7,741 matches
-
mistica nu are ca scop propriu-zis cunoașterea, ci un fel de experiență sau trăire a obiectului său. Cunoașterea pe care o propune este o cunoaștere prin necunoaștere. Tocmai de aceea, pare o nebunie pentru rațiunea pozitivă și cea discursivă sau conceptuală în genere 316. În teologia mistică a lui Dionisie Areopagitul, această formă de cunoaștere a lui Dumnezeu apare sub numele de "cunoaștere negativă" sau "apofatică". Ea este traversată de categoria antinomicului, fiind resimțită ca "o provocare absolută a logicii"317
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
Avem, astfel, imaginea unui progres al cunoașterii prin antinomic, punctul final fiind cunoașterea absolută. John Shand, un istoric contemporan al filosofiei, descrie în acest sens situația cunoașterii la Hegel: "Până la nivelul cunoașterii absolute, impulsul de a ajunge la o stăpânire conceptuală mai bună a realității este dat de rațiunea condusă de contradicții, în încercarea acesteia de a desăvârși o descriere conceptuală a unei părți din realitate luată izolat. Intelectul nu poate să fie mulțumit cu o viziune incompletă și, în sensul
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
filosofiei, descrie în acest sens situația cunoașterii la Hegel: "Până la nivelul cunoașterii absolute, impulsul de a ajunge la o stăpânire conceptuală mai bună a realității este dat de rațiunea condusă de contradicții, în încercarea acesteia de a desăvârși o descriere conceptuală a unei părți din realitate luată izolat. Intelectul nu poate să fie mulțumit cu o viziune incompletă și, în sensul gândirii lui Hegel, minată de contradicții interne a realității. Metoda folosită în atingerea cuprinderii conceptuale complete a realității implică o
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
de a desăvârși o descriere conceptuală a unei părți din realitate luată izolat. Intelectul nu poate să fie mulțumit cu o viziune incompletă și, în sensul gândirii lui Hegel, minată de contradicții interne a realității. Metoda folosită în atingerea cuprinderii conceptuale complete a realității implică o structură esențial triadică: conceptul A ("teza") luat singur este inadecvat pentru captarea realității și îl implică pe opusul său B ("antiteza"); (...) amândouă sunt descrieri inadecvate ale realității și formează, păstrându-și opoziția și identitatea, pe
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
conceptelor cu care operează. Acestea sunt cu referință concretă. În schimb, prin combinarea lor, dogma postulează o sinteză refuzată de concret, imposibil de intuit. Dar diferența dintre cele două tipuri de formule nu apare doar la nivel intuitiv, ci și conceptual: antinomia dialectică are întotdeauna o sinteză conceptuală într-un al treilea concept sintetic, pe când sintezei dogmatice nu-i corespunde vreun astfel de concept. Formulele dialectice sunt posibile, în opinia lui Lucian Blaga, datorită unei însușiri paradoxale a intelectului uman, aceea
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
referință concretă. În schimb, prin combinarea lor, dogma postulează o sinteză refuzată de concret, imposibil de intuit. Dar diferența dintre cele două tipuri de formule nu apare doar la nivel intuitiv, ci și conceptual: antinomia dialectică are întotdeauna o sinteză conceptuală într-un al treilea concept sintetic, pe când sintezei dogmatice nu-i corespunde vreun astfel de concept. Formulele dialectice sunt posibile, în opinia lui Lucian Blaga, datorită unei însușiri paradoxale a intelectului uman, aceea de a plăsmui în contact cu concretul
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
fie o logică imanentă a posibililor contradictorii, o logică a complementarității dinamice. Fundamentul său este principiul contradicției sau principiul antagonismului"475. O logică a contradictoriului. Ideea terțului inclus Logica pe care o întrevede Ștefan Lupașcu se construiește pe o distincție conceptuală care, se pare, îi definește "registrul interogației metafizice"476, pentru că ea "organizează și reglează, domină arhitectonic toate cuplurile categoriale prin care se exprimă "pulsația universalului""477. Este vorba de cuplul antinomic actualizare-potențializare. Numai cu ajutorul acestuia devine posibilă o ordine logică
