5,121 matches
-
nu ar putea fi vreodată dusă până la capăt, pentru că "elita" lucrează mai mult pentru puterea politică a statului. Dacă statul național este expresia unei puteri politice și a unor necesități colective, societatea civilă se află în luptele cărturarilor și ale gânditorilor pentru o altfel de societate; o societate în curs de liberalizare; dez-absolutizată de puterea suveranului ("regele domnește, dar nu guvernează", spune Revoluția engleză); o societate unde noile idei și contractul vor reglementa raporturile civili-politicieni. Există o echivalență profundă între domnia
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
ai momentului, de un liderism defazat istoric și mentalitar, profund anticivic. Nu întâmplător structuri "capitaliste", oligarhic-mafiote, fac sistem în țări precum Albania, Bulgaria, România, Rusia etc. La mijlocul secolului al XVIII-lea, ideea unei societăți civile revine în Anglia prin elaborările gânditorilor, prin acceptarea unui statut social-politic al celui de la oraș, al burghezului, de către Parlament și rege. Fenomenul modern al migrării în masă din mediul rural în cel urban își are dinamica nu numai în mult istorizata Revoluție Industrială, dar și în
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
raporturilor de cooperare dintre acestea, dezechilibrează posibilitatea unor relații sociale fundamentate pe o egalitate bazală, de început, așa cum au fost propuse de teoreticienii Luminilor. Într-o societate matură și armonios dezvoltată, bazată pe competiție și progres, așa cum au teoretizat-o gânditorii Luminilor, avem nevoie de o egalitate bazală, la fel cum într-o cursă de atletism toți concurenții pornesc de la aceeași linie. Unul dintre motivele pentru care există multiple conflicte social-politice în interiorul societăților și în relațiile dintre state este răsturnarea acestui
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
suntem reprezentați? Puterea a însoțit permanent iluzia puterii, printr-un joc dialectic al opozițiilor și al luptelor între diverse facțiuni umane. Acest joc occidental, acreditat drept progresist și aducător de prosperitate prin teoriile filosofice moderne, de la Adam Smith la ultimii gânditori occidentali, nu face decât să întrețină conflictul social modern și global din societățile noastre. Încă mai există naivi sau, poate, cinici gânditori moderni ce văd drept elemente-cheie pentru o societate liberă și prosperă competiția (sau concurența). Acești filosofi-sofiști nu înțeleg
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
joc occidental, acreditat drept progresist și aducător de prosperitate prin teoriile filosofice moderne, de la Adam Smith la ultimii gânditori occidentali, nu face decât să întrețină conflictul social modern și global din societățile noastre. Încă mai există naivi sau, poate, cinici gânditori moderni ce văd drept elemente-cheie pentru o societate liberă și prosperă competiția (sau concurența). Acești filosofi-sofiști nu înțeleg aproape deloc istoria Occidentului și a formării capitalismului, un mod de viață, dar nu "sistem". Dacă Occidentul a devenit relativ prosper prin
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
Nu opozițiile și contrariile creează progresul uman, ci o serie de invenții, descoperiri științifice, idei originale și inovații tehnice care, de altfel, merg mână-în-mână una cu cealaltă, se află într-o complementaritate de gândire și de acțiune. Nu știu în ce măsură gânditori ce au creat Revoluția Industrială, precum J. Watt, sunt responsabili pentru atitudinile patronilor englezi față de muncitorii lor și, implicit, de formarea ideologiei socialiste în primele decenii din secolul al XIX-lea. Dacă știința modernă, prea mult blamată, a adus lumină
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
libertate în drepturi" se înscrie în raporturile mutuale dintre cele două aspirații. Libertatea și egalitatea sunt complementare. O întreagă filosofie politică ar fi de gândit, dar nu din perspectiva uzată a libertății și a puterii, așa cum au făcut-o celebri gânditori moderni, ci din aceea a relațiilor sociale, a naturii și funcționalității cunoașterii într-o societate democratică, plurală și matură în gândire. Puterea politică funcționează în cadrul "cvartetului" cunoaștere-putere-guvernare-știință. Puterea politică nu poate exista fără ideea de cunoaștere, fie că aceasta este
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
televiziunea ține de discurs, tinde să estompeze această invenție intelectuală de dată recentă, mai ales în societatea românească, unde tot ce se întâmplă se întâmplă, în mod exclusiv, la... televizor. Foucault a dat mai multe definiții ideii de discurs. Pentru gânditorul francez discursul este "strategie și luptă, este chiar puterea ce trebuie cucerită"147. De asemenea, discursul este ansamblul de enunțuri din aceeași formațiune discursivă "pentru care este posibilă definirea unui ansamblu de condiții de existență"148. Discursurile se întemeiază pe
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
