1,119 matches
-
rețeaua nu mai face față necesităților". Astfel de reduceri ale sintagmelor terminologice sunt condiționate nu numai contextual-situațional, ci și nemijlocit textual, ieșind din sfera noastră de interes, întrucât nu duc la condensări. Asemenea omisiuni anaforice reprezintă, așadar, un tip de elipsă lexicală la nivel sintagmatic, caracterizat prin dependența nemijlocită de contextul lingvistic imediat. Omisiunea anaforică nu propune o nouă denominație pentru referent, ci numai sugerează, evocă, face trimitere la denumirea completă a acestuia, redată ca atare în secvențele anterioare, iar elementele
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
ci numai sugerează, evocă, face trimitere la denumirea completă a acestuia, redată ca atare în secvențele anterioare, iar elementele omise nu pot fi decât determinanți (modificatori), nu și regentul (centrul sintagmei). Prin toate acestea, omisiunea anaforică diferă de tipul de elipsă lexicală care poate declanșa condensarea și care nu este condiționată decât deictic, de cele mai multe ori extralingvistic, depinzând de cunoștințele și familiarizarea interlocutorilor cu obiectul de referință și / sau cu situația dată, eventual și indirect și parțial anaforic, prin dependența de
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
de cunoștințele și familiarizarea interlocutorilor cu obiectul de referință și / sau cu situația dată, eventual și indirect și parțial anaforic, prin dependența de tematica generală a mesajului / textului, de domeniul căruia acesta îi aparține. Prin acest din urmă tip de elipsă lexicală la nivel sintagmatic, care vădește intenția înlocuirii provizorii a denumirii complete, poate fi omis fie modificatorul, fie centrul termenului complex. 1. Apreciem ca posibilă etapă inițială a condensării, pe care o putem denumi etapa primară conjuncturală, întrebuințarea ocazională a
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
dependenței de situația concretă și de cunoștințele interlocutorului sau cititorului, de gradul de familiarizare a acestuia cu domeniul abordat sau cu obiectul despre care se discută. Condensarea primară conjuncturală se confundă, se suprapune, așadar, în bună măsură cu tipul de elipsă lexicală care deține virtualitatea transformării sale în condensare; formele condensate aflate într-o etapă primară nu-și au locul decât în mesaje adresate unor interlocutori avizați, care sunt conștienți cel puțin de tematica mesajului. Cuvântul pistol din îndemnul Dă-mi
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
a specialiștilor sau a cunoscătorilor situației, a celor familiarizați cu referentul. Cuvântul redus utilizat în locul sintagmei a pornit pe calea unei evoluții încă reversibile și are deocamdată un statut incert, determinat de faptul că se aseamănă cu alte produse ale elipsei lexicale, care nu duc la condensare. Este cert că elementul omis este prezent în mintea vorbitorilor, emițători și receptori ai mesajului, ba chiar unii reconstruiesc mental și chiar refolosesc ulterior, în același discurs, sintagma originară. Pentru a identifica referentul, interlocutorii
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
îngust; ele sunt detașate din grupurile cel mai mult folosite în contexte specializate, deci cele mai remarcate, din care fac parte (v. Suciu, CLS, pp. 12-13). În toate situațiile menționate, procesul se află în faza tranziției, încă reversibile, de la o elipsă lexicală (dependentă de context) cu care însă nu se mai confundă la etapa lexicalizării, la care deocamdată nu a ajuns și poate că nu va ajunge niciodată. Capacitatea de generalizare, de răspândire cu sensul sintagmei a unui cuvânt reținut din
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
