51,037 matches
-
exis-tenței-ca-energie, de certă inspirație kantiană, este desfășurat de C. Rădulescu-Motru într-o modalitate bergsoniană. Nu fenomenul izolat constituie realitatea, ci totalitatea fenomenelor. Concepută ca totalitate, realitatea se află într-o ordine de finalitate, fără a fi vorba de intervenția unei "intenții" din afara realității energetice. Finalitatea este formula de ansamblu a evoluției realității. Abia dinspre punctul "final" capătă îndreptățire fiecare moment al ei. Conștiința omenească, forma finală a evoluției energiei, nu este un epifenomen, nici un suprafenomen, ci un fenomen înscris într-o
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
purtător al rosturilor evolutive ale realității energetice. Și, în urmarea acestei viziuni, trebuie să integrăm antropologia personalismului energetic într-o ontologie. Și este vorba, la propriu, nu numai despre o ontologie a umanului, ci, într-un sens mai apropiat de intenția autorului, despre o ontologie sui generis. Nu este vorba propriu-zis nici doar despre o teorie asupra culturii, pentru că obiectul nu-l reprezintă, la C. Rădulescu-Motru, modalitățile de apariție ale unei culturi "autonomizate", a cărei identitate poate fi izolată de cea
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
sufletească atunci când autorul supune unei critici mai multe ipoteze privind actul voluntar și caracterul, între care și ipoteza libertății. Am ținut seama numai de acele referiri care sunt semnificative în spațiul ontologiei umanului personalist-energetice. Prima întrebare sub o astfel de intenție, ținând seama de presupozițiile asumate și de scopul acestei lucrări, privește locul libertății în schema determinismului prin finalitate. Pentru Kant, libertatea este postulat al rațiunii practice, iar finalitatea este principiul legăturii conceptului libertății cu conceptele naturii ("conceptele mecanice ale naturii
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
am putea socoti că afirmarea ordinii de finalitate pentru existența-ca-energie (pornind de la ideea omului ca "scop final" al existenței sau de la cea a personalității ca "scop final" al evoluției energiei) nu devine prin sine argument al unui finalism. Numai dacă intenția, în legătură cu scopul final, ar fi prezentă de la începutul evoluției am avea un prim argument în favoarea acestuia. Apoi, ar mai trebui ca finalitatea să fie posibilă printr-un agent care nu este omul (problemă discutată deja într-un subcapitol anterior, I.
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
pe care le-ar fi făcut psihologia de la Kant încoace ar crea premisele rezolvării problemei sale (problema posibilității unei cunoașteri cu valoare necesară și universală n. C.) pe baza datelor cunoașterii pozitive. Sistemul său de metafizică inductivă este construit în intenția declarată de a oferi o nouă explicație identității conștiinței și, prin aceasta, o nouă bază pentru rezolvarea problemei lui Kant"171. Aprecierea inadecvării timpului kantian la rezultatele științelor operează cu două planuri: cel al filosofiei transcendentale și cel al cunoașterii
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
ci însăși problema centrală a filosofiei critice: identitatea conștiinței și posibilitatea cunoașterii științifice. Cu un sens "pozitiv" și cu presupuse funcții asumate de natură "pozitivistă", timpul kantian îi apare gânditorului român drept o construcție abstractă. Înțeles astfel, el face inutilă intenția de a-i păstra un sens de "realitate", fie aceasta subiectivă. Totuși, dinspre filosofia transcendentală (care trebuie să răspundă următoarelor întrebări: Cum este posibilă matematica pură? Cum este posibilă fizica pură? Cum este posibilă metafizica în genere? Cum este posibilă
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
va concentra în forma sa finală; cauza eficientă devine termen derivat. Eul, anticipația, conștiința eului, personalitatea mistică sunt concepte ale unui spațiu teoretic în care omul-existență-specifică este contrapus naturii. Dar această imagine nu este completă și nici în acord cu intențiile și imaginea teoretică pe care și le propune autorul. Omul este existență specifică, legea determinismului prin finalitate limitează valabilitatea determinismului prin cauzalitate: specificul unității de existență a omului este astfel afirmat. Dar eul are conținut conștient (conștiința fiind cumva prezentă
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
mai credincios păstrată. Popoarele cu o cultură originală găsesc în cultură o creștere spirituală a rădăcinilor lor pământești"202. Teoria lui C. Rădulescu-Motru despre cultură capătă adăncime în contextul discuției relațiilor dintre cultură și civilizație din Vocația... . Nu este în intenția mea prezentarea in extenso a relației cultură-civilizație. Dar soluția acestei probleme este binevenită în contextul de față, al tematizării tipului-cultură și este, de asemenea, interesant de semnalat specificul ei pe fondul abordării acestei probleme în prima parte a secolului nostru
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
