5,442 matches
-
aduce dovezilor un plus de putere, de cruzime, ea înclină automatul care, la rîndu-i antrenează spiritul fără ca acesta să se mai gîndească". Inevitabil, psihologia mulțimilor redescoperă opoziția: dintre gîndirea indivizilor, conștientă pe de-a-ntregul, și gîndirea mulțimilor, de cele mai multe ori inconștientă și care "antrenează spiritul fără ca acesta să se mai gîndească". În existența curentă se manifestă cea dintîi. La individul aflat sub hipnoză, cea de-a doua. Cu ajutorul acestei analogii, Le Bon aplică ideile extrase din observarea subiecților hipnotizați, concluziilor despre
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
sens este atît de vag încît zeci de tomuri groase nu sînt suficiente pentru a-l defini. Și totuși, puținelor lor silabe li se alătură o putere cu adevărat magică, ca și cum ar conține soluția tuturor problemelor. Acești termeni sintetizează aspirații, inconștiente și variate, dar și speranța îndeplinirii lor"150. Cînd un conducător își propune să mobilizeze o mulțime, trebuie să folosească astfel de cuvinte. Dacă se slujește de cuvinte curente, trebuie să cunoască bine sensul ce li se atribuie la momentul
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
invizibile, inamovabile, uneori neștiute. Aceste fantome reînviate "ca la comandă" exercită o presiune exorbitantă, căreia nu i se poate rezista. Infinit mai numeroși decît cei vii, spune Le Bon, morții sînt și infinit mai puternici. Ei stăpînesc imensa împărăție a inconștientului, acest regat invizibil care controlează manifestările inteligenței și ale caracterului... Generațiile atinse nu ne impun doar constituția lor fizică, ci ne impun și gîndurile lor. Morții sînt singurii stăpîni necontestați ai celor vii"155. Ei sînt și cimentul limbajului celor
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
să inventeze un limbaj pe înțelesul lui ca să ridice mulțimile și să le antreneze fascinate, incapabile să reflecteze, către scopul dinainte fixat. Dacă vrea să-și păstreze controlul psihic asupra lor, trebuie să-și lărgească permanent registrul discursului, temeiurile lui inconștiente, vizînd mereu noi credințe, noi sectoare ale imaginarului colectiv, atingînd chiar limitele extreme ale legendei. Așa au făcut, printre alții, Napoleon și Stalin: au suprapus moștenirii ancestrale a revoluțiilor și claselor populare pe aceea a patriei, imperiului țarilor și, pentru
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
și dominarea maselor de către conducători. Pînă aici m-am ocupat de cel dintîi. Ați văzut de ce disoluția conștiinței individului duce la unitatea mentală a tuturor: aceasta este sugestia.Ca hipnotizați, oamenii se preschimbă în automate psihice, puse în mișcare de inconștientul lor. Cînd îi întrebi, ca în piesa autorului german Toller, "cine sînteți", ei îți răspund: "masa este anonimă". Iată-ne ajunși la al doilea fenomen: dominarea de către conducători. Îi putem contesta necesitatea, condamna acțiunea sau minimaliza rolul. Dar este imposibil
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
La suprafață, ele se schimbă rapid și adeseori. Le putem antrena de la o extremă la alta fără a întîlni vreo rezistență reală. Și conchidem: mulțimea este femeie. Și în străfundurile ei tot femeie este, căci prizonieră a tradițiilor, datinilor și inconștientului arhaic, se opune oricărei răsturnări. Sau, dacă aceasta are totuși loc, dă mașinăria înapoi pentru a reinstala cu multă dificultate ceea ce înlăturase atîta de ușor. Apelînd la nostalgiile inimii, la gloriile trecutului, la grija maselor de a respecta memoria celor
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
un factor decisiv. Iar în epoca mulțimilor, importanța lor crește. II Așadar, nu pentru că ar fi adevărate sau puternice triumfă ideile, devenind credințe. Ci pentru că ele dobîndesc aspectul unei tradiții. Pentru aceasta, trebuie să treacă de la conștiința unui individ la inconștientul mulțimilor, să-și afle un corespondent în memoria popoarelor. În Revoluția franceză, de pildă, ideile de libertate și egalitate propăvăduite de filosofii luminilor au întîlnit amintirea independențelor burgheze și a virtuților romane. Pentru a pătrunde în sufletul unei mulțimi, o
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
asiste la spectacol, să fie astfel publicul ei și numai al ei. Această creștere progresivă a "temperaturii" psihice este însoțită de o diminuare a controlului conștient, a simțului critic, lucru ce duce la instalarea gradată a gîndirii automatice, a forțelor inconștiente. Mulțimea este gata să creadă toate vorbele pe care le va auzi, să se angajeze în orice acțiune îi va cere conducătorul. Este momentul esențial al sugestiei, al seducției deci. Individul și-a rupt deja toate legăturile cu societatea din
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
