5,057 matches
-
în nici un caz adeptul "autodeterminării" atunci cînd era vorba de cedarea unui teritoriu iugoslav. Problema avea să rămînă un punct de fricțiune între cele două state. RĂZBOIUL PARTIZANILOR Așa cum am văzut, în timpul celui de-al doilea război mondial detașamentele de partizani au fost extrem de active în zonele de munte ale Albaniei, Greciei și Iugoslaviei. Dată fiind importanța lor în evoluția ulterioară a Balcanilor, trebuie să facem unele comentarii relativ la atracția pe care o prezentau și la deficiențele acestor organizații. Deși acțiunile
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
conducerea comunistă a regimului din Iugoslavia. Așa cum liderii naționaliști ai revoltelor balcanice din secolul al XIX-lea au devenit în numeroase cazuri liderii politici ai noilor state, așa-numitul Club '41 deținea în Iugoslavia postbelică o poziție privilegiată. Mișcările de partizani erau privite cu mult respect în toate statele comuniste, încît pînă și guvernele României și Bulgariei, unde grupurile de rezistență importante nu și-au făcut apariția decît în momentul în care inamicul trecuse clar în defensivă, au considerat necesar să
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
și-au făcut apariția decît în momentul în care inamicul trecuse clar în defensivă, au considerat necesar să exagereze extinderea și semnificația acțiunilor limitate ale acestora, desfășurate pe teritoriile lor. Apăruse deci un cult al faptelor războinice și al eroismului partizanilor menit să constituie o bază pentru regimurile care aveau nevoie să-și mărească popularitatea. Un asemenea lucru nu s-a întîmplat însă și în Grecia, unde rezistența din timpul războiului s-a identificat curînd cu Partidul Comunist și cu tabăra
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
aveau nevoie să-și mărească popularitatea. Un asemenea lucru nu s-a întîmplat însă și în Grecia, unde rezistența din timpul războiului s-a identificat curînd cu Partidul Comunist și cu tabăra perdantă în urma războiului civil din 1946-1949. Mișcările de partizani prezentau în timpul războiului o atracție foarte mare pentru tineri și pentru idealiști, ca și pentru cei care nu aveau altă soluție decît să se alăture detașamentelor din munți. Nucleul comunist oferea o ideologie care promitea o societate viitoare pură și
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
lui nu erau formate din conspiratorii siniștri ai mitologiei populare, ci din patrioți și patriote înzestrați cu spirite superioare și însuflețiți de o idee vagă a unei Grecii noi și mai bune." 22 Fitzroy Maclean făcea observații asemănătoare referitor la partizanii iugoslavi și la mîndria acestora față de realizările lor: "Mîndria era însoțită de un spirit de devotament pe care oricui i-ar fi fost greu să nu-l admire. Viața fiecăruia dintre ei era dominată de o autodisciplină rigidă și de
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
o aducă acasă. Întrucît asemenea acte erau totodată patriotice și eroice, calea aceasta de scăpare din leneveala inutilă a satelor de munte devenit irezistibilă. Același autor a observat și similaritatea cu situația din Iugoslavia, singura cealaltă țară europeană unde activitățile partizanilor și-au făcut prompt apariția: "Iugoslavia era de asemenea singura cealaltă țară din Europa care avea sate în munți lipsite de hrană suficientă, ca și cele din Grecia, unde era foarte răspîndită aceeași tradiție eroică. În alte părți, luptătorii rezistenței
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
Luptele de gherilă din munți, unde nici una din părți nu lua în mod normal prizonieri și nu avea grijă nici de răniții din rîndurile adversarului, erau deosebit de crîncene. Milovan Djilas, cea mai faimoasă figură literară ridicată din rîndul mișcării de partizani, descrie într-una din scrierile sale tratamentul aplicat de el însuși unor germani pe care îi prinsese împreună cu un camarad de-al lui: Mi-am scos pușca de pe umăr. Întrucît nu îndrăzneam să trag, din cauză că nemții erau la vreo cincizeci
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
că ar fi fost "monarho-fascist." Erau totodată menținute relații strînse cu partidele comuniste din Albania, Bulgaria și Iugoslavia, care erau în măsură să ajute mișcarea grecească. Ca și în vremea războiului, colaborarea cu organizațiile bulgară și iugoslavă întîmpina mari dificultăți. Partizanii greci și KKE beneficiaseră întotdeauna de un mare sprijin în Macedonia grecească. În ciuda incontestabilului caracter grec al majorității populației, macedonenii slavofoni jucaseră roluri importante în cadrul rezistenței. Cu ajutorul partizanilor iugoslavi, ei organizaseră Frontul Slavo-Macedonean de Eliberare Națională (SNOF), reorganizat mai tîrziu
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
