7,127 matches
-
sunt explicații științifice. Multe din dezvoltările de mai sus au arătat de ce nu se poate susține o asemenea concluzie. Punctul de vedere al lui Popper este tipic pentru poziția acelor filozofi care cred că toate explicațiile istorice, din discipline ca biologia evoluției, geologia, oceanografia sau meteorologia, vor putea fi reduse la explicații prin legi. Autorii care, din diferite motive, resping explicațiile darwiniene ale istoriei naturii nu ezită să aducă în primul plan al discuției pretinsa lor calitate științifică îndoielnică, invocând, între
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
istorie, literatură, psihologie, economie, drept, educație și de oricare alt domeniu.“ Cu greu s ar putea imagina o poziție mai radicală. Pornind de la înțelegerea Bibliei ca „regină a științelor“, autorul opune geologia biblică geologiei pe care o numește „istorică“, precum și biologia și antropologia biblică celor evoluționiste darwiniene. Concluzia la care ajunge el este că principalele rezultate ale cercetării naturii susțin pe deplin afirmații literale din Biblie. Nu este de mirare că majoritatea covârșitoare a oamenilor de știință, independent de convingerile lor
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
prima dată de Darwin fără invocarea premeditării, a intenției și a scopului. Chiar și titlul uneia dintre cele mai populare cărți ale sale, Ceasornicarul orb. De ce dovada evoluției dezvăluie un univers fără proiect?, este semnificativ în această privință. Dawkins caracterizează biologia drept studiul unor structuri complicate care „creează aparența că au fost proiectate pentru un scop“ și se întreabă de ce o explicație atât de simplă precum cea dată de Darwin acestor structuri a trebuit să aștepte atât de mult timp pentru
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
apropiere“ între ele. „Cunoașterea religioasă“ ar întregi cunoașterea științifică. Cei care susțin asemenea puncte de vedere caracterizează adesea relația dintre știință și religie drept una de complementaritate. Un autor o compară cu relația dintre diferite discipline cum ar fi biochimia, biologia celulară, fiziologia, ecologia și psihologia în explicarea unor caracteristici ale ființelor vii. „În limbajul complementarității, religia oferă un alt set de explicații, dincolo de capacitatea științei de a judeca, care se referă la problemele ultimului țel, valorii și semnificației. Nu există
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
de mai sus este că știința darwiniană poate reprezenta o amenințare doar în măsura în care oamenii de astăzi apreciază că anumite reprezentări tradiționale despre univers și viață rămân esențiale pentru credința lor religioasă. V. EXPLICAȚIA EVOLUȚIONISTĂ CA EXPLICAȚIE ISTORICĂ. PROFILURI EPISTEMICE ÎN BIOLOGIE Conceptul tradițional al științei, larg adoptat în Antichitatea greco-romană, în epoca medievală și în Renaștere, a fost unul cuprinzător. Prin știință se înțelegea organizarea sistematică a cunoștințelor într-un sistem. Corelarea diverității datelor dintr-un anumit domeniu de cercetare se
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
un loc comun. Într-o lucrare de tinerețe, scrisă la începutul anilor ’30, Karl Popper distingea între științe cu un înalt grad de dezvoltare (hoch entwickelte Wissenschaften), ca fizica, și științe mai puțin dezvoltate (weniger hoch entwickelte Wissenschaften), cum sunt biologia și sociologia. Punctul de vedere potrivit căruia obiectivul ultim al cercetărilor asupra naturii este ca acestea să ajungă la formularea unor explicații ale fenomenelor de același gen cu cele din științele fizico-chimice este exprimat, de obicei, spunându-se că ele
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
rezultatul interacțiunii părților, atunci singura explicație satisfăcătoare din punct de vedere științific a acestor caracteristici va fi una reducționistă. Cea mai ambițioasă și radicală viziune reducționistă pornește de la supoziția că legile formulate în toate domeniile cercetării naturii - fizică, chimie și biologie - vor fi explicate, în cele din urmă, prin legile unei teorii fundamentale ultime. În cercetarea biologică, o poziție reducționistă larg acceptată a fost aceea că toate caracteristicile ființelor vii urmează să fie explicate în termenii conceptelor și legilor geneticii, iar
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
biologică, o poziție reducționistă larg acceptată a fost aceea că toate caracteristicile ființelor vii urmează să fie explicate în termenii conceptelor și legilor geneticii, iar acestea din urmă, la rândul lor, urmează să fie explicate prin concepte și legi ale biologiei moleculare. În ultimele decenii a avut loc o confruntare între cei care promovează această viziune asupra dezvoltării viitoare a științelor vieții și cei care o critică. Este o discuție ale cărei antecedente istorice merită să fie amintite. 1. Ideea unității
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
