5,442 matches
-
excelează în analiza de gen, ignorînd însă uneori clasa, rasa și alți factori determinanți; structuralismul este util în direcția analizei narative, dar tinde să fie excesiv de formal, iar psihanaliza reclamă o hermeneutică abisală și o articulare a conținuturilor și sensurilor inconștiente, ignorînd însă determinările sociale ale textelor sau indivizilor. Ca urmare, cu cît criticul are mai multe astfel de metode la dispoziție, cu atît are mai multe șanse de a produce lecturi critice reflexive și complexe. Firește, interpretarea unui text este
Cultura media by Douglas Kellner [Corola-publishinghouse/Science/936_a_2444]
-
Rambo, Top Gun și a altor extravaganțe militariste. În acest context, faptul că Platoon a avut succes de casă și de public, primind premiul Oscar, a constituit un pas înainte în separarea de poziția impusă de regimul Reagan, a militarismului inconștient, care domina Hollywoodul la acea vreme. Astfel, o parte a culturii media promova sentimente pro-războinice, în timp ce alte creații luau poziție împotriva războiului. O critică diagnostică interpretează filmele din punct de vedere politic, pentru a analiza luptele și pozițiile antagoniste și
Cultura media by Douglas Kellner [Corola-publishinghouse/Science/936_a_2444]
-
fiice culte pentru mama sa, o femeie simplă, respectând valorile lumii tradiționale și trăind condiția omului înfrânt de greutatea, imposibil de manevrat, a propriului destin. Mària își transferă traumele suferite în copilărie (fratele său, într-un moment de răutate infantilă inconștientă îi dă să bea var, fapt ce îi va declanșa un ulcer agresiv de care va suferi toată viața) și relațiile disfuncționale cu familia în care s-a născut asupra familiei sale de la maturitate. Copiii Màriei se văd prinși la
[Corola-publishinghouse/Science/84939_a_85724]
-
a vieții politice, a liderilor, a maselor. Descoperi că toate calitățile care fac insuportabilă puterea sînt descrise ca fiind necesare: disprețuirea rațiunii, violența vicleană și despotismul. Nu mai puțin dezolantă apare și imaginea mulțimilor avide de supunere, pradă propriilor pulsiuni, inconștiente prin definiție. Printre altele, e bine de subliniat că această știință lasă la o parte, alături de ipotezele sale de lucru, factorii economici, istorici și tehnici care determină conținutul puterii și explică evoluția societăților, factori atît de familiari nouă. Oricare ar
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
determină conținutul puterii și explică evoluția societăților, factori atît de familiari nouă. Oricare ar fi pozițiile lor politice, psihologii mulțimilor susțin primatul psihicului în viața colectivă. Ei critică teoriile dominante de la Durkheim pînă la Marx întrucît omit forțele efective și inconștiente. După ei, aici ar fi călcîiul lui Achile al acestor teorii cînd încearcă să facă trecerea de la lumea ideilor, la cea a realităților. Din nou apare vechea întrebare: omul este bun? E rău? Ei răspund că omul în mulțime e
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
comparație, concepția societății de masă e întrucîtva simplă, ca să nu spun simplistă. Ea postulează că individul e o citadelă inviolabilă în care ceilalți, prin sugestie, pătrund pentru a o distruge și a o antrena în mijlocul aluviunilor mareei colective, impulsive și inconștiente. Ideea pare demodată, deloc conformă cu complexitățile istoriei contemporane. Totuși, n-ar fi pentru prima oară cînd ideile simple și aparent demodate ne-ar duce la descoperirea unor adevăruri neașteptate. Să ne gîndim puțin și la consecințele acestei dualități a
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
a se disciplina spre a îndeplini munca necesară supraviețuirii și culturii; în schimb, sînt sclavele impulsurilor de moment și sînt oricînd influențabile de primul venit. Societatea noastră trăiește declinul individului, asistă la apogeul maselor. Este dominată de forțe iraționale și inconștiente, care ies acum din vizuină și ni se arată spontan, așa cum sînt ele. Le Bon afirma lapidar: "Acțiunea inconștientă a mulțimilor substituită acțiunii conștiente a individului reprezintă una dintre caracteristicile vremurilor actuale"26. Cine-ar mai putea subscrie astăzi la
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
sînt oricînd influențabile de primul venit. Societatea noastră trăiește declinul individului, asistă la apogeul maselor. Este dominată de forțe iraționale și inconștiente, care ies acum din vizuină și ni se arată spontan, așa cum sînt ele. Le Bon afirma lapidar: "Acțiunea inconștientă a mulțimilor substituită acțiunii conștiente a individului reprezintă una dintre caracteristicile vremurilor actuale"26. Cine-ar mai putea subscrie astăzi la o declarație atît de sumară și abruptă? Experiența ne-a învățat să fim mai circumspecți. Dar această afirmație a
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
