1,119 matches
-
exprimate în anturajul părții de propoziție suprimate (El citește romane, ea, poezii; Ea curăță, iar el taie ceapa; Cineva vorbește, dar nu știu cine; Unul cântă la pian cu o mână, iar celălalt cu două). Ele ar putea fi numite, prin convenție, elipse sintactice, gramaticale, contextuale sau într-un alt fel. Rămân ca obiect de studiu fenomenele de omisiune petrecute la nivelul sintagmelor, îndeosebi al celor nominale. În astfel de situații am putea accepta ideea că avem a face cu "elipse lexicale", în
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
prin convenție, elipse sintactice, gramaticale, contextuale sau într-un alt fel. Rămân ca obiect de studiu fenomenele de omisiune petrecute la nivelul sintagmelor, îndeosebi al celor nominale. În astfel de situații am putea accepta ideea că avem a face cu "elipse lexicale", în sensul că elementele lăsate la o parte și cele menținute sunt cuvinte, adică unități lexicale; dar același lucru este valabil și pentru elipsele de la nivelul propoziției și al frazei; în ambele cazuri este vorba, de asemenea, de elipse
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
celor nominale. În astfel de situații am putea accepta ideea că avem a face cu "elipse lexicale", în sensul că elementele lăsate la o parte și cele menținute sunt cuvinte, adică unități lexicale; dar același lucru este valabil și pentru elipsele de la nivelul propoziției și al frazei; în ambele cazuri este vorba, de asemenea, de elipse de tip gramatical, și anume sintactic. Termenul elipsă lexicală ar putea fi acceptat, convențional, ca denumire a omisiunilor de elemente constitutive ale sintagmelor libere ori
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
elipse lexicale", în sensul că elementele lăsate la o parte și cele menținute sunt cuvinte, adică unități lexicale; dar același lucru este valabil și pentru elipsele de la nivelul propoziției și al frazei; în ambele cazuri este vorba, de asemenea, de elipse de tip gramatical, și anume sintactic. Termenul elipsă lexicală ar putea fi acceptat, convențional, ca denumire a omisiunilor de elemente constitutive ale sintagmelor libere ori mai mult sau mai puțin stabile pentru a căror identificare interlocutorul este chemat să apeleze
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
o parte și cele menținute sunt cuvinte, adică unități lexicale; dar același lucru este valabil și pentru elipsele de la nivelul propoziției și al frazei; în ambele cazuri este vorba, de asemenea, de elipse de tip gramatical, și anume sintactic. Termenul elipsă lexicală ar putea fi acceptat, convențional, ca denumire a omisiunilor de elemente constitutive ale sintagmelor libere ori mai mult sau mai puțin stabile pentru a căror identificare interlocutorul este chemat să apeleze la celelalte elemente structurale ale textului sau la
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
toate omisiunile de cuvinte, de la nivelul sintagmei, propoziției sau frazei, în situațiile în care ele implică o reconstituire sau o subînțelegere care poate fi anaforică sau deictică, iar fenomenele de omitere a unor cuvinte din sintagme pot fi denumite prin elipsă lexicală la nivel sintagmatic; unele dintre aceste din urmă omisiuni se pot afla într-o situație virtuală de declanșare, în condiții speciale, a procesului condensării lexico-semantice. Dacă, în schimb, interlocutorul poate identifica spontan înțelesul cuvântului redus dintr-o sintagmă sau
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
acela al sintagmei originare, sens care nu mai necesită decodare, întrucât a parcurs primele etape ale condensării lexico-semantice, devenind autonom. De altfel, ceea ce subliniază insistent cercetătorii problemei și se poate deci afirma cu certitudine este că, în toate cazurile de elipsă lexicală, omisiunea solicită colaborarea interlocutorului (ascultător, cititor, partener de dialog), care este provocat să descifreze denotațiile și conotațiile elementelor omise, să descopere cele trecute sub tăcere sau comprimate de către autor (vorbitor, scriitor). În cazul unei condensări depline nu avem însă
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
autor (vorbitor, scriitor). În cazul unei condensări depline nu avem însă a face cu așa ceva, deoarece elementul rămas a preluat întregul conținut semantic al sintagmei originare, astfel încât interlocutorul nu mai trebuie să identifice niciun sens ascuns. În consecință, deosebirea dintre elipsa lexicală și condensarea lexico-semantică rezidă, după părerea noastră, în următoarele particularități: Elipsa lexicală nu formează cuvinte noi și se produce fie la nivelul sintaxei propoziției sau frazei, fie la nivel sintagmatic caz în care se poate afla însă, în anumite
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
face cu așa ceva, deoarece elementul rămas a preluat întregul conținut semantic al sintagmei originare, astfel încât interlocutorul nu mai trebuie să identifice niciun sens ascuns. În consecință, deosebirea dintre elipsa lexicală și condensarea lexico-semantică rezidă, după părerea noastră, în următoarele particularități: Elipsa lexicală nu formează cuvinte noi și se produce fie la nivelul sintaxei propoziției sau frazei, fie la nivel sintagmatic caz în care se poate afla însă, în anumite condiții, la originea procesului de formare a unor cuvinte noi. Ea înlătură