în care vedea, ca și în persoana lui Robespierre, un mare seducător al mulțimilor, acordă acestui procedeu oratoric un loc determinant în psihologia persuasiunii: "Un lucru repetat în numeroase rînduri sfîrșește prin a se înscrie în acele regiuni profunde ale inconștientului unde se elaborează motivele acțiunilor noastre". Dar mai adaugă cîteva cuvinte, dovedind o finețe uimitoare: "După o vreme, uitînd cu totul cine este autorul aserțiunii repetate, sfîrșim prin a o crede. Așa se explică extraordinara forță a anunțului. După ce am
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
este cu atît mai rapidă cu cît suscită sentimente mai puternice și cu cît scurtcircuitează orice reflecție. "Ideile, rezumă Le Bon, nu se impun deloc prin exactitate, ci doar prin dublul mecanism al repetiției și contagiunii prin care invadează regiunile inconștientului în care se elaborează mobilurile generatoare ale conduitei noastre. A persuada nu înseamnă doar a dovedi justețea unei rațiuni, ci a face oamenii să acționeze în conformitate cu această rațiune"230. Un alt lucru la fel de pătrunzător, și prea puțin înțeles, este atotputernicia
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
nimeni nu s-ar fi hazardat să pretindă că toate aceste edificii sociale laborioase, toate aceste cadre instituite și regularizate ale vieții politice, naționale și economice sînt întru totul mulțimi. Și că se încălzesc la același foc ca și conglomeratele inconștiente de oameni pe jumătate adormiți, căzuți pradă celor mai felurite emoții. Ce-ar mai fi acum de spus? E limpede că în străfundurile corpurilor sociale bine organizate, aparent normale, reci și virile colcăie o masă caldă, smintită și feminină pe deasupra
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
ascendentul personal al unui om asupra celuilalt este un fenomen elementar și nu există decît o diferență de grad dintre acesta și relația dintre sugestionat și individul care sugestionează. Prin pasivitatea, docilitatea sa, pe cît de incorigibile pe atît de inconștiente, mulțimea de imitatori este o specie de somnambuli, în timp ce prin stranietatea, monomania sa, credința lui imperturbabilă în sine și în propria-i idee credință pe care scepticismul din jur nu o diminuează cu nimic, căci ea are cauze sociale inventatorul
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
profundă întrepătrundere între două persoane, și nici nu ar genera mai multă influență asupra gîndurilor lor. "Reunindu-i, scrie el, conversația îi determină pe oameni să se împărtășească unii celorlalți printr-o acțiune pe cît de irezistibilă, pe atît de inconștientă. Prin urmare, ea e cel mai puternic agent al imitației, al propagării sentimentelor, ideilor și modurilor de acțiune. Un discurs antrenant și aplaudat este mai puțin sugestiv tocmai pentru că își mărturisește deschis intenția de a fi astfel. Dar o dată aflați
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
a geniului promotor e mult mai evidentă în cazul unui public decît geniul naționalității. Situația inversă va fi valabilă doar cînd avem de-a face cu mulțimi"318. Înțelegem, așadar, că publicul reflectă geniul inventatorului său, în timp ce mulțimea exprimă doar inconștientul colectiv al etniei, al culturii căreia îi aparține. În concluzie, presa și opinia nu diminuează nici pe departe greutatea istorică a indivizilor în beneficiul popoarelor ci, din contra, o sporesc și o transformă într-o forță cu o tot mai
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
sub forma maselor, și organizate, și neorganizate, și a conducătorilor. Un social în același timp neliniștitor și fascinant e pus pe picior de egalitate cu refulatul individului. El aduce la lumina zilei ceea ce atît de greu am izbutit să sesizăm: inconștientul. Inconștientul întruchipat de mulțimi l-a îngrozit pe Freud la fel de mult ca pe noi. I-a trezit aceleași temeri pe care i le trezise odinioară lui Le Bon, dacă vă amintiți: Această teamă de mulțimi, scrie Marthe Robert, pe care
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
forma maselor, și organizate, și neorganizate, și a conducătorilor. Un social în același timp neliniștitor și fascinant e pus pe picior de egalitate cu refulatul individului. El aduce la lumina zilei ceea ce atît de greu am izbutit să sesizăm: inconștientul. Inconștientul întruchipat de mulțimi l-a îngrozit pe Freud la fel de mult ca pe noi. I-a trezit aceleași temeri pe care i le trezise odinioară lui Le Bon, dacă vă amintiți: Această teamă de mulțimi, scrie Marthe Robert, pe care o
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
mereu a încercat și în mod cît se poate de curios să o explice printr-o analogie care ulterior îi va furniza tema eseurilor sale de sociologie: poporul se află pe picior de egalitate cu străfundurile psihicului. Între el și inconștientul uman există relații de conivență, de complicitate aproape, care pun în pericol cele mai înalte valori ale conștiinței și achizițiile individualității"343. Oricare ar fi motivele fobiei resimțite de Freud, eseul menționat expune în mod incontestabil o nouă poziție științifică
