1,119 matches
-
faptul că unele dintre acestea își schimbă și valoarea lexico-gramaticală (ceea ce, la drept vorbind, ar indica mai degrabă un procedeu de formare a cuvintelor), deci cu o figură de stil, un trop pe care unii îl numesc, încă din antichitate, elipsă, iar alții îl redenumesc absorbție. "Ca figură de stil, (...) elipsa permite ca o expresie să fie vivace și concisă (...). Un adjectiv poate deveni substantiv prin elipsă: une [voiture] automobile, une [section] conique" (Wikipedia.fr., s.v. Ellipse [rhétorique]). Unii autori mai
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
ceea ce, la drept vorbind, ar indica mai degrabă un procedeu de formare a cuvintelor), deci cu o figură de stil, un trop pe care unii îl numesc, încă din antichitate, elipsă, iar alții îl redenumesc absorbție. "Ca figură de stil, (...) elipsa permite ca o expresie să fie vivace și concisă (...). Un adjectiv poate deveni substantiv prin elipsă: une [voiture] automobile, une [section] conique" (Wikipedia.fr., s.v. Ellipse [rhétorique]). Unii autori mai riguroși care includ fenomenul printre cauzele schimbărilor semantice folosesc chiar
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
o figură de stil, un trop pe care unii îl numesc, încă din antichitate, elipsă, iar alții îl redenumesc absorbție. "Ca figură de stil, (...) elipsa permite ca o expresie să fie vivace și concisă (...). Un adjectiv poate deveni substantiv prin elipsă: une [voiture] automobile, une [section] conique" (Wikipedia.fr., s.v. Ellipse [rhétorique]). Unii autori mai riguroși care includ fenomenul printre cauzele schimbărilor semantice folosesc chiar denominația "condensarea unei expresii analitice", "condensarea semantică" sau "condensarea unor expresii frecvent utilizate" (Șerban Evseev, p.
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
autori mai riguroși care includ fenomenul printre cauzele schimbărilor semantice folosesc chiar denominația "condensarea unei expresii analitice", "condensarea semantică" sau "condensarea unor expresii frecvent utilizate" (Șerban Evseev, p. 156). Chiar și cei care sesizează diversitatea fenomenelor lingvistice numite prin tradiție elipsă caracterizează așa-numita "elipsă lexicalizată" prin faptul că aceasta "adaugă un sens nou unui cuvânt desprins dintr-o sintagmă stabilă, uneori modificându-i și clasa gramaticală" (ELR, s.v. elipsă). Problema care trebuie pusă și în acest context, al analizei semantice
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
includ fenomenul printre cauzele schimbărilor semantice folosesc chiar denominația "condensarea unei expresii analitice", "condensarea semantică" sau "condensarea unor expresii frecvent utilizate" (Șerban Evseev, p. 156). Chiar și cei care sesizează diversitatea fenomenelor lingvistice numite prin tradiție elipsă caracterizează așa-numita "elipsă lexicalizată" prin faptul că aceasta "adaugă un sens nou unui cuvânt desprins dintr-o sintagmă stabilă, uneori modificându-i și clasa gramaticală" (ELR, s.v. elipsă). Problema care trebuie pusă și în acest context, al analizei semantice, este măsura în care
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
Chiar și cei care sesizează diversitatea fenomenelor lingvistice numite prin tradiție elipsă caracterizează așa-numita "elipsă lexicalizată" prin faptul că aceasta "adaugă un sens nou unui cuvânt desprins dintr-o sintagmă stabilă, uneori modificându-i și clasa gramaticală" (ELR, s.v. elipsă). Problema care trebuie pusă și în acest context, al analizei semantice, este măsura în care fenomenul condensării lexico-semantice coincide, măcar parțial, cu ceea ce lingviștii desemnează îndeobște prin elipsă sau dacă sfera largă de cuprindere a acestui din urmă termen nu
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