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
află sursa libertății și necondiționalității, punctul în care omul poate realiza ceea ce se numește "control". Aceste trei materii epuizează spațiul logic (în această logică dinamică a contradictoriului) al posibilităților de sistematizare a energiei în universul nostru. În baza acestui sistem conceptual format din cele două cupluri antinomice (actualizare-potențializare; omogenitate-eterogenitate) și a celor trei relații contradicționale ce stau la baza logicii energiei, nu sunt posibile decât trei și numai trei sistematizări energetice, din jocul lor configurându-se acest univers pe care îl
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
-se asupra acestei hermeneutici, Sergiu Al-George observă că ea poate fi înțeleasă mai degrabă din perspectiva culturii indiene, decât a celei occidentale. Argumentul său este că, la Mircea Eliade, descifrarea limbajului sacru și simbolic "presupune un demers diferit față de discursivitatea conceptuală ce stăpânește spiritul occidental și o intrare în logica de adâncime a fantasticului"541, în logica imaginarului, a mitului și simbolului. Structurile simbolice ale imaginarului scot gândirea din logica elementară, pentru că ele fac trimitere la "modalități excepționale ale conștiinței"542
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
aceea a nivelurilor de realitate. Ideea aceasta este legată genetic de revoluția produsă în gândirea științifică de apariția, la începutul secolului al XX-lea, a teoriei cuantice. Această teorie venea cu o serie de noutăți greu de asimilat în cadrele conceptuale ale fizicii clasice: discontinuitatea, inseparabilitatea, cauzalitatea globală, indeterminismul, dualismul undă-corpuscul etc.632. Basarab Nicolescu crede că cel mai amplu impact al revoluției cuantice a fost punerea în discuție a conceptului de Realitate și, mai ales, a dogmei filosofice oficiale a
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
Rudolf Otto definește "iraționalul" pornind de la rațional, înțelegând prin acest termen ceva ce, "prin profunzimile lui, se sustrage explicației raționale"689. Iată cuvintele sale: "Prin "rațional" în ideea de divin înțelegem ceea ce intră în sfera posibilităților noastre de clară comprehensiune conceptuală, ceea ce intră în domeniul conceptelor familiare și definibile. Afirmăm, apoi, că sub acest domeniu al purei clarități se află o profunzime obscură ce scapă nu sentimentului, ci conceptelor noastre și pe care, din acest motiv, o numim "irațional""690. Cartea
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
sentimentele obișnuite (o bucurie profundă, de exemplu), care pot la un moment dat să pară inexplicabile dar să devină clare în privința motivelor lor, după un efort de concentrare, sentimentele pe care sacrul le provoacă rămân, cu toate eforturile, în afara înțelegerii conceptuale. În cazul lor, "nici cea mai mare încordare a atenției nu reușește să aducă ce-ul și cum-ul obiectului din zona obscură a sentimentului în aceea a înțelegerii conceptuale. El rămâne în obscuritatea ineluctabilă a experienței pur sentimentale, non-conceptuale
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
care sacrul le provoacă rămân, cu toate eforturile, în afara înțelegerii conceptuale. În cazul lor, "nici cea mai mare încordare a atenției nu reușește să aducă ce-ul și cum-ul obiectului din zona obscură a sentimentului în aceea a înțelegerii conceptuale. El rămâne în obscuritatea ineluctabilă a experienței pur sentimentale, non-conceptuale. El poate fi indicat, dar nu și explicat prin notația muzicală a ideogramelor analogice"691. Pentru Rudolf Otto, această "indicare" a iraționalului devine o sarcină, un imperativ. Nu trebuie să
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