a avut loc o confruntare între cei care promovează această viziune asupra dezvoltării viitoare a științelor vieții și cei care o critică. Este o discuție ale cărei antecedente istorice merită să fie amintite. 1. Ideea unității metodologice a științei și biologia S-a spus adesea că respectarea unor reguli de ordin metodologic este cea care îi conferă unei cercetări caracterul științific. De la Auguste Comte la empiriștii logici, tema metodei a ocupat o poziție centrală în filozofia științei. Mulți filozofi și cercetători
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
adesea că și evoluția cercetării în disciplinele biologice ar ilustra acest punct de vedere. Îndeosebi începând din secolul al XIX-lea, vitalismul a avut tot mai puțini susținători. Cercetătorii de frunte au adoptat punctul de vedere că obiectivele cercetării în biologie nu pot să fie altele decât cele din disciplinele fizico-chimice: descoperirea unor legi de un nivel tot mai înalt de generalitate, care explică rezultatele observațiilor și experimentelor și fac posibile predicții tot mai numeroase și mai exacte. Acest punct de
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
În fond - scria autorul - toate științele raționează identic și țintesc către același scop. Toate urmăresc să ajungă la cunoașterea legii fenomenelor pentru a putea să prevadă, să facă să varieze și să stăpânească fenomenele respective.“ În continuare, referindu-se la biologie, el afirma: „De aceea, voi căuta să dovedesc că știința fenomenelor vieții nu poate să aibă alte baze decât știința fenomenelor corpurilor brute și că, în această privință, nu există nici o deosebire între principiile științelor biologice și cele ale științelor
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
vedere este acela că specificul vieții ar cere să se acorde prioritate explicațiilor teleologice în raport cu cele cauzale, iar al doilea este că un anumit tip de holism, de integrare a părților în întreg, propriu materiei vii, ar limita aplicarea în biologie a demersurilor analitice caracteristice științelor fizico-chimice. Nagel se concentrează asupra examinării critice a primului argument, pe care îl socotește drept cel mai puternic. Teza lui este că pe măsură ce progresează cercetarea biologică explicațiile teleologice sunt înlocuite cu explicații cauzale, și aceasta
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
său, o descriere fizico chimică. Concluzia generală la care ajunge Nagel este că „prevalența explicațiilor teleologice nu constituie un model de explicație în mod esențial diferit de cel care este curent în științele fizice, iar folosirea unor asemenea explicații în biologie nu este o rațiune suficientă pentru a susține că disciplina cere o logică a cercetării radical distinctă. “ Un punct de vedere diametral opus a formulat, câțiva ani mai târziu, geneticianul Francisco J. Ayala. Explicațiile teleologice, argumentează Ayala, sunt explicații care
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
metafizice.“ Multe explicații biologice sunt explicații ale adaptărilor care asigură supraviețuirea și reproducerea organismelor. Explicații de acest fel nu sunt adecvate pentru a da socoteală de ceea ce se petrece în natura lipsită de viață. În acest sens, ele sunt specifice biologiei. Funcțiile vitale și structurile prin care se realizează aceste funcții, de exemplu vederea și ochii, iau naștere prin selecția anumitor mutații și a combinațiilor lor, și anume a acelora care măresc șansele indivizilor de a supraviețui și de a se
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
subliniază Mayr. Dacă pentru înțelegerea unor procese biologice explicațiile teleologice rămân indispensabile, aceasta probează - susțin Ayala și Mayr - că acea unitate metodologică a științelor naturii pe care au evocat-o adesea cercetătorii și filozofii nu este nici posibilă, nici dezirabilă. Biologia este o știință autonomă. Este oare justificată concluzia în această formulare generală? 3. Varietatea epistemică: deosebirea dintre obiective și tipuri de întrebări în domenii diferite ale cercetării biologice Din epoca lui Claude Bernard și până astăzi, cei care au fost
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
cercetării fizico-chimice. Avem bune temeiuri să presupunem că este vorba de convingeri formate în primul rând pe baza a ceea ce acești oameni au învățat din propria lor experiență de cercetători. Dacă domeniul cuprinzător de discipline pe care îl desemnează termenul biologie nu are însă un profil epistemic unitar, atunci este plauzibil ca cercetători de prim rang, care lucrează în diferite discipline biologice, să fie conduși, prin învățămintele pe care le-au desprins din succesele și eșecurile lor profesionale, spre concluzii diferite
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
din punct de vedere metodologic, de aici nu rezultă că același lucru va fi valabil pentru disciplinele biologice. Presupunerea că reflecții metodologice bazate pe experiența practică a cercetării în discipline cum ar fi biochimia și fiziologia, pe de o parte, biologia evoluției și etologia, pe de altă parte, ar fi valabile pentru științele biologice în general nu este în nici un fel asigurată. Vechea dezbatere cu privire la legitimitatea orientării cercetării științifice a vieții după idealul metodologic consacrat prin dezvoltarea științelor fizico-chimice va fi
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