l-a numit la Externe pe X.Y.) nu poate produce confuzie, întrucât cuvântul rezultat prin condensare, dincolo de faptul că este folosit într-un anumit context tematic, păstrează marca gramaticală a pluralului din sintagma stabilă. Exemple de adjective "substantivate prin elipsă" și "defective de singular" (număr la care rămân adjective), multe dintre ele utilizate mai ales în limbajul jurnalistic, în cel comercial și în cel specific publicității, sunt consumabile < [materiale] consumabile, cosmetice < [produse] cosmetice și cosmetice [hoteliere], electrocasnice < [aparate] electrocasnice, electronice
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
la nivelul întrebuințării ad hoc, al substituirii ocazionale a sintagmelor sau compuselor; multe cuvinte condensate și lexicalizate nu ajung la etapa finală, concurând liber, în continuare, cu bazele lor sintagmatice. Nici debutul procesului de condensare nu este întotdeauna limpede: deși elipsele propriu-zise, adesea îmbrăcând forma omisiunilor anaforice, trebuie eliminate din rândul cazurilor de condensare împlinită, ele pot fi considerate uneori ca punct de plecare în procesul de formare a cuvintelor condensate. Se poate presupune o evoluție în care la început se
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
ca aflat într-o etapă primară a procesului de condensare. Oricum, cele patru etape pot fi grupate câte două: în etapele primare, decodarea rezultatului condensării este încă dependentă situațional și uneori chiar tematic, deoarece procesul poartă unele urme caracteristice ale elipsei lexicale, în timp ce cuvintele pe deplin lexicalizate, aflate în ultimele două etape, se sustrag condiției de uz deictic (nemaivorbind de aceea de uz anaforic), devin pe deplin autonome față de contextul extralingvistic sau lingvistic, iar elementele omise nu mai sunt subînțelese și
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
de ocazie" (în sintagme ca o haină second, o mașină second, un magazin second), cât și de substantiv: "magazin sau comerț în care se vând și se cumpără mărfuri la mâna a doua" (se îmbracă de la second). La limita dintre elipsa lexicală și condensare se află formulele în care numeralul ordinal își asumă, în anumite contexte, și sensul substantivului pe care îl determină și care este omis: fr. (entrer en) cinquième < [classe de] cinquième; it. (frequentare) la terza < la terza [classe
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
reconstituit; ele sunt condiționate, de cele mai multe ori, de contextul lingvistic (din cum să nu, de exemplu, a fost omis un verb exprimat anterior sau subînțeles; așa ceva mai rar presupune subînțelegerea verbului găsești sau există), deci se plasează la limita dintre elipsă și condensare, mai aproape de una sau alta în funcție de gradul de dependență față de context; locuțiuni comparative cu valoare de intensitate, reduse prin omiterea adverbului cu rol de prepoziție (ca, precum) și a unui eventual articol sau a unor secvențe mai ample
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
care se gravează semne pe obiecte de metal; punctator, poanson" < nokta[zımba] "idem" (nokta "punct", zımba "potricală, preducea"); topukdemiri "țintă pentru fixarea blacheului" < topukdemiri [mıhı] "idem" (topukdemiri "blacheu", mıh "cui, țintă" + suf. de apartenență -ı). Particularitățile condensării, în raport cu fenomenele de elipsă propriu-zisă, sunt comune tuturor exemplelor, indiferent dacă acestea sunt împrumutate, moștenite sau create pe teren propriu, dar acestea din urmă se remarcă prin aplicarea mai riguroasă a regulilor specifice. Există însă, în acest cadru general, unele deosebiri între condensarea termenilor
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
fi lăsat cititorul să se gândească la alte accepții, cunoscute dinainte, ale cuvântului condensare. Odată ce am circumscris referentul, adică fenomenul lingvistic studiat, am putut recurge la reluarea anaforică a formei scurtate, pe care am realizat-o printr-un tip de elipsă lexicală la nivel sintagmatic, ceea ce nu ne-a împiedicat în niciun fel să revenim, în mai multe rânduri, la forma completă. Se poate întâmpla însă ca vreun cercetător al aceluiași fenomen, considerând că denominația sintagmatică este prea lungă, cu determinant