de istorie, unitate și discontinuitate în sânul istoriei înseși..."155. Înainte de toate, discursul se află la interferența dintre scris, citit, schimb de idei. Cele trei entități creează posibilitatea de discurs. Un discurs poate fi rezultatul unui singur om, un mare gânditor, de exemplu, dar, de cele mai multe ori, discursurile sunt compuse dintr-o serie de enunțuri corespondente unor serii de practici social-politice. În opinia mea, întrebări precum "Ce lecturi și/sau modele avem?", "Ce experiențe de viață și ce idei ne-au
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
ar putea fi spus în acord cu o evidență dată sunt tehnici discursive moderne. Orice text spune și nu spune în același timp. Ceea ce nu a fost spus de un autor, ci doar intuit, lăsat în suspensie de un anume gânditor conferă enunțului valoare în măsura unui nou spus diferit de cel precedent. Din perspectiva pluralității cunoașterii moderne, ceea ce spune un text sau un discurs este relaționat cu ceea ce cunoaște fiecare individ în parte în contact cu respectivul text sau discurs
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
un adevăr despre om prin discursuri-instrumente; adevăr ce este luat ca atare de o întreagă societate. Discursul e o coajă 160, spunea Foucault. Ceea ce contează sunt faptele, emergența lucrurilor și cum această emergență este mistificată lingvistic și instrumentalizată politic. Pentru gânditorul francez, trecutul formează "un cimitir de adevăruri"161. A intra în acest cimitir nu e o treabă tocmai plăcută, mai ales când anumite adevăruri mistificate ideologic și lingvistic, camuflate de o ordine (represivă) a unei ierarhii social-politice, antagonizează o lume
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
adevăruri"161. A intra în acest cimitir nu e o treabă tocmai plăcută, mai ales când anumite adevăruri mistificate ideologic și lingvistic, camuflate de o ordine (represivă) a unei ierarhii social-politice, antagonizează o lume intelectuală și politică. Foucault e un gânditor rar al istoriei. Pentru el nu există adevăruri "transistorice"162. În opinia lui Foucault ar exista trei tipuri de adevăr: 1) adevărul-constatare (specific istoriei scrise și disciplinelor socio-umane); 2) adevărul-demonstrație (specific științelor); 3) adevărul-eveniment (specific faptelor sociale; fapte care nu
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
în ce măsură Foucault "a încurcat" treburile pentru istorici sau filosofi. Poate că le-a încurcat pentru acei filosofi influențați de Linguistic Turn, pentru acei istorici mult prea angrenați în concret și în hiperfacticitate, astfel încât le vine greu să-l înțeleagă pe gânditorul francez. Foucault i-a încurcat pe politicienii discursului și ai cunoașterii. Concepția lui Foucault despre cunoaștere se întemeiază pe unele idei nietzscheene, pe unele precepte din semiologie, din semiotică, din psihanaliză, pe experiența sa "literară" și intelectuală, dar cel mai
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
al decriptării practicilor discursive și enunțiative a creat o cunoaștere istorică aparte, inclasabilă, surprinzătoare, provocatoare și ideosincratică. O cunoaștere întotdeauna fecundă în privința pluralizării posibilităților de discurs pentru socio-umane. S-a spus despre Foucault că a fost influențat de patru notorii gânditori (Marx, Nietzsche, Freud, Heidegger), dar forța cunoașterii sale nu constă în aceste "influențe", ci în dezbaterea unor probleme menținute în societate pe un fond de cunoaștere istorică. Dacă Febvre s-a pronunțat pentru istorii problematizante, Foucault nu a ezitat să
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
a pune probleme se întemeiază pe învățături din psihanaliză, din semiotică, desprinse din dezbaterile contemporane de idei; pe teorie semiologică, atunci când se ocupă de tratarea enunțurilor; pe unele idei din Marx și Comte, atunci când analizează relațiile de putere din cadrul societăților. Gânditorul francez devine nietzschean, atunci când vrea să obțină anumite "efecte de discurs" în media occidentală, atunci când șochează neoconservatorismul francez prin ceea ce gândește și spune, prin atitudinea sa publică. La fel ca Braudel, profesorul-militant a încasat-o și de la stânga și de la
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
Acest focar de reprezentări este analizat și criticat de hermeneuți. Pentru Foucault, litera este un semn ce "permite fixarea cuvintelor; ca linie ea permite figurarea lucrului"171. Ideea de enunț este tratată tot din perspectiva "filosofiei semnelor"172. În concepția gânditorului francez, textele servesc drept suporturi pentru imaginile pe care le desemnează, le explică, le descompun, reluându-și astfel locul lor legendar. La fel ca în cazul lui Braudel, pentru Foucault a scrie un text înseamnă a face să se vadă
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
pe care acestea îl dobândesc față de ceea ce este de reglat, apariția normei deasupra oscilațiilor funcționale"192. Normele de cunoaștere produc atât anumite standarde, cât mai ales dogme intelectuale, care sunt livrate societății de "autorități". Aceste simboluri mediatice... Foucault este singurul gânditor ce a reușit pe baza unui discurs subiectiv, ideosincratic despre științe și practici să deschidă posibilitatea unor discursuri obiective și/sau obiectivizante, în sfera socio-umanelor. Deconstrucția sa, clar-obscură, "structuralistă", "funcționalistă", realizată printr-o analitică a reprezentărilor și a funcțiilor acestora