în vremea războiului, colaborarea cu organizațiile bulgară și iugoslavă întîmpina mari dificultăți. Partizanii greci și KKE beneficiaseră întotdeauna de un mare sprijin în Macedonia grecească. În ciuda incontestabilului caracter grec al majorității populației, macedonenii slavofoni jucaseră roluri importante în cadrul rezistenței. Cu ajutorul partizanilor iugoslavi, ei organizaseră Frontul Slavo-Macedonean de Eliberare Națională (SNOF), reorganizat mai tîrziu sub numele de NOF. Membrii acestuia aveau să constituie spre sfîrșitul războiului civil o componentă majoră a forțelor comuniste. Chiar și înainte de izbucnirea unui nou conflict național, legăturile
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
înlăturați în 1936. Forțele polițienești erau de asemenea alcătuite în primul rînd din oameni care își păstraseră posturile pe toată durata ocupației și erau anti-comuniști. În plus, dreapta putea apela la secțiunea din acordul de la Varkiza care prevedea arestarea foștilor partizani care comiseseră delicte de drept comun. Tribunalele erau mult mai vigilente în privința intentării proceselor împotriva acestora decît în aceea a judecării crimelor legate de colaborarea cu inamicul. Cele mai importante arme de represiune se aflau deci în mîinile centrului și
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
și tancuri. Forțele navale și aeriene, ca și armata terestră, au rămas loiale guvernului. Cu toată diferența aceasta de efective și dotare cu armament, rebelii erau stăpîni prin primăvara lui 1947 pe o mare parte a țării. Asemeni forțelor de partizani din alte părți, ei dețineau anumite avantaje. Aplicînd tactica lovește-și-fugi, ei se foloseau din plin de mobilitatea lor superioară. Armata nu putea apela la echipamentul ei greu în zonele de munte primitive unde erau purtate o mare parte a luptelor
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
Europa de Est. Ea avea o armată impresionantă formată din 800.000 de luptători experimentați aflați sub un comandament pur național și un regim revoluționar care avea evident relații strînse și prietenești cu Moscova. Încrezători în puterea pe care o dețineau, liderii partizanilor elaboraseră un program de perspectivă vast și ambițios. Pe lîngă schimbările economice, sociale și politice pe care voiau să le introducă în țară, ei doreau în același timp să atingă anumite obiective teritoriale și țeluri legate de politica externă. Așa cum
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
program de perspectivă vast și ambițios. Pe lîngă schimbările economice, sociale și politice pe care voiau să le introducă în țară, ei doreau în același timp să atingă anumite obiective teritoriale și țeluri legate de politica externă. Așa cum am văzut, partizanii iugoslavi dobîndiseră deja o poziție dominantă la Tirana. În afară de aceasta, cu toate că aveau controlul deplin al Macedoniei Vardarului, ei urmăreau unirea sectorului pirinean cu cel egeean sub conducerea guvernului de la Skopje. Această acțiune avea să fie dusă la bun sfîrșit prin
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
încercării de constituire a unei federații balcanice. Sprijinul occidental a fost pierdut datorită unor anumite acțiuni ale Iugoslaviei care au dus la îndepărtarea de ea a Marii Britanii și a Statelor Unite. După cum am menționat, principalele legături cu o putere străină ale partizanilor fuseseră în timpul războiului cele cu britanicii prin intermediul misiunii militare a acestora. Churchill se așteptase să obțină cel puțin 50 % din influența din zona aceasta după război. După repurtarea victoriei, partizanii își manifestaseră însă imediat preferința clară pentru lagărul socialist prin
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
După cum am menționat, principalele legături cu o putere străină ale partizanilor fuseseră în timpul războiului cele cu britanicii prin intermediul misiunii militare a acestora. Churchill se așteptase să obțină cel puțin 50 % din influența din zona aceasta după război. După repurtarea victoriei, partizanii își manifestaseră însă imediat preferința clară pentru lagărul socialist prin stabilirea unei strînse cooperări cu reprezentanții sovietici și declarînd fără echivoc că vor respinge orice amestec occidental. Acordurile dintre Tito și Šubašić au fost încălcate și se părea că nu
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
Belgradului. Soarta acestui oraș juca un rol important în politica Italiei și trebuia să se țină cont și de poziția comuniștilor italieni. În cadrul negocierilor de pace, Iugoslavia a revendicat inițial toată fosta provincie italiană Venezia Giulia. În mai 1945 forțele partizanilor ocupau cea mai mare parte a acestei regiuni. În urma puternicei presiuni a Statelor Unite și Marii Britanii, ele au fost nevoite să se retragă din Istria apuseană pe o linie care lăsa în mîinile aliaților occidentali orașe importante ca Pula, Triest și
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
armatei sovietice în țară, bulgarii puteau spera încă să-și exercite influența în Macedonia. Guvernul Frontului Patriei a trecut pur și simplu în tabăra adversă în timpul războiului; drept urmare, soldații bulgari care ocupau Macedonia erau teoretic de aceeași parte ca și partizanii. Cu toate acestea, nici un guvern bulgar, fie ele comunist sau monarhist, nu putea renunța la Macedonia. Existau totuși speranțe în privința înființării unui stat autonom soluție acceptată în continuare de Sofia. Protestînd față de deciziile luate la Jaice, Frontul Patriei a emis