reușesc să facă față, generând paradoxuri, astfel încât este necesară o descriere complementară, în care noțiuni care se exclud devin complementare. Problema lui Niels Bohr, pe care o va rezolva prin ideea complementarității, era să găsească un mod prin care structurile conceptuale clasice să poată fi folosite în raport cu noua situație a experimentării fizice. În acest sens, el va da o interpretare strict epistemologică ideii sale, sarcina fizicii fiind, în opinia sa, nu să determine cum este natura, ci ce putem spune asupra
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
analitică, pozitivistă, reducționistă 743. În această perspectivă sunt interpretate filosofiile care încearcă depășirea opoziției dintre interpretările extreme ale unor teme, așa-numitele post-isme și beyond-isme, foarte numeroase în a doua jumătate a secolului al XX-lea744, care se referă la dualități conceptuale asemănătoare celor din fizică: obiect-subiect, unitate-diversitate, mental-fizical, individual-social, fapt-valoare etc., și care încearcă să depășească dispute doctrinare de tipul realism antirealism, absolutism relativism, empirism pragmatism, mentalism fizicalism, internalism externalism, fundaționism deconstructivism etc. Ele tind să accepte perspectiva deschisă de mecanica
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
în logica transcendentală sunt doar suficiente, nu și necesare 788. Obiectul stabilizat, permanent, era domeniul logicii aristotelice. Noul spirit științific se confruntă, arată Bachelard, cu obiecte dinamice, "care n-ar avea, în repaus, nici o proprietate și în consecință nici o definiție conceptuală", obiecte care solicită o modificare a jocului valorilor logice și o multiplicare a logicilor 789. Trei încercări de logică non-aristotelică din acea vreme aduce în discuție Gaston Bachelard: cea a lui Oliver L. Reiser, cea a autoarei franceze Paulette Février
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
de la început în această aparentă dificultate, anume că "trebuie să înfrunte harababura (jocul infinit de inter-retroacțiuni), solidaritatea fenomenelor între ele, ceața, incertitudinea, contradicția"853, fără să se angajeze pe căile paradigmei simplificării. Însă, crede Morin, se pot elabora câteva instrumente conceptuale, câteva principii, prin care această dificultate să fie surmontată, principii și instrumente care să constituie baza noii paradigme. Este ceea ce face în cele patru volume ale monumentalei sale lucrări La Méthode. Instrumentul de bază al noii gândiri este "conceptualizarea complexă
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
patru volume ale monumentalei sale lucrări La Méthode. Instrumentul de bază al noii gândiri este "conceptualizarea complexă", care presupune 854: a) Articularea unor "macro-concepte multidimensionale", polisemice, în care noțiuni de obicei disjuncte sau antagoniste sunt asociate în lanțuri sau constelații conceptuale inseparabile: "eveniment/element", "autonomie/dependență", "ordine/dezordine/organizare", "sistem/interrelație/organizare", "unu/multiplu", "deschidere/închidere", "haos/cosmos", "individual/generic" etc. b) Joncțiuni conceptuale complexe între diverse macro-concepte (de tipul "computațional/informațional/comunicațional") și asocieri conceptuale antinomice (cum ar fi continuu
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
macro-concepte multidimensionale", polisemice, în care noțiuni de obicei disjuncte sau antagoniste sunt asociate în lanțuri sau constelații conceptuale inseparabile: "eveniment/element", "autonomie/dependență", "ordine/dezordine/organizare", "sistem/interrelație/organizare", "unu/multiplu", "deschidere/închidere", "haos/cosmos", "individual/generic" etc. b) Joncțiuni conceptuale complexe între diverse macro-concepte (de tipul "computațional/informațional/comunicațional") și asocieri conceptuale antinomice (cum ar fi continuu/discontinuu", "dinamism/stabilitate", "invarianță/variație", "identitate/alteritate" etc.). În legătură cu acestea din urmă, Morin susține că ele ne apropie de nucleul principal al complexității