dintr-o sintagmă stabilă, uneori modificându-i și clasa gramaticală" (ELR, s.v. elipsă). Problema care trebuie pusă și în acest context, al analizei semantice, este măsura în care fenomenul condensării lexico-semantice coincide, măcar parțial, cu ceea ce lingviștii desemnează îndeobște prin elipsă sau dacă sfera largă de cuprindere a acestui din urmă termen nu voalează cumva esența procedeului pe care îl analizăm. Am văzut mai sus că elipsa înseamnă mult prea multe lucruri, dintre care majoritatea nu au nimic a face cu
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
în care fenomenul condensării lexico-semantice coincide, măcar parțial, cu ceea ce lingviștii desemnează îndeobște prin elipsă sau dacă sfera largă de cuprindere a acestui din urmă termen nu voalează cumva esența procedeului pe care îl analizăm. Am văzut mai sus că elipsa înseamnă mult prea multe lucruri, dintre care majoritatea nu au nimic a face cu ceea ce numim condensare, în afară de faptul că vizează o omisiune lingvistică oarecare. Dar una este să omitem dintr-un enunț anumite elemente sintactice pentru a evita repetarea
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
lingvistic și implicarea receptorului mesajului în descifrarea acestuia. Pentru realizarea acestui obiectiv, elementele care pot fi subînțelese, deci superflue, ale propoziției sau frazei, deși ar fi corecte gramatical, sunt lăsate deoparte, iar enunțul câștigă în claritate și expresivitate; de aceea, elipsa lor poate fi considerată un procedeu stilistic, un trop, o figură de stil. "Elipsa este suprimarea din propoziție sau din frază a unei părți a cărei lipsă poate fi ușor suplinită mulțumită contextului. Prin aceasta se realizează o economie de
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
pot fi subînțelese, deci superflue, ale propoziției sau frazei, deși ar fi corecte gramatical, sunt lăsate deoparte, iar enunțul câștigă în claritate și expresivitate; de aceea, elipsa lor poate fi considerată un procedeu stilistic, un trop, o figură de stil. "Elipsa este suprimarea din propoziție sau din frază a unei părți a cărei lipsă poate fi ușor suplinită mulțumită contextului. Prin aceasta se realizează o economie de energie, la vorbitor și la ascultător, dar în același timp se obține un plus
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
în același timp se obține un plus de expresivitate" (Graur, GA, p. 218-219). Niciunul dintre elementele menținute ale propoziției sau frazei nu își însușește un alt sens decât cel cu care ar fi fost folosit dacă nu ar fi intervenit elipsa, ci însăși propoziția sau fraza eliptică sugerează conținutul semantic neexprimat, dobândind astfel valențe stilistice de natură expresivă. Exemplele din a doua categorie nu poartă amprente stilistice propriu-zise. Singurul scop al creării lor este exprimarea mai concisă a aceleiași noțiuni pe
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
metafora (de ex. engl. mouse "șoarece" > "maus [la computer]"), transferul cohiponimic (fr. rat, it. rat, ratta, ratto "șobolan" > "șoarece"), extensia (fr. pigeon "rasă de porumbei domestici crescuți pentru alimentația omului" > "[orice fel de] porumbel"), restricția (fr. blé "cereale, grâne" > "grâu"), elipsa lexicală (sau absorbția; v. exemple mai jos), metonimia (lat. lingua "organ musculos mobil aflat în gură, folosit de om pentru a vorbi" > "sistem de comunicare interumană prin sunete articulate, limbaj, grai"), etimologia populară (fr. forain "străin, venetic" > "de bâlci, de
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
fura")78. Potrivit altor cercetători, mecanismele prin care cuvintele își schimbă înțelesul fără să-și modifice forma sunt metafora, metonimia, absorbția lexicală, generalizarea, specializarea, transferul cohiponimic, transferul analogic, intensificarea, dezintensificarea, ameliorarea și deteriorarea sensului 79. Ca mecanism de schimbare semantică, "elipsa lexicală sau mai bine spus absorbția prezintă două subtipuri, în funcție de partea dintr-un cuvânt complex dat care absoarbe sensul acestuia. Sincronic însă, absorbția este identică fie cu rezultatul restricției semantice, realizând o polisemie taxonomică, fie cu efectul sincronic al metonimiei
