7,127 matches
-
fost considerate mult timp ca fiind în armonie cu o viziune uniformitarianistă și gradualistă asupra evoluției. Tot așa, introducerea unor concepte cum sunt „exaptarea“ și „arcurile de boltă“ determină reevaluarea multor fapte care au fost privite anterior de către cercetătorii din biologia dezvoltării doar din perspectiva unui adaptaționism darwinist strict. Spre deosebire de multe corelații empirice de care se interesează cercetătorii vieții, ideile directoare ale unui program de cercetare nu pot fi supuse în mod direct controlului faptelor. Asemenea idei pot fi legitimate doar
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
înclina balanța. Programele rivale trebuie evaluate în funcție de roadele lor. Alegeri și decizii cu mari consecințe pentru orientarea cu succes a cercetării nu pot fi dictate de o raționalitate instantanee. Cel puțin în domenii ale investigației științifice cum este cel al biologiei evoluției. III. OPOZIȚIE, REZISTENȚĂ ȘI REZERVE FAȚĂ DE EXPLICAȚIA EVOLUȚIEI PRIN SELECȚIA NATURALĂ Impactul teoriei lui Darwin este unic. Probabil nici o creație a gândirii științifice nu a avut o înrâurire la fel de puternică asupra înțelegerii naturii și a omului. Un cercetător al
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
reprezintă mecanismul principal al evoluției. În ultima sa carte, publicată în 2004, Ernst Mayr scria: „Deși Darwin a prezentat cu multe detalii principiile de bază ale darwinismului în 1859, în Originea speciilor, au fost necesari încă 80 de ani pentru ca biologii să accepte pe deplin darwinismul.“ Expresia „pe deplin“ semnifică aici acceptarea selecției naturale ca principal mecanism al evoluției. Observația importantă este că ascendența comună și selecția naturală sunt idei logic independente, că susținerea celei dintâi nu implică acceptarea celei din
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
este mai îndeaproape înrudită cu două specii de cimpanzei decât sunt acestea cu alte specii de maimuțe. În acest sens, homo sapiens ar putea fi numit „al treilea cimpanzeu“. Baza susținerilor lui Diamond o constituie, în primul rând, date ale biologiei moleculare. Un recenzent al cărții, Jonathan Marks, aprecia că afirmațiile lui Diamond ar trebui să fie tratate ca deșeurile radioactive: arse cu grijă și uitate vreme de milioane de ani (?!). Făcând abstracție de asemenea poziții extreme, se cuvine menționat că
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
sau datele embriologiei, sunt apreciate drept „sugestive“, dar nu „concludente“. Datele experimentale și constatările de teren arată că prin procese naturale pot fi produse doar varietăți, nu și specii noi. Rezultatul cercetărilor paleontologice indică lipsa multor verigi intermediare. Date ale biologiei moleculare sau omologii anatomice, care sunt invocate în sprijinul explicației evoluționiste, pot fi puse de acord și cu reprezentarea creștină tradițională a creației separate. Există mari dificultăți de a explica prin procese naturale apariția unor organe cum sunt ochii mamiferelor
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
transformist“) era larg acceptat, dar nu și teoria selecției naturale. Opoziția din mediul naturaliștilor față de explicațiile prin selecție naturală s-au manifestat, în principal, din trei direcții: cea a susținătorilor ortogenezei, a neolamarckiștilor și a geneticienilor cu înclinații saltaționiste. Istoricii biologiei sunt, în general, de acord astăzi că printre cercetătorii evoluției selecția naturală a devenit larg acceptată abia după formularea teoriei sintetice a evoluției, deci aproape la un secol după apariția Originii speciilor. Ortogeneza reprezintă o reacție față de concepția lui Darwin
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
Romanes pentru a desemna darwinismul revizuit, care a rezultat prin acceptarea de către adepții ortodocși ai lui Darwin a imposibilității transmiterii ereditare a caracterelor dobândite de organism în timpul vieții. Credibilitatea științifică a neolamarckismului a fost tot mai mult erodată. După 1950, biologia moleculară a produs o infirmare zdrobitoare a ideii posibilității transmiterii ereditare a caracterelor dobândite. Mai mult, s-a constatat că schimbări din ambianță influențează negativ fidelitatea mecanismelor de duplicare a ADN. Iar multiplicarea mutațiilor creează mai multe oportunități de adaptare
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
american Luther Burbank, activ încă la începutul secolului XX, spunea: dacă nu pot fi moștenite caracterele dobândite înseamnă că eu nu cunosc nimic din viața plantelor! În ultimele clase de liceu, la sfârșitul anilor ’40, am avut un profesor de biologie cu o puternică personalitate, care era un lamarckist convins. Nu știu cum a reacționat el la probele aduse de genetica moleculară împotriva neolamarckismului, presupunând că le-a mai receptat. Dezvoltarea geneticii după anul 1900, când au fost redescoperite legile lui Mendel, nu
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