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
titlu pe care am susținut-o la Academia Română, la data de 4 mai 2006, în ciclul "Limba română și relațiile ei cu istoria și cultura românilor". 2 Ambele exemple sunt date în Pușcariu, p. 40, pentru fenomenul numit de autor elipsă. 3 "Evoluția lingvistică poate fi concepută ca fiind determinată de antinomia permanentă dintre nevoile comunicative ale omului și tendința sa de a-și reduce la minimum activitatea neurală și fizică. Aici, ca și aiurea, comportamentul uman este supus legii minimului
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
Vezi Stati, p. 25. 9 Aurel Nicolescu, Probleme de sintaxă a propoziției, București, Editura Științifică, 1970, p. 14. Autorul dă, în această privință, un citat din poetul I. Pillat: În zare zurgălăii de sănii... Suflet nins..., în care se constată "elipsa celor două predicate, care pot fi sună și am". Această elipsă "nu afectează comunicarea, deoarece înțelesul global reiese din contextul exprimat". 10 Vezi Stati, pp. 19, 23-24. 11 Cf. Pușcariu, pp. 113, 121-124. 12 Die Ellipse in den neugermanischen Sprachen
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
propoziției, București, Editura Științifică, 1970, p. 14. Autorul dă, în această privință, un citat din poetul I. Pillat: În zare zurgălăii de sănii... Suflet nins..., în care se constată "elipsa celor două predicate, care pot fi sună și am". Această elipsă "nu afectează comunicarea, deoarece înțelesul global reiese din contextul exprimat". 10 Vezi Stati, pp. 19, 23-24. 11 Cf. Pușcariu, pp. 113, 121-124. 12 Die Ellipse in den neugermanischen Sprachen als lexikalisch-semantisches Problem, în "Zeitschrift für Phonetik, Sprachwissenschaft und Kommunikationsforschung", Berlin
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
contextul exprimat". 10 Vezi Stati, pp. 19, 23-24. 11 Cf. Pușcariu, pp. 113, 121-124. 12 Die Ellipse in den neugermanischen Sprachen als lexikalisch-semantisches Problem, în "Zeitschrift für Phonetik, Sprachwissenschaft und Kommunikationsforschung", Berlin, vol. 32 (1979), 2, pp. 143-149. 13 Termenul elipsă are, în afara sensurilor sale din lingvistică, și semnificații din alte domenii ale cunoașterii: este denumirea unei forme (figuri) geometrice; ca termen geografic desemnează o formă spațială de mari dimensiuni rezultată în urma unei defrișări; în cinematografie înseamnă un racursi narativ (Wikipedia
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
au latin, ed. a 2-a, Paris, 1894, pp. 6-9. 17 Dintre lucrările occidentale moderne care folosind metode diferite, de la cele clasice la cele generative, și făcând analiza din perspective diferite, de la cele semantice sau sintactice până la cele stilistice tratează elipsa ca omisiune a oricărui element sau segment al frazei sau propoziției, trebuie menționate următoarele: Robert de Beaugrande & Wolfgang Dressler, Introduction to Text Linguistics, London, Longman, 1981, pp. 66-69; Penelope Brown & Stephen C. Levinson, Politeness: Some universals in language usage, Cambridge
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
the Sciences of Language, trad. Catherine Porter, Baltimore, Johns Hopkins University Press, 1979, p. 277; Suzanne Eggins, An Introduction to Systemic Functional Linguistics, London, Pinter Publishers, 1994, p. 152; The Encyclopedia of Language & Linguistics, Oxford, Pergamon Press, 1994, s.v. (unde elipsa este identificată cu abrevierea, contracția și reducția); Encyclopedia of Rhetoric and Composition, New York, Garland Publishing, Inc., 1996, s.v.; Geoffrey Finch, Linguistic Terms and Concepts, New York, St. Martin's Press, 2000, p. 203; M.A.K. Halliday & Rukaiya Hasan, Cohesion in