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
principalul lui obiectiv era instituirea unui centru de schimburi de informații, al cărui cartier general era Belgradul. Ulterior a fost editat și un ziar, Pentru o pace durabilă, pentru o democrație populară. Cu tot rolul relativ independent asumat de liderii partizanilor în timpul războiului, ei se așteptau cu toții la stabilirea pe viitor a unei strînse cooperări cu Uniunea Sovietică. În afară de Tito, guvernul era dominat în acest moment de patru oameni, care dețineau puteri dictatoriale: Ranković în domeniul securității, Edvard Kardelj în cel
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
te puteai plînge dacă un soldat rus, după ani de luptă, "se distra cu o femeie" sau punea mîna pe "cîteva fleacuri".21 Un alt motiv de fricțiune era provocat de faptul că sovieticii nu apreciau cum se cuvine ceea ce partizanii considerau drept realizările lor majore din timpul războiului. Extrem de încrezătoare în ea însăși, chiar arogantă, conducerea iugoslavă era convinsă că adusese o contribuție însemnată la victoria Aliaților. Se pare că nu numai oficialii sovietici nu înțelegeau greutățile speciale ale luptei
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
considerau drept realizările lor majore din timpul războiului. Extrem de încrezătoare în ea însăși, chiar arogantă, conducerea iugoslavă era convinsă că adusese o contribuție însemnată la victoria Aliaților. Se pare că nu numai oficialii sovietici nu înțelegeau greutățile speciale ale luptei partizanilor, dar nici Stalin însuși nu ezita să-l ia peste picior pe Tito în legătură cu performanțele superioare ale soldaților bulgari, comentînd: Iar ai dumneavoastră, iugoslavii, ei sunt tot partizani, nepregătiți pentru luptele serioase de pe linia frontului."22 Și mai gravă era
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
pare că nu numai oficialii sovietici nu înțelegeau greutățile speciale ale luptei partizanilor, dar nici Stalin însuși nu ezita să-l ia peste picior pe Tito în legătură cu performanțele superioare ale soldaților bulgari, comentînd: Iar ai dumneavoastră, iugoslavii, ei sunt tot partizani, nepregătiți pentru luptele serioase de pe linia frontului."22 Și mai gravă era convingerea din ce în ce mai fermă a liderilor Iugoslaviei că guvernul sovietic nu intenționa să le susțină interesele pe plan internațional. Ei erau deosebit de îngrijorați de comunicatele privind înțelegerile dintre cei
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
sovietici și atitudinea "arogantă" a liderilor iugoslavi, "care nu suferă de modestie excesivă și sunt încă îmbătați de succesele lor, care nu sunt chiar așa de mari." Într-un paragraf extrem de jignitor tot din scrisoarea sovietică din 4 mai, pretențiile partizanilor față de comportarea lor deosebit de eroică în timpul războiului erau tratate astfel: Trebuie de asemenea să spunem că serviciile aduse de partidele comuniste polonez, cehoslovac, maghiar, român, bulgar și albanez nu sunt mai prejos decît cele ale PCI. Cu toate acestea, liderii
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
lor de sine fără limită [...] Chiar dacă partidele comuniste francez și italian au repurtat pînă acum succese mai mici decît PCI, acest fapt nu se datorează vreunor calități speciale ale PCI, ci în primul rînd din cauză că, după distrugerea cartierului general al partizanilor iugoslavi de către trupele de parașutiști germane, într-un moment cînd mișcarea de eliberare a poporului din Iugoslavia trecea printr-o criză serioasă, armata sovietică a venit în ajutorul poporului iugoslav, l-a zdrobit pe invadatorul german, a eliberat Belgradul și
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
plan intern. Cei doi oficiali de frunte care aveau simpatii pro-sovietice, Andrija Hebrang și Streten Žujović, fuseseră deja dați afară din partid și întemnițați încă din mai. În august, generalul Arso Jovanović, fostul șef al Statului Major al trupelor de partizani, a fost împușcat în timp ce încerca să treacă granița în România. Cei suspectați că ar fi adepți ai Kominformului din cadrul guvernului sau al partidului au fost destituiți și întemnițați. În iulie, la primul congres ținut după război, Tito a vorbit timp
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
1947, neputînd schimba politica Albaniei, Spiru s-a sinucis. Cu tot eșecul lui, au fost făcute unele încercări de limitare a controlului iugoslav; a fost de exemplu respinsă propunerea în legătură cu un plan cincinal comun. În perioada aceasta Xoxe era principalul partizan al legăturilor cu iugoslavii, dar și Hodja, cel puțin la început, a fost de acord cu avantajele financiare ale acestei oferte: în iulie 1947, guvernul lui a primit din partea Belgradului un credit de 40 de milioane de dolari, sumă care
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]