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
dialectică și tezistă între serii de concepte și lucrurile desemnate de acestea. Numai un "eclectism" obiectiv ne poate conduce spre o altfel de epistemologie, și nu uzata dialectică modernă. Ultima parte a acestui studiu este dedicată concepției despre istorie a gânditorului francez. O concepție deloc ușor de înțeles, cu atât mai puțin de prezentat unitar și coerent, a unui gânditor disparat și codificat în sistemul său de gândire. Rămâne doar un challenge pentru orice posibil istoric sau istoriograf... De ce îl citim
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
spre o altfel de epistemologie, și nu uzata dialectică modernă. Ultima parte a acestui studiu este dedicată concepției despre istorie a gânditorului francez. O concepție deloc ușor de înțeles, cu atât mai puțin de prezentat unitar și coerent, a unui gânditor disparat și codificat în sistemul său de gândire. Rămâne doar un challenge pentru orice posibil istoric sau istoriograf... De ce îl citim pe Foucault dacă tot ceea ce gândește autorul francez ne conduce spre un nu, spre o concepție pesimistă sau nihilistă
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
ca fiind "conformitate cu faptele, concordanță cu realitatea", folosind aceeași teorie a corespondențelor dintre spuse și fapte. Pe Foucault nu l-a interesat adevărul empiric al unui ochi particular, al modernului individualizat, nici adevărul de dincolo de om (transcedental) al filosofilor. Gânditorul francez nu are ceva în comun cu factologia istorică, cu viziunea teologico-filosofică occidentală despre adevăr. Însă el are multe în comun cu posibilitățile subiectului de a afla adevărul, sub ce condiții sociale și politice s-a produs un anumit adevăr
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
pe planul al doilea faptul în sine, dinamica umană și istorică. Profesorul francez nu a fost preocupat de empirismul istoriei (de cine, ce a făcut? întrebări responsabile de o întreagă urzeală a istoriei). Ceea ce a investigat, analizat, descris și evaluat gânditorul nostru a fost enunțul, definit, pe linie semiologică, ca "o modalitate de existență pentru un ansamblu de semne". Foucault este mai mult fiul lui cum? și de ce? anumite serii de fapte și evenimente empirice din istoria modernă se intersectează cu
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
urzeală discursivă, cu o serie de idei și politici (de instrumentalizare), cu o complicată geometrie a relațiilor interumane și a raporturilor de putere din cadrul societății moderne, a cărei pozitivitate nu poate fi înțeleasă pe deplin decât prin modul în care gânditorii și politicienii vremii au tratat seria negativităților ("nebunia", "sexualitatea în sine", "delincvența", "criminalitatea", "cunoașterile descalificate social și epistemic" etc.). Foucault a văzut în istorie semne și raporturi semnificante între oameni, între lucruri, între oameni și lucruri. Obișnuia să spună că
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
soi de jurnalist radical, iar filosofia sa este mai mult o modalitate personală de a gândi, de a problematiza, de a găsi răspunsuri la întrebările care l-au preocupat. Foucault nu a fost niciodată un filosof, ci mai degrabă un gânditor complex și original, provocator și controversat cu istoria, literele, filosofiile. A gândi cu istoria, cu enunțurile din arhivă nu înseamnă a face filosofie. A gândi cu i/Istoria și a face filosofie (istorică) sunt două instanțe diferite. Foucault nu a
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
Așa cum a arătat Foucault în Ordinea discursului, comentariul presupune dislocare și discontinuitate în raport cu tot ceea ce ni se înfățișează drept continuitate: secvențe temporale; tablouri după tablouri; serii după serii; alcătuirea unitară a unei viziuni despre acel extrem de problematic: Cum a fost? Gânditorul francez nu era dispus să reia și să gândească la nesfârșit o aceeași problemă istorică, să o prezinte precum la cinematograf: "Nu gândesc niciodată același lucru, pentru simplul motiv că pentru mine cărțile sunt experiențe, într-un sens pe care
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]
-
tezist, conformist, servilist și instrumentalizator, pe producțiile căruia se susține regimul politic modern al cunoașterii-putere. La fel ca Nietzsche și Popper, Foucault a atacat tradiția intelectualistă contemporană care produce, prin intermediul instituțiilor de învățământ superior, intelectualul-funcție al puterii-cunoaștere. Un soi de gânditor interesat, care produce suport teoretic pentru acțiunile politicienilor, la fel cum Hegel a oferit suport teoretic pentru Bismarck prin opera sa, aceea a unei Germanii Mari, o Germanie peste tot cum spune imnul ei, e produs de sistemele de educație
Foucault, cunoaşterea şi istoria by Lucian-Mircea Popescu [Corola-publishinghouse/Science/1446_a_2688]