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
P.H. Matthews, Syntax, Cambridge, Cambridge University Press, 1981, p. 38; Robert A. Palmatier, A Glossary for English Transformational Grammar, New York, Appleton-Century-Crofts, 1972, p. 50; Andrew Radford, Transformational Grammar: A First Course, Cambridge, Cambridge University Press, 1988, pp. 82, 98 (unde elipsa este identificată cu termenul gapping); R.L. Trask, A Dictionary of Grammatical Terms in Linguistics, New York, Routledge, 1993, p. 89; Katie Wales, A Dictionary of Stylistics, London, Longman, 1989, pp. 138-139; Uniel Weinreich, On Semantics, Philadelphia, University of Pennsylvania Press, 1980
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
în funcții de cap de grup, nu și ca determinanți (adjective pronominale). 75 Huddlestone Pullum 2005, p. 100. 76 În opinia susținătorilor teoriei, omiterea modificatorului din grupul nominal iese din sfera capurilor fuzionate, intrând în categoria "grupurilor eliptice", rezultate prin "elipsa modificatorului". 77 Condensarea contribuie însă, cum vom vedea, la îmbogățirea terminologiei tehnico-științifice, de specialitate, ceea ce constituie una dintre preocupările stilicticii moderne, care cercetează și limbajele profesionale. 78 Vezi Andreas Blank, Polysemy in the Lexicon, în Meaning Change Meaning Variation (editori
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
ca niște cuvinte independente. Ele preiau sensul întregului compus" (FCLR I, p. 25). 107 Folosirea cuvântului cu existență independentă în locul compusului tematic este posibilă, de cele mai multe ori, în cazuri care nu pot fi considerate condensări cu șanse de lexicalizare, ci elipse lexicale produse de omisiuni anaforice sau, eventual, stadii primare de condensare, în care scurtarea are loc conjunctural, în condiții deictice: centrală, de exemplu, poate înlocui compusul termocentrală sau hidrocentrală doar dacă interlocutorul are deja cunoștință, din secvențele anterioare ale mesajului
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
din această limbă ar fi trebuit să fie glacé sau gelé. 118 Alte sinonime germane sunt Eis, Eiscreme și Speiseeis. 119 Legat de acest cuvânt, cităm o afirmație care, pe lângă faptul că explică istoria acestuia, demonstrează confuzia terminologică generală cu privire la elipsă și la procedeul condensării: "Il existait en Grèce et à Rome un plat très recherché de foie d'oie engraissée avec des figues, c'était le jecur ficatum (expression calquée sur le Grec), puis par ellipse ficatum, terme qui a
Condensarea lexico-semantică by Emil Suciu [Corola-publishinghouse/Science/925_a_2433]
-
acestuia modifică limbajul autorului, îi scade valoarea textului, datorită unor fenomene ce apar inevitabil: spontaneitatea și rapiditatea redării conținutului textului sau acomodarea cu un limbaj mai puțin supravegheat (introducerea de expresii familiare ), iar din punct de vedere al sintaxei, la elipse. În modul acesta am efectuat experimental ci următoarele texte literare: Ursul păcălit de vulpe,de Ion Creangă; Capra cu trei iezi, de Ion Creangă; Punguța cu doi bani ,de Ion Creangă; Albă ca Zăpada, de frații Grim; Iedul cu trei
DARURI ŞI GÂNDURI PENTRU MAMA by Lenţa Neacşu () [Corola-publishinghouse/Science/1153_a_2221]
-
P.Ans. salon cu oglindă în depărtare] Oglindă era într-adevăr acolo, departe, în celalt capăt al salonului, si cand față îl trase brusc după ea, nu se mai împotrivi, si pătrunse că într-o râma de lumină." Eliade alege elipsa pentru a descrie trecerea. În momentul când Antim întreabă, oglindă se află în fața sa, iar când primește răspunsul, o găsește, departe, în spatele său. Curgerea timpului este însă continuă, sincrona cu dialogul. Elipsa este una spațială și generează un paradox (Antim
[Corola-publishinghouse/Science/1489_a_2787]