 146 respinge, la fel ca Moore, opini-ile carteziene despre cunoaștere și îndoială, dar crede că atît Moore, cît și Descartes greșesc, fiindcă este lipsit
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
priviligeiat cu limba; prin el ceea ce ființează deja în limbă ajunge să apară, să strălucească și pentru ceilalți, ajunge deci să capete ființă. Manifestarea poetică este însă numai una dintre formele de manifestare ale rostirii (folosirii limbii), cealaltă fiind caracteristică gînditorilor (savanților) și, în acest context, trebuie determinate apropierile și diferențele dintre rostirea poetică și rostirea gînditoare (a savanților). Dar, gîndirea (activitatea gînditorului) și creația poetică sînt apropiate numai în măsura în care rămîn mereu, prin propriul lor fel de rostire, diferite una de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
ființă. Manifestarea poetică este însă numai una dintre formele de manifestare ale rostirii (folosirii limbii), cealaltă fiind caracteristică gînditorilor (savanților) și, în acest context, trebuie determinate apropierile și diferențele dintre rostirea poetică și rostirea gînditoare (a savanților). Dar, gîndirea (activitatea gînditorului) și creația poetică sînt apropiate numai în măsura în care rămîn mereu, prin propriul lor fel de rostire, diferite una de alta ("Gînditorul rostește ființa. Poetul numește sacrul"). Calea urmată de gîndire prin actul rostirii este explicarea (prin cauze) a ceea ce a fost
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
și, în acest context, trebuie determinate apropierile și diferențele dintre rostirea poetică și rostirea gînditoare (a savanților). Dar, gîndirea (activitatea gînditorului) și creația poetică sînt apropiate numai în măsura în care rămîn mereu, prin propriul lor fel de rostire, diferite una de alta ("Gînditorul rostește ființa. Poetul numește sacrul"). Calea urmată de gîndire prin actul rostirii este explicarea (prin cauze) a ceea ce a fost deja gîndit, avînd în vedere ceea ce n-a fost încă gîndit. În acest proces intervine semnul (cuvîntul), în care ceea ce
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
încă gîndit, și astfel, ceea ce a fost scos din ascundere devine o indicație către ceea ce se ascunde, căci ascultînd ceea ce i se promite în chip ascuns, gîndirea îndrumă, prin interogare, către survenirea adevărului. Dar, prin saltul pe care îl face gînditorul dinspre ceea ce a fost deja gîndit către locul a ceea ce trebuie gîndit, semnificația cuvintelor și a propozițiilor se modifică și, în acest caz, gîndirea devine o luptă pentru cuvîntul ce exprimă ființarea în întregul ei. În ultimă instanță, arată Heidegger
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limbii în diferite regiuni sau în diferite medii sociale 235. Problema vorbitorului, avută în vedere de toate teoriile lingvistice elaborate pînă acum, indiferent de formația și de orientarea celor care le-au conceput, capătă adevăratul profil abia în lucrările unor gînditori ai secolului al XX-lea. S-a constatat mai întîi că există, îndeosebi la nivelul vocabularului, elemente care au destinația specială de a marca raportarea formei și conținutului discursului la vorbitor. În acest sens, filozoful englez Bertrand R u s
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
Henri E y247 ca fiind o organizare a vieții psihice umane și un model personalizat și individualizat al lumii, conștiința întrunește atît facultățile, cît și formele în care omul realizează comunicarea cu exteriorul. Realitatea bilaterală obiectiv-subiectivă pe care o atribuie gînditorul francez conștiinței, ca urmare a identificării unui statut ontologic specific, își desăvîrșește latura obiectivă prin limbă, căci obiectivitatea la nivel social este dată de trecerea subiectivului afară de sine, în primul rînd de comunicarea prin limbă, de modelarea reciprocă a conștiințelor
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
Studiind elementele vocabularului din perspectiva ansamblului lexical al limbii, lingvistul francez Georges M a t o r é279 constată că fiecare etapă culturală și socială se caracterizează prin cuvinte-cheie sau cuvinte-martor, esențiale în distingerea particularităților epocii respective. În mod independent, gînditorul Raymond W i l l i a m s280, făcînd o analiză a trăsăturilor societății moderne, ajunge la concluzia că, în sistemul cultural modern, cinci termeni, printre care și cultură, joacă rolul de cuvinte-cheie, adică de mărci specifice. Un filozof
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
acest sens. Cultivarea limbii este reflexul manifestării voinței ca o cauză a schimbării lingvistice și reprezintă, din punct de vedere filozofic, una dintre laturile de bază ale activității umane, latura practică. De altfel, însăși filozofia a fost concepută de mulți gînditori ca avînd o latură teoretică (sau "pură") și o latură practică de orientare a conduitei omului și, în mod similar, orice știință poate fi concepută ca avînd aceste două laturi 283. Înainte de orice, existența umană este antrenată într-un efort
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