ce li se și cuvine. Ele își fac apariția de îndată ce oamenii, sub amenințarea unei crize, se adună laolaltă. Atunci conștiința indivizilor își pierde vigoarea și nu le mai poate stăpîni impulsurile. Și aceste adevărate cîrtițe ale istoriei care sînt emoțiile inconștiente profită și ocupă spațiul lăsat gol. La suprafață țîșnesc nu lucruri noi, ci cele deja existente, aglutinate dar neexprimate ca atare, forțele latente mai mult sau mai puțin concentrate și reprimate, remodelate și gata să înainteze. Masele sînt duse de
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
la supunere necondiționată. Structura sa diluată se schimbă în structură concentrată în jurul unui ins. Rari sînt cei care rezistă sau măcar își dau seama de ce se întîmplă. Ca și cum masele și-au găsit bucuria și satisfacția într-un soi de impuls inconștient de a-și pleca grumazul. Cît despre Tarde, el afirma fără reticență: "S-a spus de nenumărate ori era o temă favorită a oratorilor că nu-i nimic mai îmbătător decît sentimentul de-a fi liber, eliberat de orice supunere
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
cărții lui Freud, notează Adorno despre La Psychologie des masses et l'analyse du moi, constituie o interpretare dinamică a descrierii făcute de Le Bon spiritului masei"67. Acestea fiind spuse, mă văd obligat să amintesc de G. Jung. Ideea inconștientului colectiv este una dintre primele intuiții ale psihologului francez și pe care a folosit-o ulterior pînă la saturație. Dau încă o dată cuvîntul unui istoric: " Nu există domeniu în care Freud să fie într-atît de acord cu Jung cum este
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
idei, pot fi entuziasmate în numele gloriei și al onoarei, pot fi antrenate, ca în timpul cruciadelor, să elibereze mormîntul cîte unui Dumnezeu cu mîinile goale aproape sau pot apăra pămîntul țării, cum au făcut în 1793. Evident, toate sînt eroisme puțin inconștiente, dar cu astfel de eroisme se face istoria. Dacă la activul popoarelor n-ar trebui puse decît marile acțiuni judecate la rece, atunci analele lumii ar avea puține de consemnat"117. Să mai adăugăm totuși că mulțimile pot fi cel
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
Eticheta poate fi înșelătoare, iar comportamentul - neînțeles. Ceea ce scrie George Lefébvre despre adunările revoluționare este valabil în toate cazurile: "E o perspectivă prea sumară, cunoscuta atribuire a exceselor "nebuniei colective", "mulțimii criminale". Într-un atare caz, adunarea revoluționară nu este inconștientă și nu se consideră vinovată; dimpotrivă, e convinsă că pedepsește cu justețe și cu deplină conștiență"118. * * * Aceste diverse răspunsuri despre natura mulțimilor sînt încă amplu folosite: se vorbește și se gîndește încă în funcție de ele. Dar motivele invocate mai sus
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
de povești palpitante, viu colorate. Ele devin o categorie a gîndirii noastre, un obiect de studiu pentru știință și un aspect fundamental al societății. Comparațiile istorice șchioapătă întotdeauna. Dar aceasta nu e chiar lipsită de adevăr. Cu Freud, visele, actele inconștiente ocultate pînă la el ca accidente sau non-fapte se transformă în simptome ale vieții mentale și-n fapt științific. La fel, cu Le Bon, masele, modurile lor de gîndire, comportamentele lor stranii devin fenomene științifice. Le putem descrie și trebuie
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
mai apoi a-și pierde orice contact cu aceasta din urmă. Iată încă un fapt, nu mai puțin exorbitant: această stare este condiția ce permite individului să se încorporeze masei. Sentimentul de solitudine absolută îl face să caute o viață inconștientă, asemănătoare propriei vieți, procurîndu-și sentimentul de a fi legat de masă. Și psihologii au zăbovit îndelung asupra acestor fapte fundamentale și caracteristice mulțimilor. Le Bon, zăbovind asupra lor, a avut o a doua intuiție sau sclipire de geniu, cu un
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
imagine la act și, în sfîrșit, confuzia între realitatea resimțită și realitatea sugerată. Ce putem conchide de aici? În hipnoză, medicii trec dincolo de conștiința personală, transgresează domeniul rațiunii și al sentimentelor clare pentru a accede la o arie a psihismului inconștient. Acolo se face simțită cu putere influența memoriei profunde, asemenea unei iradieri provenite de la o sursă anume. Ca și cum individul, o dată cufundat în somn, întoarce spatele lumii sale obișnuite, predîndu-se cu totul unei alte lumi. N-ar fi fost însă suficientă
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
-i aplice regulile. Căci "nimic nu frapează mai mult imaginația populară decît o piesă de teatru. Toată sala este străbătută în același timp de aceleași emoții iar acestea nu se transformă imediat în acte doar pentru că nici chiar cel mai inconștient spectator nu poate ignora faptul că e victima unor iluzii, că a rîs sau a plîns pe seama unor aventuri imaginare. Totuși, cîteodată sentimentele sugerate prin imagini sînt suficient de puternice pentru a tinde să se transforme în acte, asemenea sugestiilor
