7,741 matches
-
așa prin ea însăși. Cu aceasta am răspuns la întrebarea pusă în subcapitolul despre continuitate și discontinuitate. (Vezi de asemenea considerațiile noastre despre presupusa evoluție a epocii cap. I, 3A.) Aceasta nu înseamnă însă că Dilthey propune o schemă pur conceptuală, de tip supraistorist, prestabilită pe cale logică. Dimpotrivă, el vizează o "concepere naturală" și adoptă în acest sens o atitudine "realistă" (vezi de asemenea II, notele 84 și 86). Să ne reamintim că dacă Hegel miza pe imanența gândirii, pentru Dilthey
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
la o continuitate a formelor. Pe baza acestor determinații constatăm "corelația istorică a sistemelor", astfel încât putem vorbi despre o continuitate a preocupărilor și a atitudinilor prin modul în care ele se referă la problema universală. Fiecare conștiință filozofică și determinație conceptuală a filozofiei se constituie într-o replică la un trecut filozofic: În primul rând, filozofii vizează în mod direct enigma vieții și a lumii; de aici izvorăsc conceptele pe care și le formează despre filozofie, iar orice poziție pe care
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
în cadrul acestei continuități, iar trecutul filozofiei acționează în fiecare gânditor în parte, astfel încât, chiar și atunci când are dubii în privința soluționării marii enigme, el este determinat de acest trecut să adopte propria sa poziție. Astfel, toate atitudinile conștiinței filozofice, toate determinațiile conceptuale care exprimă aceste atitudini filozofice alcătuiesc o corelație istorică" (s.n.)144. De altfel, noi am anticipat acest punct de vedere asupra continuității atunci când am discutat despre așa-zisa evoluție a epocii (vezi I, 3A) și despre rolul conștiinței istorice în
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
tip științific: Aici au fost relevate mai întâi, ca exigențe ale oricărei cunoașteri, valabilitatea universală, precizia, regresia către temeiurile tuturor ipotezelor". În același timp, filozofia stabilește "valorile, regulile și scopurile"; ea este "reflecția spiritului asupra lui însuși sub forma gândirii conceptuale", totul fiind pus în slujba eudemoniei sociale și a libertății individuale. Dilthey consideră că acesta este "nucleul adevăratului concept de <<esență a filozofiei>>." Pe de altă parte însă, conștiința critică limitează cunoașterea, care rămâne doar "o ipoteză" despre imuabilul manifestat
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
se caracterizează prin "atitudinea teoretică a conștiinței", astfel încât, ca metafizică, filozofia tinde să fie "o știință universală a existenței". Promovând "o teorie a cunoașterii" pe baze teleologice, Aristotel îi conferă filozofiei o nouă dimensiune: "ca unitate a științelor, ea reflectă conceptual corelația obiectivă a realității" (s.n.)148. În acest fel, Stagiritul îi subordonează filozofiei științele particulare. Dilthey vorbește în continuare despre "școlile filozofilor", unde "discuția asupra principiilor" era dublată de o cercetare pozitivă, care a asigurat coeziunea științelor particulare. Continuitatea acestor
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
valabilă hic et nunc, dar nu și așa cum se întâmplă la Hegel sub specie aeternitatis, ca să preluăm expresia lui Spinoza, desigur fără nici o trimitere expresă la divinitate. f) De la "conceptele particulare" la conceptul generic de filozofie În concluzie, urmărind determinațiile conceptuale ale filozofiei, "rezultatul este negativ", consideră Dilthey: "Fiecare dintre acestea n-a fost decât expresia unui punct de vedere pe care filozofia l-a adoptat într-un moment al desfășurării ei", iar "contradicțiile majore dintre aceste puncte de vedere își
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
destinată să refacă a posteriori Marele Tot al filozofiei (ca o unitate ipotetică vezi IV, 5) pe baza "unităților" ei particulare. Nu mai puțin, ea poate fi privită și ca o proiecție-substitut, dacă ținem seama că e rezultatul unei frustrări conceptuale, așa cum am mai arătat (vezi II, 2Ab). Într-o analiză întreprinsă asupra unor epistemologi contemporani de orientare istorică, Mircea Flonta găsește clar conturat în filozofia actuală a științei conceptul de "ideal cognitiv sau imperativ al explicației științifice" și observă că
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
niște "concepte particulare ale filozofiei", pe cât de "inconsistente" în sine, pe atât de "importante" pentru determinarea "esenței filozofiei" din "punct de vedere istoric", pentru că ele se constituie în elemente pe baza cărora ajungem la conceptul generic de "filozofie". Nici o determinație conceptuală, luată separat, nu este în stare să ne conducă spre "esența filozofiei"; doar toate la un loc o pot face.168 Conștiința istorică pune în lumină "o extraordinară mobilitate" a acestor determinații variabile: de-a lungul timpului, filozofia și-a
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