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
trepte de tranziție, deosebirea dintre cele două fenomene este evidentă, iar condensarea are, fără îndoială, caracteristici proprii și un statut special, distinct față de alte fenomene pe care, ca să folosim termenul preferat de majoritatea cercetătorilor, le putem numi cu termenul generic elipsă, adică omisiune. Condensarea nu este pur și simplu o elipsă al cărei rezultat se lexicalizează; ea pornește numai de la anumite tipuri de baze sintagmatice sau compuse, pe care le putem numi, generic, termeni complecși, și se petrece doar în anumite
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
iar condensarea are, fără îndoială, caracteristici proprii și un statut special, distinct față de alte fenomene pe care, ca să folosim termenul preferat de majoritatea cercetătorilor, le putem numi cu termenul generic elipsă, adică omisiune. Condensarea nu este pur și simplu o elipsă al cărei rezultat se lexicalizează; ea pornește numai de la anumite tipuri de baze sintagmatice sau compuse, pe care le putem numi, generic, termeni complecși, și se petrece doar în anumite condiții și la alt nivel lingvistic decât cel al exprimării
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
dacă secvențele menținute într-o expresie eliptică înglobau, înainte de omitere, sensul secvenței eliminate, cuvântul reținut dintr-o sintagmă condensată nu includea, înainte de condensare, și înțelesul elementului omis; termenii complecși condensați își transferă, așadar, conținutul noțional unic asupra rezultatului condensării, în timp ce elipsa implică omisiunea unor elemente subînțelese, nu transferul de sens asupra altor elemente. Termenul elipsă "absență, omisiune" folosit pentru fenomenul condensării nu exprimă decât latura formală a procesului, nu și pe aceea semantică. De aceea, apreciem că termenul confuz elipsă nu
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
reținut dintr-o sintagmă condensată nu includea, înainte de condensare, și înțelesul elementului omis; termenii complecși condensați își transferă, așadar, conținutul noțional unic asupra rezultatului condensării, în timp ce elipsa implică omisiunea unor elemente subînțelese, nu transferul de sens asupra altor elemente. Termenul elipsă "absență, omisiune" folosit pentru fenomenul condensării nu exprimă decât latura formală a procesului, nu și pe aceea semantică. De aceea, apreciem că termenul confuz elipsă nu mai poate fi acceptat ca denumire și pentru procedeul condensării, ci trebuie limitat la
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
în timp ce elipsa implică omisiunea unor elemente subînțelese, nu transferul de sens asupra altor elemente. Termenul elipsă "absență, omisiune" folosit pentru fenomenul condensării nu exprimă decât latura formală a procesului, nu și pe aceea semantică. De aceea, apreciem că termenul confuz elipsă nu mai poate fi acceptat ca denumire și pentru procedeul condensării, ci trebuie limitat la omisiunile sintactico-lexicale care nu duc la formarea unor cuvinte. I. 2. Accepții ale termenului absorbție Realizând confuzia care domnește în jurul termenului elipsă, unii lingviști, îndeosebi
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
că termenul confuz elipsă nu mai poate fi acceptat ca denumire și pentru procedeul condensării, ci trebuie limitat la omisiunile sintactico-lexicale care nu duc la formarea unor cuvinte. I. 2. Accepții ale termenului absorbție Realizând confuzia care domnește în jurul termenului elipsă, unii lingviști, îndeosebi germani, au încercat să impună o denumire nouă pentru fenomenul pe care îl studiem: absorbția lexicală (germ. lexikalische Absorption, fr. absorption lexicale). Noțiunea exprimată de această denumire este analizată însă în cadrul evoluției semantice a cuvintelor, pornindu-se
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
explicat în mai multe lucrări ale cercetătorului german A. Blank 21, care, pe lângă faptul că include și el fenomenul printre tipurile de schimbări semantice (care duc, desigur, la polisemie, nu la formarea a noi cuvinte), folosește în paralel ambele denumiri, "elipsă lexicală" și "absorbție lexicală", arătându-și totuși preferința pentru acest din urmă termen: "Tipul 5, elipsa lexicală sau mai bine spus absorbția prezintă două subtipuri, în funcție de partea unui cuvânt complex dat care absoarbe sensul acestuia"22. Luând în studiu același
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
și el fenomenul printre tipurile de schimbări semantice (care duc, desigur, la polisemie, nu la formarea a noi cuvinte), folosește în paralel ambele denumiri, "elipsă lexicală" și "absorbție lexicală", arătându-și totuși preferința pentru acest din urmă termen: "Tipul 5, elipsa lexicală sau mai bine spus absorbția prezintă două subtipuri, în funcție de partea unui cuvânt complex dat care absoarbe sensul acestuia"22. Luând în studiu același fenomen, M. Eurrutia 23 (de la Universitatea din Alicante din Spania) constată că, din punctul de vedere