mendeliană și teoria selecției naturale, departe de a se exclude, se completează reciproc. Un eveniment epocal în dezvoltarea științei darwiniene l-a constituit elaborarea teoriei sintetice a evoluției, numită de creatorii ei și „marea sinteză“. Mulți cercetători și istorici ai biologiei acceptă și astăzi aprecierea că elaborarea acestei teorii a reprezentat recunoașterea pe scară largă a selecției naturale drept factorul răspunzător pentru enorma varietate de fapte pe care cercetătorii evoluției le desemnează prin termenul adaptare. Și aceasta chiar dacă s-a câștigat
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
urmă cer explicații diferite de cele studiate de geneticieni. „Pentru naturaliști - scria Mayr - evoluția înseamnă mai mult decât o schimbare a frecvențelor genelor; ea înseamnă dobândirea și menținerea adaptării și originea noii biodiversități.“ Teoria sintetică a evoluției, susținută de dezvoltarea biologiei moleculare, a fost apreciată de majoritatea biologilor drept versiunea matură a științei darwiniene a evoluției. Ceea ce înseamnă că principiile formulate de Darwin au încetat să fie contestate de către cercetători avizați și de bună credință. Observația și mai importantă este aceea
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
în funcție de valoarea lor adaptativă, în condiții date ale ambianței. Datorită acțiunii selecției, acele gene și combinații de gene ale căror efecte fenotipice generează adaptări mai puțin bune vor fi înlocuite treptat cu altele, care realizează adaptări mai bune. În termenii biologiei moleculare, metafora favorită a lui Dawkins este cea a unui râu de ADN (acid dezoxiribonucleic), care curge și se ramifică continuu de-a lungul erelor geologice. Fiecare generație este o sită prin care genele valoroase trec, iar cele mai puțin
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
naturale un rol crucial „în analiza oricărui eveniment biologic, la orice scară, de la aceea a primei macromolecule care se înmulțește singură“. Iar acțiunea principiului selecției naturale el o înfățișează drept „un poces algoritmic“. Caracterizând „raționarea adaptativă“ drept „inima și sufletul biologiei evoluției“, Dennett afirmă că a o deplasa din locul ei central „ar însemna prăbușirea darwinismului, a tuturor științelor vieții și a medicinei“. Într-un mod asemănător s-a exprimat și Dawkins. El a încheiat un articol, intitulat în mod semnificativ
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
cele ale ambianței în care există ele. Deplângând opoziția față de abordările evoluționiste ale culturii, Dennett apreciază că susținătorii ei nu țin seama de faptul că evoluția culturii este inseparabilă de dezvoltarea limbajului și a gândirii. Un transfer de concepte de la biologia evoluției la științele omului este, de fapt, nu numai legitim, dar și inevitabil. Produsele culturale - idei, tradiții, moravuri - sunt și ele supuse selecției. Dawkins, la rândul său, afirmă că principiul selecției naturale se aplică nu numai genelor, ci și „memelor
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
Wilson - care caracterizează moralitatea drept o simplă adaptare ce susține scopurile reproductive ale speciei. Mobilurile acțiunilor oamenilor nu pot fi reduse la cele ale propagării genelor proprii sau ale grupului, subliniază Dennett: „În timp ce animalele sunt controlate în mod rigid de biologia lor, comportarea omului este determinată în mare măsură de cultură, un sistem în mare măsură autonom de simboluri și valori, care se dezvoltă pornind de la o bază biologică, dar depășind nelimitat această bază. Capabile să fie copleșite sau să scape
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
în mare măsură abandonate. Căci dacă selecția poate să rupă orice corelație și să optimizeze părțile în mod separat, atunci ceea ce constituie integrarea părților într-un organism va avea o mică însemnătate. Prea adesea programul adaptaționist ne-a dat o biologie evoluționistă a părților și genelor, dar nu a organismului. El asumă că toate tranzițiile pot surveni pas cu pas și minimalizează însemnătatea blocurilor dezvoltării și a constrângerilor omniprezente ale istoriei și arhitecturii. O perspectivă pluralistă poate reinstala organismele în teoria
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
unui singur principiu. Ceea ce pare să-i despartă, în acest caz, pe cercetătorii evoluției este adoptarea entuziastă a unui ideal explicativ inspirat de științele fizico chimice versus o atitudine reticentă în această privință. Elliot Sober, un cunoscut filozof contemporan al biologiei, a formulat relativ recent unele considerații sugestive din acest punct de vedere. Inspirat de o filozofie a științei orientată de experiențele fizicii teoretice, Sober distinge între acțiunea principiului darwinian al selecției naturale în condiții cvasi-ideale și acțiunea lui în situații
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
extinderii cu succes a paradigmei adaptaționiste darwiniene în cercetarea societăților omenești, îndeosebi a cooperării sociale, a eticii și a culturii. Așa cum semnalam mai sus, Dennett a dat o expresie exemplară acestei încrederi afirmând că ideea lui Darwin se extinde de la biologie la cosmologie, psihologie, antropologie, sociologie, etică și politică. În articolul lor polemic, Gould și Lewontin preferă să menționeze formele extreme pe care le ia uneori orientarea spre explicații evoluționiste ale culturii, cu intenția vădită de a le ridiculiza; ei invocă