în acest caz însă textele prezintă aceeași tratare solidară a direcțiilor posibile. În plus, cei mai mulți filozofi, înainte de a-și expune propriile opinii sau alături cu enunțarea acestora, formulează aprecieri asupra modului cum au fost tratate chestiunile de limbă de către alți gînditori. Din aceste motive, nu este posibilă o cercetare de amănunt a modului în care cugetarea filozofică se raportează la limbă, prin urmărirea fiecărui tip de raport, deși, în general, se poate întrezări existența și manifestarea fiecărui tip într-o manieră
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
două sisteme filozofice: unul alcătuit de filozof și altul conținut de însăși limba în care este scris textul filozofic 315. În mod implicit, această opinie relevă independența modului de gîndire și, prin aceasta, a modului de filozofare urmat de un gînditor în raport cu limba prin care este exprimat sistemul rezultat, filozofia specifică limbii fiind altceva decît filozofia gîndito-rului respectiv. Se creează astfel perspectiva multiplicității modalității de filozofare pe terenul unei limbi unice, dar se menține și ideea că limba însăși are integrată
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
de exemplu, filozoful german poate uza de similaritatea pseudoprefixelor din Verstand "intelect" și Vernunft "rațiune" sau poate construi compuși pe baza lui Sein "existență", precum Dasein, Fürsichsein, Ansichsein etc. Filozoful latin poate folosi relația radicală dintre esse și essentia, în vreme ce gînditorul român are la dispoziție grupări precum fire, ființă, ființare, fiind, înființare etc. Este deci la latitudinea filozofului dacă și cît va folosi din sugestiile limbii sale pentru crearea discursului propriu și pentru a insinua prin aceste sugestii anumite fundamente de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
total indiferent față de limba sa, care i se relevă permanent cu sugestii, iar, uneori, chiar cu soluții. Pe de altă parte, fiind prin tradiție refractar șabloanelor și deschis predispoziției de particularizare, scrisul filozofic nu se poate diversifica în opera fiecărui gînditor decît prin valorificarea diferită a resurselor ce vin din tezaurul lingvistic. Comunicarea interculturală prin filozofie Istoria culturală atestă, pe de o parte, fenomenul transpunerii operelor culturale din limba în care au fost create în alte limbi și, pe de altă
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
unele dintre cele mai strălucite personalități. Începutul a fost făcut de Gheorghe Lazăr, care, după 1818, a predat filozofia lui Kant la Colegiul "Sfîntul Sava", din București, iar, după 1830, profesorii ardeleni și bănățeni au făcut cunoscută gîndirea și terminologia gînditorului german la școlile înalte din Blaj, București și Iași. Prima întreprindere serioasă de a traduce lucrarea principală a lui Kant în românește este însă a lui Mihai E m i n e s c u, care a transpus mai multe
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
realizate prin asemenea acte. Pe de altă parte, filozofia nu întrunește numai afirmații (ce se deduc unele din altele) pe baza desfășurării unor raționamente, ci și atitudini 334, care, deși întemeiate rațional, reprezintă puncte de vedere singulare, diferite de la un gînditor la altul. Aceasta contribuie în mod evident la diversificarea sistemelor filozofice și la marea varietate a operelor, deosebite prin obiect, prin opțiunile metodologice, prin principiile pe care se sprijină etc. și diferite prin maniera în care sînt scrise. Observația și
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
lor într-o zonă puțin vizibilă. Abstrăgîndu-se sau mimînd abstragerea din spațiu și timp, filozoful (la fel ca poetul), deși persoană individuală, se erijează în prototip uman universal. Ceea ce este foarte important pentru maniera de filozofare este formația intelectuală a gînditorilor, înțelegînd prin aceasta cultura lor filozofică, științifică și artistică, dar și orientarea socială, religioasă sau morală și, întrucît toate aceste elemente se combină diferit și sînt prelucrate diferit în cazul fiecărei conștiințe creatoare de filozofie, fiecare gînditor își alcătuiește o
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
formația intelectuală a gînditorilor, înțelegînd prin aceasta cultura lor filozofică, științifică și artistică, dar și orientarea socială, religioasă sau morală și, întrucît toate aceste elemente se combină diferit și sînt prelucrate diferit în cazul fiecărei conștiințe creatoare de filozofie, fiecare gînditor își alcătuiește o viziune singulară și o operă marcată de individualitatea sa, atît din punctul de vedere al conținutului, cît și din punctul de vedere al formei. De aceea, se poate admite că geniul și talentul filozofului sînt necodiționate, ca
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
cu desemnare unică 355. În aceste condiții, polisemia este restricționată înainte de context, înainte de antrenarea cuvîntului într-un lanț comunicativ care să-i dea un sens și să-i particularizeze semnificația. Filozofia face parte dintre producțiile alternative ale spiritului, deoarece activitatea gînditorilor se desfășoară printr-o sumă de eforturi paralele, uneori, este drept, cu scopuri convergente, dar niciodată cu mijloace identice, nici din punctul de vedere al metodelor și nici din cel al argumentelor invocate. În cele mai multe cazuri, sînt diferite și premisele
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]