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
nu este o nouă realizare semantică a lui Schirm "adăpost", ci, în contexte diferite, poate fi sinonim fie al lui Regenschirm, fie al lui Sonnenschirm. Pe de altă parte, dar decurgând și din afirmația de mai sus, rezultatele așa-zisei "elipse lexicale" sau "absorbții", indiferent cum le tratează cercetătorii și dicționarele, sunt cuvinte noi, datorate unor inovații lexicale, nu unor evoluții intrinseci ale sensurilor termenilor care au făcut parte din compusele sau sintagmele de bază și care să fi devenit, brusc
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
drept consecință a relației de contiguitate care există între elementele unităților lexicale complexe (care pot fi sintagme nominale stabile, uneori ajunse în stadiu de cuvinte compuse). Contiguitatea sintagmatică "este relevantă pentru unul dintre tipurile de schimbare semantică, absorbția lexicală sau elipsa. Un exemplu: automobilele au fost numite la început motor cars, pentru a fi distinse de alte cars. Cu timpul, motor cars au devenit mai frecvente decât alte cars, așa încât car a început să fie folosit în locul sintagmei. Semantic, aceasta este
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
fi distinse de alte cars. Cu timpul, motor cars au devenit mai frecvente decât alte cars, așa încât car a început să fie folosit în locul sintagmei. Semantic, aceasta este o absorbție a sensului lui motor car în cuvântul simplu car"82. "Elipsa este o schimbare semantică bazată pe contiguitatea substantivelor, de ex. car "trăsură, șaretă" a evoluat la "automobil, autovehicul", ca urmare a inventării vehiculului numit [motor] car" (Wikipedia.engl., s.v. Semantic change). Principiul contiguității sintagmatice poate contribui la inovația lexicală. Un
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
la relevarea adevăratului mecanism al condensării și credem că trebuie abandonată sau reformulată, tot așa cum trebuie retușată și ideea exclusivistă că unitățile lexicale condensate își modifică sensul neapărat ca urmare a întrebuințării lor frecvente, idee susținută de unii lingviști: Dacă elipsa este foarte des repetată, cuvintele menținute își pot schimba înțelesul, preluându-l pe al celor absente: roșii, vinete înseamnă "pătlăgele roșii", "pătlăgele vinete"" (Graur, GA, p. 219). Logica lucrurilor ne sugerează însă că înghețată, roșie și vânătă erau deja întrebuințate
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
poate substitui decât alegerile locale. De aceea, nu credem că este exactă afirmația potrivit căreia "substantivarea adjectivelor se realizează cu ajutorul articolului (hotărât propriu-zis sau demonstrativ, nehotărât: frumosul, cel frumos, un bătrân), al numeralului (trei viteji) și, în cazuri speciale, al elipsei: vinete (pătlăgele), simfonic (concert), bienală (expoziție)" (ELR, s.v. conversiune). Situația este, după părerea noastră, tocmai inversă: condensarea (inclusă în rândul elipselor în lucrarea citată) este un procedeu de formare a cuvintelor diferit de conversiune, chiar dacă în unele cazuri se realizează
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
hotărât propriu-zis sau demonstrativ, nehotărât: frumosul, cel frumos, un bătrân), al numeralului (trei viteji) și, în cazuri speciale, al elipsei: vinete (pătlăgele), simfonic (concert), bienală (expoziție)" (ELR, s.v. conversiune). Situația este, după părerea noastră, tocmai inversă: condensarea (inclusă în rândul elipselor în lucrarea citată) este un procedeu de formare a cuvintelor diferit de conversiune, chiar dacă în unele cazuri se realizează cu sprijinul, cu aportul implicit al acesteia. De altfel, chiar ELR sugerează, în același loc, această realitate: "General romanică este și