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
bazate pe formarea cuvintelor și sintagmelor lexicalizate franceze: un ordinateur portable și un téléphone portable. În uzul cotidian (al limbii franceze n.n.), aceste întrebuințări se dovedesc a fi prea lungi: ordinateur și téléphone dispar, lăsându-și locul lui portable. Această elipsă (iată că termenul apare din nou, chiar și în studii cu terminologie schimbată n.n.) antrenează adesea erori de interpretare, deoarece cuvântul portable are o semnificație foarte generală, "ușor de purtat", și poate fi aplicat fie calculatorului, fie telefonului. (...) În caz
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
în lingvistică, un singur fenomen, ci are un sens general, de "încorporare, înghițire, anexare, încadrare (a oricărui element, de la orice nivel al limbii)". Întrucât, cum se vede, sfera sa de cuprindere noțională este aproape la fel de largă ca și aceea a elipsei, nici absorbție nu ni se pare a fi termenul cel mai potrivit pentru a numi fenomenul pe care îl studiem. I. 3. Accepții ale termenilor trunchiere și abreviere Există pericolul ca, din dorința sistematizării fenomenelor legate de scurtarea cuvintelor, să
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
fier metropolitan", vapeur "vapor" provine din bâteau marchant à vapeur "corabie care merge cu aburi" etc.". FCLR I, p. V, trece printre "procedeele de importanță secundară" de formare și "scurtarea (trunchierea sau fragmentarea) cuvintelor", iar la p. VII exemplifică fenomenul elipsei legate de trunchiere prin tele în loc de televiziune. ELR, s.v. trunchiere (scurtare), dă ca exemple de "cuvinte mai economice din punct de vedere fonetic" obținute prin trunchiere bac < bacalaureat, circă < circumscripție, mate < matematici, prof, -ă < profesor, -oară, dar și cuvinte scurtate
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
desemna procedeul pe care îl studiem, de vreme ce denumesc și alte fenomene lingvistice, care, deși, teoretic, sunt asemănătoare, diferă de condensare din mai multe puncte de vedere, ceea ce impune cu atât mai mult găsirea unei alte denominații pentru acest procedeu. * Spre deosebire de elipsă, absorbție, abreviere și trunchiere, termenul condensare (lexico-semantică) elimină întru totul echivocul terminologic, întrucât desemnează un fapt de limbă unic și inconfundabil. El a fost, de altfel, întrebuințat, în formulări cum sunt "condensarea unei expresii analitice", "condensarea semantică" sau "condensarea unor
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
pe care trebuie să le îndeplinească o unitate terminologică, de vreme ce îi atribuim o semnificație univocă, pe care celelalte denominații utilizate pentru același procedeu nu o au. Și nu numai atât: includerea cazurilor de condensare în rândul schimbărilor semantice ori al elipselor sintactice propoziționale, al trunchierilor sau al altor fenomene de scurtare aleatorie a cuvintelor, grupurilor de cuvinte sau enunțurilor constituie, în opinia noastră, o eroare care atentează, desigur, la acribia științifică și la proprietatea termenilor, dar, ceea ce este mai grav, duce
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
la care se recurge în mod deliberat și care ating în mod constant (și) forma grafică a cuvintelor și a sintagmelor, ducând uneori la schimbări remarcabile în lexic. Desigur că în toate cazurile avem a face cu modificări datorate unei elipse (în sens larg, etimologic), de vreme ce din termenii de bază lipsește ceva, a fost omisă o secvență. Motivele scurtării pot fi multiple, iar printre ele se află, în afara nevoii de concizie, și aceea a unui echilibru între lungimea cuvântului și importanța
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
nu va intra în dicționare cu sensul "blue shirt"). Mai mult, teoria capului fuzionat nu se referă la preluarea de către substantivul cap de grup a sensului sintagmei, deci și al determinantului modificator (acest fenomen poartă, în terminologia autorilor, denumirea de elipsă a modificatorului, iar rezultatul de grup nominal eliptic), ci numai despre fenomenul invers, în care determinantul devine cap de grup, cumulând provizoriu înțelesul substantivului omis. Eludarea unor astfel de detalii și interpretarea diferită pe care autorii teoriei o dau, inclusiv
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
dispare în neant, ci semnificația sa și, implicit, funcția de determinant pe care o reprezintă și care modifică prin suplimentare, restrângere, precizare etc. informația conținută de substantivul regent se transferă, se resoarbe, se condensează în acesta. Aducerea în discuție a elipsei, ca fenomen diferit de fuziunea capului cu modificatorul, ni se pare, așadar, superfluă în cercetarea și clasificarea tipurilor de condensare lexico-semantică. Cu toate acestea, se pare că există cel puțin o diferență specifică între cele două categorii de condensare. Dacă
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]