6,769 matches
-
a avut parte Karadžić. Nu exista nici un echivalent al limbii literare "slavo-sîrbe", deoarece biserica catolică folosea limba latină. Mișcarea Iliră a fost de departe cel mai puternic curent intelectual croat înainte de 1848. Întrucît era în interesul Vienei să contracareze activitățile ungurilor, autoritățile habsburgice nu au luat la început nici o măsură de împiedicare a acțiunilor susținătorilor acestei idei. Gaj a primit în 1835 permisiunea de a publica două reviste, "Novine Horwatzke" (Știri din Croația), care apărea de două ori pe săptămînă, și
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
a națiunilor. Faptul că a fost trimis în 1832 ca reprezentant în dieta ungară era reflectarea unei schimbări de atitudine față de Ungaria. În loc să facă front împotriva Vienei, membrii croați ai dietei din 1832-1836, 1839 și 1840 s-au opus eforturilor ungurilor de a-și impune limba și au susținut vehement menținerea drepturilor de autonomie ale Croației. Ei nu au reușit să controleze direct acțiunile ungurilor, dar guvernul habsburgic a apelat la dreptul lui de veto împotriva legislației oponente. Agitația croată îi
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
front împotriva Vienei, membrii croați ai dietei din 1832-1836, 1839 și 1840 s-au opus eforturilor ungurilor de a-și impune limba și au susținut vehement menținerea drepturilor de autonomie ale Croației. Ei nu au reușit să controleze direct acțiunile ungurilor, dar guvernul habsburgic a apelat la dreptul lui de veto împotriva legislației oponente. Agitația croată îi deranja desigur pe politicienii unguri. Ca să-i împace, Viena a interzis în 1843 folosirea termenului de Iliria. Susținătorii mișcării au apelat pur și simplu
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
Mișcarea Iliră era asemănătoare expansiunii habsburgice sau prozelitismului catolic sau unitarian. Să precizăm că Mișcarea Iliră nu folosea termenul de croat. De fapt, exista tendința ca acest cuvînt să fie identificat cu opoziția și cu cei care sprijineau cooperarea cu ungurii împotriva guvernului hasburgic pe vechile baze. Primul partid cu adevărat croat care avea acest program a fost înființat în februarie 1841. Partidul Croato-Ungar, ai cărui membri erau cunoscuți și sub numele de unioniști sau maghiaroni, era în favoarea unei strînse colaborări
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
Noul document instituia un regim puternic centralizat cu un singur parlament, cetățenie comună și un sistem juridic și administrativ unic pentru întregul imperiu. Era de asemenea inclus un program ferm de libertăți civile. Constituția era dezavantajoasă mai ales pentru poziția ungurilor. Conducătorul statului urma să fie încoronat doar ca împărat al Austriei, nu și ca rege al Ungariei. Posesiunile coroanei Sfîntului Ștefan erau împărțite în regatul Ungariei, Marele Principat al Transilvaniei, Frontiera Militară și regatul Dalmației, Croației și Slavoniei, cum erau
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
extrema nemulțumire pe care noile măsuri le provocase în rîndul naționalităților nemaghiare. După cum vom vedea în secțiunea următoare, Viena a reușit să obțină sprijinul populațiilor croată, sîrbă și românească, dar chiar și așa armata habsburgică nu putea totuși învinge forțele ungurilor. Pusă în fața acestei situații, curtea a luat o decizie inevitabilă. Să nu uităm că o armată rusească era cantonată în Valahia și în Moldova, unde fusese trimisă să înăbușe activitățile revoluționare din Principate. În ianuarie, o parte a acestor trupe
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
ideile lui Joseph al II-lea. Constituția din 1849 nu a fost niciodată transpusă în viață. În schimb, statul a revenit la structura absolutistă, conform căreia împăratul deținea toată puterea, fără să fie controlat de o adunare reprezentativă. După înfrîngerea ungurilor nu mai exista nici o opoziție eficientă față de adoptarea unui sistem administrativ puternic centralizat. Imperiul era împărțit în districte, care erau guvernate de funcționari numiți de Viena. Obiectivul era un stat unitar a cărui administrație trebuia să fie deasupra deosebirilor naționale
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
Franz Joseph și de un grup de consilieri intimi ai acestuia. Schimbările se făceau prin decrete și fără o avertizare prealabilă. Prin Diploma din octombrie 1860 se revenea la vechea bază a controlului asupra provinciilor și se încerca rezolvarea nemulțumirilor ungurilor. Era deci restabilită situația existentă înainte de 1848, cu excepția cîtorva reforme, în primul rînd emanciparea țăranilor, care rămîneau în vigoare. A fost creat un organism central, așa-numitul Reichsrat (Consiliul Imperial); membrii acestuia erau numiți de dietele provinciilor, care, firește, funcționau
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