pe care cineva s-a născut etc., în sfârșit, este vocea unei existențe în care intră cu ceva acela care este chemat"221; e) prezentarea în contextul de față a teoriei vocației a lui C. Rădulescu-Motru respectă presupozițiile asumate și intenția urmărită pe tot parcursul acestei lucrări: întemeierea ideii potrivit căreia personalismul energetic, vizat ca reconstrucție a umanului, este o filosofie personalistă care își are originea în "interpretarea" structurii formale a conceptului kantian al finalității. Teoria vocației începe cu precizări vagi
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
care a pus sămânța în pământ așteptând ca aceasta să rodească; primul om care și-a transformat vrăjmașul său învins în sclav; cel care a pus în practică pentru prima oară munca industrială; cel în mintea căruia s-a născut intenția de a purcede la experiență pentru a înțelege lucrurile (adică "primul om de știință") ș. a. Fiecare a impus o tehnică nouă a muncii, producând o variație care s-a extins treptat, devenind faptă de cultură. Este sesizabilă, în această schiță
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
dintre organizarea rațional-capitalistă a muncii (formal) libere și credințele religioase promovate de unele variante protestante (calvinismul, pietismul, metodismul, anabaptismul); adică legătura de dublă influențare dintre spiritul capitalismului, înțeles ca organizare rațională a muncii profesionale, și etica protestantă concepută ca asceză. Intenția lui Max Weber este de a argumenta ideea după care "funcționarul profesionist" este "stâlpul de rezistență al statului modern și al economiei moderne din Occident"227. Punctul de vedere al lui Max Weber în privința muncii profesionale este contextualizat de relația
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
de a lua forma unui complex psiho-social (asceză întrupată în muncă) și necesitatea istorică a muncii raționalizate deprinsă prin educație. Nu regăsim la Max Weber pasiunea descrierii împrejurărilor culturale și naturale care fac realizabilă vocația, ca la C. Rădulescu-Motru, pentru că intențiile celor doi autori sunt diferite. Filosoful român își propune să dovedească rolul de vehicol al noului pe care-l poartă vocația, în ordinea de finalitate a lumii. Prin urmare, încadrarea ontologică a vocației este sensul reconstrucției personalist-energetice. Sociologul german își
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
a unei epoci. Problema personalității este deci sursa nu numai a psihologiei, ci și a metafizicii"284. Extensia foarte largă a definiției personalismului cu care lucrează C. Rădulescu-Motru poate cuprinde filosofii diferite din toate epocile istorice. De altminteri, aceasta este intenția autorului. El susține că și filosofii antici au lucrat cu un anume înțeles al persoanei, deși abia la stoici și îndeosebi la "scolasticii evului mediu" poate fi întâlnită o înțelegere a personalității apropiată de modelul ei modern. Leibniz este filosoful
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
confundă. În fond, determinarea finală prin destinul implacabil este chiar regula fatalității. C. Rădulescu-Motru infirmă indirect fatum-ul și prin afirmarea posibilității de a interveni educativ în formarea personalității. Fatum-ul nu îngăduie o asemenea ajustare: el este tainic în intenție și implacabil în acțiune. Structura formală a finalității în modelare kantiană nu îngăduie fatum-ul, așa cum nu-l îngăduie nici "interpretarea" ei prin personalismul energetic. Absența din acesta din urmă a Arhitectului divin reprezintă semnul unei atitudini de evitare a
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
exprima sensul evoluției lumii omului (și chiar a lumii în totalitate) către personalitatea desăvârșită (personalitatea divină, pentru Renouvier, personalitatea energetică, pentru Rădulescu-Motru). Este de reținut această apropiere, împreună cu deosebirile semnalate, între filosofia lui Rădulescu-Motru și cea a lui Renouvier, în intenția fundamentării ideii participării personalismului energetic la "maniera" filosofică a personalismului. III.2.c. Modelul personalist al lui Emmanuel Mounier Demn de luat în seamă pentru o comparație cu personalismul energetic, interpretat din unghi antropologic, este și personalismul lui Emmanuel Mounier
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
este și personalismul lui Emmanuel Mounier. Pentru că, "personalismului, deși nu punctul origo, Mounier îi este un ctitor, el întemeindu-l și dându-i totodată conștiința de sine"291. Modelul antropologic al lui Mounier este deosebit de cel al lui Renouvier în intenția determinării omului în structura lumii. E drept, regăsim la "ctitorul" personalismului același dezechilibru între constituenții lumii datorită îndreptării persoanei către Absolut și îndepărtării sale de condiționatul natural. Însă, spre deosebire de Renouvier, care așeza persoana într-o "involuție", cu șansa de a
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
care obligă. Asumând această "regulă de metodă" pentru a regândi rostul personalismului energetic, putem spune că problema care exprimă, în întreaga filosofie a lui C. Rădulescu-Motru, urgența cea mai necontestată vizând actul reconstrucției antropologice, el însuși cel mai urgent în intenție filosofică, este problema persoanei umane. Drept urmare, asemenea întregului personalism, conceptul persoanei și problema ei sunt mobilurile reconstructive fundamentale. De aceea marea familie a acestei filosofii (personalismul) cuprinde, ca o variantă bine individualizată, personalismul energetic. Este acea variantă care, mai bine