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
limitelor pe care le impun acțiunii selecției naturale o mare varietate de constrângeri și respingerea, totodată, a tendinței criticilor programului neodarwinist de a exagera radicalitatea revizuirilor necesare. Caracteristică în acest sens pare să fie analiza unui cunoscut cercetător contemporan în biologia dezvoltării, Ron Amundson. El recunoaște că rezultatele din acest domeniu de cercetare sunt insuficient integrate în sinteza evoluționistă. Amundson apreciază că selecția naturală nu este suficient de puternică pentru a învinge diferite constrângeri și a anula efectele multor influențe accidentale
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
faptul că modul cum caută hrană membrii ei nu va fi optim din punct de vedere adaptativ. Selecția naturală poate promova trăsături morfologice și de comportare cu potențial adaptativ doar în limitele acelor constrângeri impuse formei care sunt cercetate de biologia dezvoltării. Este sensul în care asemenea constrângeri pot reprezenta limitări ale posibilităților de adaptare optimă. Pe de altă parte, trebuie să se țină seama că multe constrângeri ale formei sunt neutre din punctul de vedere al cerințelor de adaptare ale
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
să se țină seama că multe constrângeri ale formei sunt neutre din punctul de vedere al cerințelor de adaptare ale organismelor. Iată de ce programul adaptaționist nu ar trebui să fie pur și simplu respins ținând seama de rezultatele cercetărilor de biologia dezvoltării și de embriologie, așa cum sugerează Gould și Lewontin. Amundson crede că este util să-i distingem pe adaptaționiștii „slabi“ de cei „duri“. Adaptaționiștii duri sunt cei care cred că, în genere, constrângerile formei pot fi învinse de către forța selecției
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
de adaptare al organismelor, cât și că nivelul adaptării va fi în mod necesar micșorat datorită acțiunii constrângerilor. Multe critici la adresa programului adaptaționist vizează, de fapt, doar ceea ce autorul numește „adaptaționism dur“. Recunoașterea constrângerilor puse în evidență prin cercetările de biologie a dezvoltării, afirmă Amundson, este pe deplin compatibilă cu „adaptaționismul slab“, cu acea poziție care recunoaște că multe adaptări imperfecte se datorează constrângerilor. O teorie a evoluției speciilor a fost posibilă fără cunoștințele oferite mai nou de biologia dezvoltării. Aceste
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
cercetările de biologie a dezvoltării, afirmă Amundson, este pe deplin compatibilă cu „adaptaționismul slab“, cu acea poziție care recunoaște că multe adaptări imperfecte se datorează constrângerilor. O teorie a evoluției speciilor a fost posibilă fără cunoștințele oferite mai nou de biologia dezvoltării. Aceste cunoștințe sunt însă de natură să o îmbogățească. O reacție de același gen este ilustrată de răspunsurile care s-au dat criticilor formulate de Gould, Lewontin și Vrba la adresa programului adaptaționist, pornind de la distincția dintre utilitatea curentă a
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
selecția naturală a fost cauza ultimă a evoluției bărbiei. Răspunsuri nuanțate la criticile îndreptate împotriva programului adaptaționist întâlnim chiar și la apărătorii cei mai hotărâți ai acestui program. Astfel, Dennett ajunge la concluzia că adaptaționismul este „omniprezent și puternic“ în biologia evoluției. Ideea centrală a acestui program - selecția este singura explicație posibilă a unor adaptări complexe - poate fi folosită în mod greșit, dar ea nu este greșită. O gândire adaptaționistă de bună calitate este întotdeauna atentă la constrângeri ascunse și reprezintă
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
nu își ating ținta și ar reprezenta o „alarmă falsă“. Dennett le reproșează celor mai radicali critici ai programului adaptaționist, care scriu lucrări de popularizare, că ei oferă publicului larg o imagine în mare măsură falsă a stării actuale a biologiei evoluției. În binecunoscuta lui carte consacrată ideii periculoase a lui Darwin, el încheie o lungă discuție a criticilor formulate de Gould cu observația semnificativă că, în măsura în care sunt interesante și pertinente, aceste observații vor putea fi integrate în edificiul tot mai
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
narațiuni istorice se deosebesc clar de explicațiile prin regularități și legi, acele explicații pe care le oferă disciplinele experimentale. Ceea ce nu înseamnă că ele sunt inferioare din punctul de vedere al rangului lor științific. Într-o disciplină istorică, așa cum este biologia evoluției, ceea ce se cere explicat este de ce în anumite regiuni și în anumite ere geologice unele specii dispar, iar altele prosperă. St.J. Gould l-a caracterizat în mod potrivit pe Darwin drept pionierul cercetării istoriei naturii. Preocupat de explicarea
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]