provinciale aveau acum drept funcție principală alegerea delegaților pentru adunarea centrală. Principalul ministru din perioada 1861-1865 a fost Anton von Schmerling. Cu toate că beneficia de sprijinul unei părți a conducerilor naționale, el trebuia să facă față puternicei opoziții maghiare. Atunci cînd ungurii au refuzat să trimită delegați în parlamentul de la Viena, dieta lor a fost dizolvată. Într-un efort de calmare a situației, guvernul a aprobat totodată revenirea sub jurisdicție maghiară a Voivodinei și a unei părți a disputatului teritoriu croat. În
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
dominației asupra ținuturilor germane devenea tot mai mare. Din cauza posibilității apariției unor complicații în Ungaria, conducătorii habsburgi erau conștienți că nu puteau risca declanșarea unui război. O rezolvare pe loc era deci esențială pentru Viena. În ciuda înfrîngerii din 1849, poziția ungurilor rămăsese neclintită. Pe lîngă aceasta, spre deosebire de celelalte naționalități, maghiarii își demonstraseră capacitatea de a organiza un regim revoluționar puternic și de a pune pe picioare o armată redutabilă pe cîmpul de bătaie. Sub presiunea situației internaționale, guvernul austriac a inițiat
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
Pe lîngă aceasta, spre deosebire de celelalte naționalități, maghiarii își demonstraseră capacitatea de a organiza un regim revoluționar puternic și de a pune pe picioare o armată redutabilă pe cîmpul de bătaie. Sub presiunea situației internaționale, guvernul austriac a inițiat negocieri cu ungurii moderați conduși de Ferenc Deák. În 1865 a fost numit un cabinet în frunte cu contele Richard Belcredi, căruia i s-a trasat sarcina de a ajunge la un acord. Deák era dispus să accepte o rezolvare pe baza unirii
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
cea a Prusiei, care a început după aceea organizarea Confederației Germane de Nord. Influența Imperiului Habsburgic în afacerile germane își încetase existența. Această a doua înfrîngere majoră în mai puțin de un deceniu făcea ca acceptarea de către Imperiu a pretențiilor ungurilor să fie inevitabilă. Ausgleich-ul (Compromisul) din 1867 a reprezentat o reorganizare fundamentală a imperiului, care va dura pînă în 1918, cînd monarhia a fost abolită. Expresie a programului moderat maghiar, documentul acesta împărțea imperiul în două unități politice distincte (vezi
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
al Ungariei și de împărat al Austriei. Viena era capitala Austriei și sediul ministerelor comune. Buda s-a unit cu Pesta în 1872, fiind în continuare capitala Ungariei sub numele de Budapesta. Ausgleich-ul a constituit o victorie extrem de importantă pentru unguri, cu toate că ea nu era pe măsura așteptărilor celor care speraseră în dobîndirea unei independențe complete. De fapt, nu urma să fie vorba despre o împărțire echitabilă a puterii. Guvernul ungar a reușit să facă în anii următori front comun în privința
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
asupra vieții politice a slavilor sudici și a românilor, în primul rînd a celor care locuiau în ținuturile din cadrul posesiunilor coroanei ungare. CROAȚIA, SLAVONIA ȘI VOJVODINA, 1848-1868 Anii 1847 și 1848 au marcat punctul culminant al conflictului dintre croați și unguri în privința limbii. Mai exista o dispută asupra extinderii teritoriului aflat sub jurisdicția croată. Saborul era dominat de Partidul Național, care era partizanul iugoslavismului sau al ilirismului. Programul lui de primă urgență pretindea unirea Dalmației, a Frontierei Militare și a portului
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
opuse. Înaintea de izbucnirea revoluției, curtea încercase să păstreze un echilibru între partidele rivale. În martie 1848, cînd Viena se afla sub controlul revoluționarilor, iar curtea a fost nevoită să părăsească orașul, funcționarii habsburgi au fost obligați să accepte cererile ungurilor. Atît timp cît toată armata era concentrată în Italia, ei nu dispuneau de nici un mijloc de a asigura supunerea nici unuia dintre teritoriile imperiale. Deși guvernul central era din această cauză paralizat, populația nemaghiară a regatului Ungariei era atît în favoarea idealurilor
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
era concentrată în Italia, ei nu dispuneau de nici un mijloc de a asigura supunerea nici unuia dintre teritoriile imperiale. Deși guvernul central era din această cauză paralizat, populația nemaghiară a regatului Ungariei era atît în favoarea idealurilor revoluționare, cît și împotriva acțiunilor ungurilor. Ca atare, guvernul habsburgic beneficia de centre de putere cu care putea coopera. Odată cu rebeliunea de la Buda și de la Viena, Zagrebul a fost cuprins și el de febra revoluționară. Programul național fundamental a rămas același, dar pretenția viza noi reforme
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
ca obiectiv final recunoașterea unei unități teritoriale naționale alcătuite din Banat, Bačka, Baranja și o parte a Sremului, cunoscute sub numele de Voivodina. Conform recensămîntului militar din 1851, regiunea avea o populație de 407000 sîrbi, 395000 români, 325000 germani, 241000 unguri și 32000 de persoane de alte naționalități. Numărul total al sîrbilor din imperiu era apreciat a fi de 1438000.3 Programul sîrbilor prevedea o strînsă asociere a Voivodinei cu statul croat și un statut autonom față de Ungaria. Aceste revendicări erau