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
pe care îl întrupează și pe care am încercat să-l dezvăluim în lucrarea de față. Această filiație a ieșit în evidență și prin așezarea alături a personalismul energetic de personalism și de energetism (mai cu seamă de primul) în intenția comparării modelelor lor explicative, a "postulatelor" proprii discursului lor și a unei imagini antropologice "finale" pe care o îngăduie fiecare. În privința acestei imagini, "omul" personalist energetic se află la cumpăna dintre condiționatul natural și Necondiționat (Absolut); el nu este în
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
absolutismul are, așadar, o funcție "predictivă", asigurată, de asemenea, indirect. O viziune (teorie, model de filosofare, concepție) antropologică așa cum descoperim în personalismul energetic și în celelalte specii personaliste nu este unică în filosofia contemporană. De altminteri, orice filosofie postkantiană cu intenții antropologice are un accent personalist, căci fiecare formulează ideea unei ordini a lumii în care persoana umană este, cumva, un "centru": a) fie centru de coagulare și convergență a "forțelor cosmice", care indică mai degrabă ținta unei evoluții a lumii
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
și credința religioasă, traducere de Mircea Flonta și Adrian-Paul Iliescu, Editura Humanitas, București, 1993. WITTGENSTEIN, L., Însemnări postume, 1914-1951, traducere de Mircea Flonta și Adrian-Paul Iliescu, Editura Humanitas, București, 1995. ZAMFIRESCU, Vasile Dem., Nedreptatea ontică, Editura Trei, București, 1995. Rezumat Intenția autorului lucrării de față este de a interpreta personalismul energetic din unghi antropologic. Dintr-o asemenea perspectivă, conceptul fundamental al personalismului energetic este cel al determinismului prin finalitate, construit de C. Rădulescu-Motru în analogie cu structura formală a conceptului kantian
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
la philosophie critique de Kant, Paris, Felix Alcan, 1926, p. 132. 79 Problema finalității kantiene a fost doar deschisă în acest subcapitol din prima ediție. După publicarea lucrării, cercetarea problemei a continut, iar rezultatele ei, legate strict de planul de intenții de interpretare și de lucru inițial, au fost publicate într-un articol din "Revista de filosofie". Preferăm această variantă ultimă a cercetării integrată, desigur, contextului acestei lucrări, nu luată în sine -, înlocuind astfel cu totul acest subcapitol din ediția întâi
Filosofia umanului: personalism energetic şi antropologie kantiană by Viorel Cernica [Corola-publishinghouse/Science/1444_a_2686]
-
sa Boierii minții 6.) Idei în Dialog găzduiește, chiar comandă, numeroase articole polemice; este nervoasă, nu rareori excesivă; pariază uneori pe autori și lucrări sub standardele pe care le proclamă; dar se menține la o altitudine remarcabilă, cel puțin ca intenție, și încearcă să constituie o comunitate intelectuală cu identitate precisă, deși se deschide spre mai multe orientări aparent „nemiscibile”. Revista a evoluat și s-a îmbunătățit în cei doi ani de existență, dar articolul-program semnat de fondatorul ei, Horia-Roman Patapievici
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
fost publicată pentru prima dată cartea. Relativ recent, ștefan Borbély și-a amintit unda de șoc generală produsă de Jurnal în cercurile culturale românești, care au considerat-o un „semnal”, un „mesaj public”, un „gest politic” fără precedent, independent de intențiile autorului său, dar poate nu fără consimțământul tacit al regimului comunist. Jurnalul, susține Borbély, a dezlănțuit în România o „bătălie canonică” în sânul înaltei culturi naționale, care a înlocuit supremația canonului literar ca expresie a excelenței culturale prin cea a
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
e bârfitor, are maniere „grotești”, se comportă ca orice nouveau riche (călătorește la Paris cu exorbitantul Concorde, ca să poată fuma; își trimite expres cravatele la Paris pentru a fi curățate), admiră militarii („din tot felul de motive”), își invită (cu intenții perverse) studenții acasă, pentru a vedea la televizor meciuri de baschet și a mânca pizza - distracție de plebeu care ar trebui să arate că „Abe” rămâne un parvenit, deși un parvenit ar fi poate mai prudent și ar ține să
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]
-
transsexuali (sau, mai corect politic, dar și mai exact științific, transgender); în fine, cu articole mai relevante pentru experiența medie a majorității „minoritarilor”. 4. Chiar un autor inteligent și fin cultivat ca Zygmunt Bauman crede că Tönnies pleda, poate fără intenție, pentru un fel de întoarcere la comunitate. Vezi Zygmunt Bauman, Comunitatea. Căutarea siguranței într-o lume nesigură, traducere (execrabilă) de Aurelian Ardeleanu, Antet, București, f.a. (2002), p. 9. Cartea lui Bauman, apărută în englezește în 2001, este o foarte bună
[Corola-publishinghouse/Science/2145_a_3470]