general nu este în nici un fel asigurată. Vechea dezbatere cu privire la legitimitatea orientării cercetării științifice a vieții după idealul metodologic consacrat prin dezvoltarea științelor fizico-chimice va fi pusă pe o bază nouă de îndată ce se acceptă existența unor profiluri epistemice distincte în biologie. Ce temeiuri există pentru această presupunere? Prima constatare care se poate face este că teza unității metodologice a științelor naturii va putea fi bine susținută atâta timp cât vom considera discipline ca biofizica, biochimia, fiziologia sau biologia moleculară drept reprezentative pentru cercetarea
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
unor profiluri epistemice distincte în biologie. Ce temeiuri există pentru această presupunere? Prima constatare care se poate face este că teza unității metodologice a științelor naturii va putea fi bine susținută atâta timp cât vom considera discipline ca biofizica, biochimia, fiziologia sau biologia moleculară drept reprezentative pentru cercetarea biologică în genere. Căci aceste discipline nu se deosebesc de științele fizico-chimice din punctul de vedere al profilului lor epistemic. În unele, ca și în celelalte, cercetarea urmărește, în primul rând, descoperirea unor corelații legice
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
vor desfășura lucrurile în condiții date. Această reorientare, care și-a probat în mod convingător fertilitatea în științele fizico chimice, a fost promovată cu succes și în discipline biologice ca fiziologia, biochimia și biofizica. Dezvoltarea ulterioară a unor domenii ca biologia moleculară a întărit convingerea multora din cercetătorii implicați că descoperirea unor corelații legice cu putere explicativă și predictivă reprezintă calea de aur a cercetării științifice a lumii vii în general. Obiectivul tipic al cercetării în aceste discipline este formularea unor
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
înregistrate în discipline ca cele amintite, cât și însemnătatea practică a rezultatelor cercetării au făcut ca ele să fie socotite de mulți drept exemplare pentru cercetarea biologică în genere. Un fapt care a conferit o autoritate deosebită opiniei că dezvoltarea biologiei ar fi adus o confirmare incontestabilă tezei unității metodologice a științei. Reflecții asupra propriei lor experiențe i-au condus însă pe cercetători din alte discipline biologice la concluzii diferite. Mă voi referi, mai întâi, la unele considerații principiale asupra obiectivelor
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
însă cele care interesează, și nu sistemele și structurile particulare. „Structura și comportarea unui sistem specific sunt studiate doar ca mijloc, în scopul de a obține cunoașterea legilor generale; ele sunt uitate de îndată ce acest obiectiv a fost atins.“ Fiziologia sau biologia moleculară sunt discipline în care cercetarea urmează această cale. Altfel stau lucrurile în discipline cum sunt biologia evoluției și a comportamentului. Aici cunoașterea sistemelor particulare, a structurilor este un scop în sine. Organizarea sistemelor, privită drept o realitate ireductibilă, devine
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
studiate doar ca mijloc, în scopul de a obține cunoașterea legilor generale; ele sunt uitate de îndată ce acest obiectiv a fost atins.“ Fiziologia sau biologia moleculară sunt discipline în care cercetarea urmează această cale. Altfel stau lucrurile în discipline cum sunt biologia evoluției și a comportamentului. Aici cunoașterea sistemelor particulare, a structurilor este un scop în sine. Organizarea sistemelor, privită drept o realitate ireductibilă, devine obiectul central al cercetării. Discuția metodologică propusă de Lorenz și Bischof insistă asupra acestui aspect. Celor două
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
vedere practic, dar aceste condiții nu sunt purtătoare de sens. (Un cunoscut cercetător al naturii, Eugene P. Wigner, făcea remarca semnificativă că obiectul cunoașterii fizice îl constituie legile generale, și nu stările și sistemele fizice reale.) Dimpotrivă, în discipline ca biologia evoluției, tocmai așa-numitele „condiții inițiale“ sunt esențiale, deoarece ele generează și explică organizarea specifică. Aceste condiții pot fi cunoscute doar prin observație; de regulă, ele nu pot fi manipulate experimental. Concluzia spre care suntem astfel conduși este că știința
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]
-
diferite discipline au determinări specifice, ireductibile unele la celelalte. Ordinea, pe de o parte, organizarea, pe de altă parte, sunt asemenea determinări. Ele pot fi caracterizate drept determinări complementare, în sensul care a fost dat termenului de fizicianul Niels Bohr. Biologia moleculară și biologia evoluției stau la extremele unui spectru de cercetări care urmăresc obiective diferite. Se poate spune că aceste discipline reprezintă două prototipuri ale științei naturii, care acționează pe baza unor euristici complementare. Reflecții metodologice convergente a formulat Ernst
Darwin şi după Darwin: studii de filozofie a biologiei by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1366_a_2708]