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
de la Viena. În decembrie, noul împărat, Franz Joseph, a aprobat numirea lui Rajačić și a lui Šupljikac și a dat asigurări relativ la înființarea unei organizații naționale a sîrbilor. În iunie izbucniseră deja conflicte între cetele de sîrbi și cele de unguri. În perioada revoluționară au existat puține conflicte în teritoriile croate, dar Voivodina avea să fie devastată. În iunie, saborul nou ales s-a întrunit la Zagreb și a stabilit punerea în aplicare a unui program de reforme liberale, în care
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
mișcări colaborau strîns. Rămînea problema cu Viena și cu Buda; au fost inițiate negocieri cu amîndouă. Liderii croați erau dispuși să ajungă la o înțelegere cu Ungaria, dar numai pe baza egalității politice. În esență, ei cereau din partea Budei ceea ce ungurii pretindeau de la Viena. În ambele cazuri, scopul era stabilirea unei relații strînse, dar cu garantarea completei autonomii în afacerile interne. Reprezentanții croați purtau discuții cu guvernul habsburgic pe aceeași bază. Prin septembrie, atît negocierile dintre Zagreb și Buda, cît și
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
parte la reocuparea orașului. Eșecul ulterior al armatei habsburgice de a înăbuși rebeliunea maghiară și intrarea armatei rusești au fost deja prezentate. În cadrul acestei campanii, soldații croați, sîrbi și români s-au aliat cu cei ruși și austrieci împotriva revoluționarilor unguri, care erau sprijiniți de un numeros regiment polonez. Către sfîrșitul perioadei revoluționare, liderii croați au fost deci martori ai eșuării încercărilor ungurilor de a impune unitatea. Saborul instituise măsuri reformatoare, dintre care cea mai importantă era de departe cea legată
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
În cadrul acestei campanii, soldații croați, sîrbi și români s-au aliat cu cei ruși și austrieci împotriva revoluționarilor unguri, care erau sprijiniți de un numeros regiment polonez. Către sfîrșitul perioadei revoluționare, liderii croați au fost deci martori ai eșuării încercărilor ungurilor de a impune unitatea. Saborul instituise măsuri reformatoare, dintre care cea mai importantă era de departe cea legată de emanciparea țăranilor. În aprilie 1848 au fost emise la Buda, iar în august la Viena legi referitoare la țărănime. Măsuri asemănătoare
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
ungare cu ajutorul lor, atît croații cît și sîrbii se așteptau să fie răsplătiți prin acordarea unor drepturi de autonomie mai mari și recunoașterea diviziunilor teritoriale revendicate de ei, adică ținuturile Regatului Triuniat și cel al Voivodinei. În schimb, ca și ungurii învinși, ei au fost nevoiți să accepte sistemul Bach. Croația a fost împărțită în șase districte, ai căror oficiali erau numiți de Viena, iar saborul nu mai era convocat. Toate urmele autonomiei croate au dispărut. Jelačić a rămas ban pînă
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
voievod. Și ea era guvernată direct de Viena. Instituirea sistemului centralizat nu era bineînțeles pe placul marii majorități a liderilor politici croați. Aceștia nu primiseră nimic în schimbul ajutorului acordat monarhiei în 1848 și 1849. O remarcă succintă făcută de un ungur față de un croat constituie un rezumat al situației: "Ceea ce am primit noi drept pedeapsă v-a fost dat vouă ca răsplată."4 În acest timp s-au format aliniamente politice care aveau să dureze pînă în 1914. Vechile partide, Partidul
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
fie trimiși delegați din provincii. Dieta ungară a refuzat să participe la lucrările acestui parlament. Iosip Šokčević, banul Croației, a încercat să obțină susținerea croaților pentru această nouă organizație a imperiului. După cum era de așteptat, Unioniștii, care erau de partea ungurilor, și Partidul Drepturilor, care urmărea un stat cu autonomie deplină sau independent, s-au opus cooperării. Un grup care îl avea în frunte pe Ivan Mažuranić a propus trimiterea de reprezentanți în Reichsrat cu condiția încheierii unui acord prin care
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]
-
o politică de înțelegere cu Viena. În 1865 însă, Partidul Național originar a cîștigat alegerile pentru sabor. Conform instrucțiunilor Vienei, adunarea aceasta a numit o delegație, care a încercat fără succes să negocieze o nouă relație politică cu omologii lor unguri. Între timp, au început între guvernul habsburgic și reprezentanții unguri discuțiile care aveau să ducă la instituirea Ausgleich-ului. Am menționat deja că, în acordul final, Ungaria a cerut și a reușit să obțină includerea Croației ca parte integrantă a teritoriului
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/961_a_2469]