științele particulare, care-și propun scopuri limitate în cunoaștere. În schimb, faptul că "ea caută să ofere această soluție într-o manieră universal valabilă" o diferențiază de artă și religie 170, ale căror abordări sunt neteoretice, fiindcă nu utilizează structuri conceptuale, mizând preponderent pe intuiție și, respectiv, credință. Aceste trăsături esențiale pun în evidență nu numai specificul, ci și drama filozofiei, care vrea să fie și cunoaștere obiectivă, și cunoaștere a absolutului în același timp. Ea apelează la metodele de investigație
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
o astfel de Weltanschauung comentează același Vianu -, "lumea este dublată prin creatorul ei, care o depășește". Pe de altă parte, idealismul libertății "afirmă libertatea voinței omenești și dă vieții un scop moral"185. h) "Unitățile" filozofiei și unitatea ei Unitatea conceptuală a acestor paradigme este asigurată de legătura pe care fiecare dintre tipurile de Weltanschauungen o stabilește între "cunoașterea lumii, respectarea valorilor vieții și principiile acțiunii"186. Ea atestă continuitatea despre care am tot vorbit. Dar dincolo de această unitate, există marea
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
discontinuităților istoriste care-i refuză un sens real istoriei ca Geschichte ni se pare în ansamblu îndreptățită. Zicem "în ansamblu" întrucât se cuvine să ne reamintim că istoriștii îl conferă totuși un sens istoriei ca Historik (ceea ce numeam sensul ei conceptual vezi II, 2Bc). De aceea credem că sintagma "universuri închise" trebuie să fie nuanțată. Construcțiile metafizice sunt, într-adevăr, "unice și irepetabile", altfel spus discontinui. Dar ele au caracteristicile amintite doar sub aspectul conținutului. Până și-n această privință însă
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
fiecare viziune despre lume "se autoîntemeiază". Să ne reamintim acum că Droysen avea în vedere o continuitate a cunoașterii faptelor petrecute în istorie, ceea ce ne-a condus la ideea că istoria (Geschichte) devine "inteligibilă" și capătă, ca Historik, un sens conceptual prin noi înșine, fără a fi inteligibilă în sens real prin ea însăși 200; apoi am menționat că Dilthey se referă la o continuitate a cercetărilor și a atitudinilor filozofice, ilustrată prin analogii și paralelisme ce pun în relație filozofii
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
continuitate", "unitate" și "progres" în filozofie. Am pornit de la ideea de continuitate tipologică și am ajuns la ideile de "unitate" și "progres" (fiindcă tocmai continuitatea asigură coeziunea și evoluția în plan filozofic). Este vorba despre o unitate în primul rând conceptuală, rezultată printr-o corelare a "unităților", dar și despre o unitate tematică, dacă avem în vedere raportarea permanentă la "enigma vieții și a lumii", văzută ca o trăsătură de conținut comună tuturor sistemelor filozofice. Cât privește ideea de "progres", am
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
pe ideea progresului în cunoașterea absolutului, promovează o continuitate a conținuturilor prin trecerea de la o paradigmă la alta, astfel încât succesiunea epocilor istorice și a creațiilor individuale apare ca având un sens real, ce-i drept, intens susținut de un sens conceptual, cel al desfășurării Ideii. În schimb, istorismul are în vedere o discontinuitate a conținuturilor prin atomizarea epocilor istorice și a creațiilor individuale, astfel încât istoria ca Geschichte apare lipsită de un sens real; istoria poate capăta doar unul conceptual, în calitate de Historik
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
un sens conceptual, cel al desfășurării Ideii. În schimb, istorismul are în vedere o discontinuitate a conținuturilor prin atomizarea epocilor istorice și a creațiilor individuale, astfel încât istoria ca Geschichte apare lipsită de un sens real; istoria poate capăta doar unul conceptual, în calitate de Historik. Pe de altă parte, am văzut însă că tocmai în virtutea acestui sens conceptual, capabil să organizeze discontinuitățile într-o paradigmă sau alta, poate fi avansată ideea de "continuitate" dar o continuitate a formelor, în cadre paradigmatice de sine
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
a conținuturilor prin atomizarea epocilor istorice și a creațiilor individuale, astfel încât istoria ca Geschichte apare lipsită de un sens real; istoria poate capăta doar unul conceptual, în calitate de Historik. Pe de altă parte, am văzut însă că tocmai în virtutea acestui sens conceptual, capabil să organizeze discontinuitățile într-o paradigmă sau alta, poate fi avansată ideea de "continuitate" dar o continuitate a formelor, în cadre paradigmatice de sine stătătoare, iar nu dincolo de acestea și mai presus de ele, ca în cazul supraistorismului. Această
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
în sensul că fiecare epocă-și are propria Weltanschauung, pe care n-o putem socoti "depășită" sau perimată, dacă ne raportăm la contextul ei specific, complet autonom față de contextul celorlalte perioade. În concluzie, apreciem că pentru Dilthey există în plan conceptual, paradigmatic o continuitate a formelor, iar în plan real, istoric o discontinuitate a conținuturilor. Ideea unei diversități a conținuturilor provine cu siguranță din conștiința istorică a romanticilor, aplecați cu predilecție asupra particularului. Ea va fi preluată și în filozofia pozitivistă