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
este un ansamblu de indivizi ce au o unitate mentală, și nu un agregat de indivizi reuniți în același spațiu. 2) Individul, ca și masa, acționează, dar primul în mod conștient, iar a doua, inconștient, căci conștiința este individuală, iar inconștientul colectiv. 3) Mulțimile sînt conservatoare, în ciuda manifestărilor lor revoluționare. Ele sfîrșesc întotdeauna prin a restabili ceea ce-au răsturnat, căci la ele, ca la orice ființă hipnotizată, trecutul este infinit mai puternic decît prezentul. 4) Masele au nevoie să se
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
la partea lui de individual pentru a exalta, pînă la paroxism, partea sa colectivă? Pentru a putea explica lucrurile, trebuie să înțelegem cum funcționează, după psihologia mulțimilor, aparatul psihic. El se-mparte în două părți: o parte conștientă și una inconștientă. Partea conștientă este proprie fiecărui individ, este dobîndită de-a lungul unei vieți, fiind divers adică inegal distribuită în societate. Unii au o viață conștientă mai bogată, alții mai săracă. Din contra, partea inconștientă este moștenită, comună tuturor și egal
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
părți: o parte conștientă și una inconștientă. Partea conștientă este proprie fiecărui individ, este dobîndită de-a lungul unei vieți, fiind divers adică inegal distribuită în societate. Unii au o viață conștientă mai bogată, alții mai săracă. Din contra, partea inconștientă este moștenită, comună tuturor și egal distribuită în societate. Prima este întreținută și perisabilă, reprezentînd doar un mic segment al celei de-a doua, care este masivă și permanentă. Viața inconștientă ne influențează într-atît, ne domină în ciuda voinței noastre, tocmai
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
conștientă mai bogată, alții mai săracă. Din contra, partea inconștientă este moștenită, comună tuturor și egal distribuită în societate. Prima este întreținută și perisabilă, reprezentînd doar un mic segment al celei de-a doua, care este masivă și permanentă. Viața inconștientă ne influențează într-atît, ne domină în ciuda voinței noastre, tocmai pentru că strămoșii ne-au lăsat-o moștenire, o moștenire încărcată de un adevărat patrimoniu de instincte, dorințe, credințe. Să vedem acum ce se întîmplă într-un grup în cadrul căruia indivizii se
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
fiindu-le comună. La fel, persoanele care trăiesc mult timp împreuă accentuează ceea ce-i apropie și elimină ceea ce-i desparte. Unitatea mentală a mulțimilor ce rezultă de aici nu este altceva și nu are acest conținut intelectual și afectiv decît inconștientul însuși, întipărit în creierul și trupul indivizilor. Asta înseamnă: credințe, tradiții moștenite, dorințe comune, "cuvintele tribului" cele dragi lui Mallarmé, și așa mai departe. Dar mai bine să-l lăsăm pe Le Bon să facă bilanțul acestei disoluții a conștiințelor
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
cuvintele tribului" cele dragi lui Mallarmé, și așa mai departe. Dar mai bine să-l lăsăm pe Le Bon să facă bilanțul acestei disoluții a conștiințelor și personalităților: "Principalele caracteristici ale individului în mulțime sînt: ocultarea personalității conștiente, preeminența personalității inconștiente, orientarea prin contagiune a sentimentelor și ideilor într-un același sens. Individul nu mai este el însuși, ci un automat pe care propria voință nu mai are puterea de a-l conduce"139. Omul nu iese din starea de individ
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
același sens. Individul nu mai este el însuși, ci un automat pe care propria voință nu mai are puterea de a-l conduce"139. Omul nu iese din starea de individ decît printr-o singură ușă cea care deschide încăperea inconștientului. Masa atrage, așa cum magnetul polarizează pilitura de fier. Ea reține, prin energia sa efectivă, irațională. Aceasta din urmă conține și forțe raționale, într-un procent ce variază în funcție de circumstanțe. Dar reușita disoluției persoanei în masă presupune că s-a făcut
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
o datorăm lui Le Bon140, așa cum am arătat, tot el extrăgînd de aici și toate consecințele practice. Partea a doua a postulatului îi revine lui Freud. El a formulat-o drept o evidență, prin răsturnarea unei întrebări retorice: "Oare conținutul inconștientului nu este, în toate cazurile, colectiv? Nu constituie el o proprietate generală a umanității?"141 Trebuie să ne întipărim bine în minte acest postulat. Căci el este cheia vieții mentale a mulțimilor, la fel cum principiul conservării este cheia naturii
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]