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
asociate în lanțuri sau constelații conceptuale inseparabile: "eveniment/element", "autonomie/dependență", "ordine/dezordine/organizare", "sistem/interrelație/organizare", "unu/multiplu", "deschidere/închidere", "haos/cosmos", "individual/generic" etc. b) Joncțiuni conceptuale complexe între diverse macro-concepte (de tipul "computațional/informațional/comunicațional") și asocieri conceptuale antinomice (cum ar fi continuu/discontinuu", "dinamism/stabilitate", "invarianță/variație", "identitate/alteritate" etc.). În legătură cu acestea din urmă, Morin susține că ele ne apropie de nucleul principal al complexității, care se află mai ales în asocierea a ceea ce este considerat antagonist
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
punctul de vedere al gândirii simplificatoare, într-o unitate complexă. Pentru aceasta, e necesară integrarea noțiunilor antagoniste într-un meta-sistem care le angajează "în procesul unei bucle retroactive și recursive", transformându-le și făcând astfel asocierea lor productivă 856. Bucla conceptuală este, în opinia lui Morin, una dintre noutățile gândirii complexe, prin care este avansat un nou tip de joncțiune, un nou tip de unitate, unul în care nu reducția conceptuală primează, ci "circuitul" conceptual 857. c) Reabilitări conceptuale, adică resuscitarea
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
transformându-le și făcând astfel asocierea lor productivă 856. Bucla conceptuală este, în opinia lui Morin, una dintre noutățile gândirii complexe, prin care este avansat un nou tip de joncțiune, un nou tip de unitate, unul în care nu reducția conceptuală primează, ci "circuitul" conceptual 857. c) Reabilitări conceptuale, adică resuscitarea unor concepte moarte în gândirea reductoare a științei de până acum, de genul "organizării", "eului" sau "ființei"858. Conceptualizarea complexă angajează ceea ce Morin numește "gândirea generativă"859. Macro-conceptele și asocierile
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
astfel asocierea lor productivă 856. Bucla conceptuală este, în opinia lui Morin, una dintre noutățile gândirii complexe, prin care este avansat un nou tip de joncțiune, un nou tip de unitate, unul în care nu reducția conceptuală primează, ci "circuitul" conceptual 857. c) Reabilitări conceptuale, adică resuscitarea unor concepte moarte în gândirea reductoare a științei de până acum, de genul "organizării", "eului" sau "ființei"858. Conceptualizarea complexă angajează ceea ce Morin numește "gândirea generativă"859. Macro-conceptele și asocierile conceptuale antagoniste pe care
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
856. Bucla conceptuală este, în opinia lui Morin, una dintre noutățile gândirii complexe, prin care este avansat un nou tip de joncțiune, un nou tip de unitate, unul în care nu reducția conceptuală primează, ci "circuitul" conceptual 857. c) Reabilitări conceptuale, adică resuscitarea unor concepte moarte în gândirea reductoare a științei de până acum, de genul "organizării", "eului" sau "ființei"858. Conceptualizarea complexă angajează ceea ce Morin numește "gândirea generativă"859. Macro-conceptele și asocierile conceptuale antagoniste pe care le solicită gândirea complexității
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]
-
primează, ci "circuitul" conceptual 857. c) Reabilitări conceptuale, adică resuscitarea unor concepte moarte în gândirea reductoare a științei de până acum, de genul "organizării", "eului" sau "ființei"858. Conceptualizarea complexă angajează ceea ce Morin numește "gândirea generativă"859. Macro-conceptele și asocierile conceptuale antagoniste pe care le solicită gândirea complexității funcționează numai prin "bucle recursive". O buclă de acest tip este o relație activă și retroactivă între două sau mai multe concepte care în mod obișnuit funcționează separat, în care legăturile nu se
Antinomicul în filosofia lui Lucian Blaga by Valică Mihuleac [Corola-publishinghouse/Science/886_a_2394]