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
acest context mai consemnăm faptul că într-un comentariu pe marginea opiniilor lui Henri Poincaré, Mircea Flonta adnotează că "numai relațiile, aspectele structurale ale realității constituie obiect al cunoașterii obiective", în timp ce "concretul, calitativul, nu este susceptibil să primească o expresie conceptuală"242 (vezi și IV, 5). Moritz Schlick sintetiza în felul următor ceea ce noi am numit dualismul funciar al metafizicii: "Toți metafizicienii au încercat să ne spună care este conținutul lumii; ei au încercat să exprime inexprimabilul"243 (vezi de asemenea
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
196 Ibid. 197 M. Flonta, Metafizică a cunoașterii..., p. 518. 198 M. Florian, Recesivitatea..., II, p. 374. 199 Se înțelege că filozoful german ajunge la aceste idei în urma analizei expuse mai sus. Ele nu se constituie nicidecum într-o condiție conceptuală. 200 Pornind de la distincția, făcută în legătură cu Droysen, între cunoașterea obiectului și obiectul cunoașterii, am constatat că există o continuitate a cunoașterii faptelor istorice, și nu o continuitate a acestora înseși. 201 M. Florian, Recesivitatea..., II, p. 367. 202 W. Dilthey
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
a lui Ernst Cassirer, cu aceeași implicație că arta este un sistem de simboluri paralel cu mitul, religia și filozofia, toate concepute ca mijloace diferite de a atinge o cunoaștere pur relativă"6. Într-adevăr, Cassirer consideră că "actul determinării conceptuale a unui conținut merge mână-n mână cu actul fixării lui într-un semn caracteristic", de unde autorul Filozofiei formelor simbolice trage concluzia că "gândirea riguros exactă" trebuie să facă mai întâi "un popas în domeniul simbolisticii și al semioticii" și
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
III, 1C). Prin urmare, pentru Dilthey, categoriile nu sunt inițial constitutive pentru actul cunoașterii, ci apar numai ca "dobândite" prin deducție, alcătuind acea structură psihică secundară care pornește de la "categoriile reale" ale conștiinței, adică de la cele ale trăirii 81. Formele conceptuale fac acest lucru abia în a doua instanță, prelucrând și ordonând datele oferite de experiență. Iar dacă vorbim despre un seelischer Strukturzusammenhang drept condiție de posibilitate cu funcție constitutivă în procesul cunoașterii, nu vizăm nicicum un apriorism invariabil, ci unul
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
căror parametrii părțile încearcă să-i respecte, fără a-i îndeplini totuși vreodată în integralitatea lor (vezi II, 2 Bf). La drept vorbind, însăși mișcarea circulară a interpretării hermeneutice ar exclude o deplasare rectilinie de la "stările de fapt" la structurile conceptuale. În același timp însă, aceasta nu înseamnă că la Dilthey avem de-a face cu un transcendentalism tradițional, de tip kantian (vezi II, 2Ba). Pe lângă cele spuse anterior, aducem acum în discuție și analiza întreprinsă de Schnädelbach în legătură cu ceea ce noi
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
și cultural, unde interacționează cu cele neînrudite cu ele, alcătuind un dialog polemic prin replica pe care o dă fiecare. Credem că putem numi legăturile instituite în primul caz corelații intrastructurale (care asigură o continuitate a formelor și un progres conceptual, în cadrul aceluiași tip vezi cap. II, în special 2Bi și 2Bj), iar în cel de-al doilea caz corelații interstructurale. Astfel se formează o rețea de multiple intercondiționări între parte și întreg; așa se coagulează un mare Zusammenhang de tip
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
baza acestor trăsături, esențiale pentru filozofie, s-a format în timp o corelație istorică a viziunilor despre lume, fapt ce implică o continuitate a scopurilor, a atitudinilor și expresiilor prin raportarea la problema universală. Fiecare conștiință filozofică și fiecare determinație conceptuală a filozofiei se constituie ca o replică la un trecut filozofic. Privite a posteriori și în sine, filozofia, religia și arta apar ca niște totalități constituite istoric pe baza unor multiple determinații sau expresii particulare; dar în această serie a
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]
-
Apud ibid., p. 10. 54 Apud ibid., p. 12. 55 Apud ibid. 56 V. Drăghici, ibid. 57 Apud ibid. 58 W. Dilthey, Construcția..., pp. 130-131. "Aici comentează V. Drăghici nivelul <<senzorial>> (procesele senzației și percepției) este legat structural de nivelul <<conceptual>>. Iar acest lucru este exemplificat în <<aprehensiunea obiectuală>> prin faptul că operațiile elementare ale comparării, separării și reuniunii, ca operații premergătoare gândirii discursive, constituie suportul operațiilor logice: conceptualizarea, judecarea, abstractizarea etc." (Prefață la op. cit., p. 12). 59 Demonstrația nu ne
Dilthey sau despre păcatul originar al filosofiei by Radu Gabriel Pârvu [Corola-publishinghouse/Science/1405_a_2647]