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
a individului și a familiei, a nevrozei și a viselor, și care a încununat evoluția psihiatriei și a psihologiei clasice. Încă de la prima ei întîlnire cu hipnoza, ea descoperă trei noțiuni cheie: libidoul pentru a explica universul închis în individ, inconștientul pentru a-i analiza viața mentală și, în sfîrșit, complexul lui Oedip pentru a defini cîmpul conflictului născut din rivalitatea dintre tată și fiu și pentru a răspunde la următoarea întrebare: cum putem fi copii? Iar tehnica asocierilor libere devine
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
nu o poate afla. Și totuși, ca într-o ultimă simfonie, un foc de artificii final, sînt prezente aici toate marile teme ale psihologiei mulțimilor: fuziunea indivizilor în mase, puterea conducătorilor, originea credinței și a religiei și conservarea lor în inconștientul popoarelor, enigma supunerii oamenilor și arta de a-i guverna. Pentru noi, adică pentru toți cei care manifestă interes pentru o astfel de psihologie, scrierile lui Freud echivalează cu un tratat complet. Sub acest aspect va trebui să încercăm să
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
a treia întrebare: cum se transformă individul? Demersul curge firesc, de la sine. Se pleacă de la simptome, de la efecte, pentru a urca apoi mai înspre cauze. Rezumînd, să spunem că toate acestea exprimă o regresiune a indivizilor. În interiorul mulțimii, reprimarea tendințelor inconștiente se atenuează. Dispar inhibițiile morale. Domină instinctul și afectivitatea. Omul-masă acționează ca un automat lipsit de voință proprie. Coboară mai multe trepte pe scara civilizației. Masa e impulsivă, nestatornică, irascibilă. Credulă, e lipsită de spirit critic. Se lasă condusă aproape
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
ordine mentală și socială normală. În multe cazuri bulversarea se produce la paroxismul unei sărbători, al unei răzmerițe, al unei procesiuni religioase, al unui război ori al unei ceremonii patriotice. În toate aceste situații avem impresia cel puțin teoretic că inconștientul zburdă liber pe străzi. Masele îi slujesc drept trup și laolaltă cu ele țipă, agită furios brațele, răstoarnă interdicțiile, insultă mai marii cetății, seamănă peste tot dezordinea și contestarea. Se dedă la tot soiul de acte excesive, de violențe nemaiauzite
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
le implica. Apropierea lor nu are decît o valoare limitată. Dar pune în evidență înrudirea cu atît mai misterioasă dintre cei doi discipoli aparent străini unul de celălalt. Iar această înrudire constă în descoperirea ce le e comună amîndurora: descoperirea inconștientului. Le Bon scria: Am putea compara viața intelectuală cu niște arhipelaguri formate din insule mărunte, piscuri ale unor imenși munți submarini invizibili. Munții reprezintă tocmai inconștientul"375. Iar Freud recunoștea aici însuși motivul întîlnirii lor. "Ne-am folosit, cu titlu
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
de celălalt. Iar această înrudire constă în descoperirea ce le e comună amîndurora: descoperirea inconștientului. Le Bon scria: Am putea compara viața intelectuală cu niște arhipelaguri formate din insule mărunte, piscuri ale unor imenși munți submarini invizibili. Munții reprezintă tocmai inconștientul"375. Iar Freud recunoștea aici însuși motivul întîlnirii lor. "Ne-am folosit, cu titlu de introducere, de expunerea domnului G. Le Bon, întrucît, prin accentul pe care-l pune pe rolul inconștientului în viața psihică, psihologia acestui autor se apropie
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
unor imenși munți submarini invizibili. Munții reprezintă tocmai inconștientul"375. Iar Freud recunoștea aici însuși motivul întîlnirii lor. "Ne-am folosit, cu titlu de introducere, de expunerea domnului G. Le Bon, întrucît, prin accentul pe care-l pune pe rolul inconștientului în viața psihică, psihologia acestui autor se apropie considerabil de a noastră"376. Dar dacă ar fi ținut seama de timp, ar fi trebuit să scrie că opera lui se apropie de aceea a francezului. O dată stabilită asemănarea, se cade
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]
-
ei nu au inventat nimic nou sub același soare. Nu fac decît să repete lucruri de mult știute. În realitate, Freud se separă de Le Bon exact în punctul în care s-a separat și de Jung. Punctul litigios este inconștientul colectiv. De fapt, el observă că pentru psihologul francez inconștientul reprezintă în mare parte un reziduu ancestral al nației sau al rasei am notat acest lucru la momentul cuvenit. Puterea lui provine din moștenirea acumulată de-a lungul mai multor
Epoca maselor: tratat istoric asupra psihologiei maselor by Serge Moscovici [Corola-publishinghouse/Science/1426_a_2668]