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
în lucrarea citată) este un procedeu de formare a cuvintelor diferit de conversiune, chiar dacă în unele cazuri se realizează cu sprijinul, cu aportul implicit al acesteia. De altfel, chiar ELR sugerează, în același loc, această realitate: "General romanică este și (...) elipsa determinatului din sintagma nominală, corelată (subl. n.) cu substantivarea adjectivului determinant, care preia sensul întregii construcții". În sprijinul aserțiunii că formațiile rezultate în urma condensării sunt cuvinte noi poate fi adus și următorul argument concret: în limba maghiară, vocala o de la
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
trunchiere (scurtare) (v. s.v.) pe care o consideră procedeu de formare "mai puțin important" cuvinte condensate ca balon < balonzaid (< germ. Ballonseide (Mantel)), grep < grepfrut, juxtă < juxtalinear, radio < radioreceptor și radiodifuziune, taxi < taximetru. Alți autori vorbesc însă în mod explicit despre "elipsa lexicală" ca modalitate de formare a termenilor de specialitate, întrucât prin ea "se suprimă unul sau mai multe elemente constitutive ale unei sintagme, obținându-se o nouă unitate lexicală" (Chiș, p. 8), iar Wooldridge, p. 6, include elipsa alături de trunchiere
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
explicit despre "elipsa lexicală" ca modalitate de formare a termenilor de specialitate, întrucât prin ea "se suprimă unul sau mai multe elemente constitutive ale unei sintagme, obținându-se o nouă unitate lexicală" (Chiș, p. 8), iar Wooldridge, p. 6, include elipsa alături de trunchiere printre procedeele de formare a cuvintelor în limba franceză, exemplificând cu clasicul portable, cu frites "cartofi prăjiți" < [pommes] frites < pomme [de terre] frites, precum și cu métro < [chemin de fer] métro[politain], combinație a așa-numitei elipse cu trunchierea
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
6, include elipsa alături de trunchiere printre procedeele de formare a cuvintelor în limba franceză, exemplificând cu clasicul portable, cu frites "cartofi prăjiți" < [pommes] frites < pomme [de terre] frites, precum și cu métro < [chemin de fer] métro[politain], combinație a așa-numitei elipse cu trunchierea. În schimb, FCLR I, p. VII, care amintește fenomenul tot prin denumirea de elipsă, afirmă că aceasta "interesează formarea cuvintelor fără a fi un procedeu al acesteia (subl. n.)", deoarece ea este "legată de unele tipuri de compunere
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
clasicul portable, cu frites "cartofi prăjiți" < [pommes] frites < pomme [de terre] frites, precum și cu métro < [chemin de fer] métro[politain], combinație a așa-numitei elipse cu trunchierea. În schimb, FCLR I, p. VII, care amintește fenomenul tot prin denumirea de elipsă, afirmă că aceasta "interesează formarea cuvintelor fără a fi un procedeu al acesteia (subl. n.)", deoarece ea este "legată de unele tipuri de compunere (Statu-Palmă-Barbă-Cot), de schimbarea valorii gramaticale (roșie subst. < [pătlăgică] roșie adj.), de trunchiere (tele pentru televiziune) și
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
gramaticale (roșie subst. < [pătlăgică] roșie adj.), de trunchiere (tele pentru televiziune) și chiar de derivare (a aminti < [a aduce] aminte)". Rezultă de aici o idee destul de stranie, și anume că substantivul roșie s-ar fi format prin procedeul conversiunii, iar "elipsa" (= condensarea, n.n.) ar fi intervenit doar întâmplător și în subsidiar, fără a contribui nemijlocit și decisiv la crearea noului cuvânt. În schimb, scurtarea (trunchierea sau fragmentarea) este considerată procedeu secundar de formare (p. V), însă prin termenul trunchiere este desemnată
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]