563 matches
-
ceea ce i s-a părut prea mult. (Vezi F. Parak, „Wittgenstein in Montecassino“ în Geheime Tagebücher 1914-1916, ed. cit., pp. 148-149.) Wittgenstein a fost, începând din anii războiului, tot mai atras de religie, dar lipsit de interes pentru teologie. 50 Hermine Wittgenstein, în op. cit., p. 26. 51 Scrisori din 16 noiembrie 1919 și 21 ianuarie 1922, în P. Engelmann, op. cit., pp. 23 și 32. 51a Într-o scrisoare către Wilhelm Baum, din 17 aprilie 1978, Parak se referă la discuțiile iscate
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2720]
-
20: „Datorită disprețuirii tuturor convențiilor, Wittgenstein apărea forțelor conservatoare, clericale, drept socialist; dimpotrivă, socialiștii, care erau suspicioși față de individualismul și atitudinea lui religioasă, presimțeau în el un clerical reacționar.“ (R. Monk, op. cit., p. 208.) 58 Sunt semnificative relatările surorii sale Hermine: „În multe privințe, Ludwig este profesorul înnăscut: totul îl interesează și știe să prindă și să facă clar din toate ceea ce este mai important. Am avut și eu de câteva ori prilejul să-l văd la lucru, deoarece și-a
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2720]
-
stârnea era enorm. Chiar și cei mai neînzestrați și altfel neatenți dintre băieți au dat răspunsuri uimitor de bune și s au repezit pur si simplu unii peste alții în dorința de a răspunde sau de a participa la demonstrații.“ (Hermine Wittgenstein, op. cit., p. 27.) 59 Ibidem, pp. 28-29. Engelmann însuși recunoștea, într-o scrisoare trimisă în februarie 1953 lui Friedrich Hayek, că, deși implicarea lui Wittgenstein a survenit atunci când exista deja un proiect, el a fost cu adevărat arhitectul. (Vezi
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2720]
-
32, 33 Sordony, Constantin / 57, 69, 70 Spiner, Aron J. / 127 Stamatiade, Ion / 127, 128 Stăiculescu, Nicolae / 63 Stăncescu, Dumitru / 75 Stănculescu, Jean (Ion, Ioan) / 79 Stănculescu / 117, 118, 175 Stăncescu, Iulian / 62 Stănicel, Jeanne / 128 Stănicel, Marin / 127 Sterler, Hermine / 171 Stiénon Léon / 37 Stoikitzoiu (Stoikițoiu) / 117, 118, 121, 122 Stroescu Jean / 127-130 Sturdza, Costache Gheorghe / 73 Sturdza, D.A. / 141 Sturzescu / 168 Sudețianu, Alexandru / 62 Suliotis, Christodul / 76, 78, 95, 189, 210 Suțu, Alexandru / 76 Suțu, Rudolf / 59 Suykens, Alphonse
[Corola-publishinghouse/Science/84993_a_85778]
-
59 Gheorghe Eminescu, Op. cît., p. 31. 60 Ibid. 61 Ibid., p. 98. 62 În film mai apar două personaje de origine română, Constantine Dimitrius Alecsandri și soția sa, care i-au avut ca interpreți pe actorii Steve Geray, respectiv Hermine Sterler; vezi site-ul http://www.tcm.com/tcmdb/title/89400/Secret-Agent-of-Japan/, consultat de noi pe data de 23.11.2014. Cronică din "New York Times", publicată pe 23 martie 1942, se găsește pe site-ul http://www.nytimes.com/movie
[Corola-publishinghouse/Science/84993_a_85778]
-
fie tratați apoi cu mai multă blândețe și înțelegere.6 Informații de primă mână despre firea și înclinațiile lui Ludwig Wittgenstein sunt cuprinse în amintirile despre familie pe care le-a scris, spre sfârșitul vieții, sora lui cea mai vârstnică, Hermine. Ea îl înfățișează drept un copil sensibil, interiorizat, interesat mai mult de instalații tehnice decât de natura înconjurătoare. Hermine povestește că încerca să reproducă în miniatură instalații tehnice, de exemplu o mașină de cusut. Simțea o mare nevoie de afecțiune
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
Ludwig Wittgenstein sunt cuprinse în amintirile despre familie pe care le-a scris, spre sfârșitul vieții, sora lui cea mai vârstnică, Hermine. Ea îl înfățișează drept un copil sensibil, interiorizat, interesat mai mult de instalații tehnice decât de natura înconjurătoare. Hermine povestește că încerca să reproducă în miniatură instalații tehnice, de exemplu o mașină de cusut. Simțea o mare nevoie de afecțiune și de înțelegere. Nu se apropia ușor de copiii de vârsta lui, avea puțini prieteni, se adapta greu în
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
pregătire care i-ar putea fi de folos atunci când îi va prelua afacerile. La Linz, Ludwig s-a simțit ca un străin într-un mediu neprietenos. Își percepea colegii drept atât de îndepărtați, încât li se adresa cu „dumneavoastră“. Sora Hermine a remarcat că interesele și lecturile sale erau cu totul diferite de ale lor. „Se poate presupune că era puțin mai în vârstă decât ceilalți băieți din clasa lui, dar în mod sigur incomparabil mai matur și mai serios. Înainte de
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
avea aproape zilnic cu Russell. Acesta era tot mai convins că dintre toți oamenii pe care îi cunoștea tânărul austriac este singurul capabil să-i continue cu succes opera logico-filozofică. Există numeroase mărturii în această privință. Când sora lui Ludwig, Hermine, a făcut o vizită la Cambridge, în vara anului 1912, Russell a invitat-o la ceai. Hermine își amintește: „Dintr-odată, Russell mi a spus: «Așteptăm ca următorul pas mare în filozofie să fie făcut de fratele dumneavoastră.» Declarația lui
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
cunoștea tânărul austriac este singurul capabil să-i continue cu succes opera logico-filozofică. Există numeroase mărturii în această privință. Când sora lui Ludwig, Hermine, a făcut o vizită la Cambridge, în vara anului 1912, Russell a invitat-o la ceai. Hermine își amintește: „Dintr-odată, Russell mi a spus: «Așteptăm ca următorul pas mare în filozofie să fie făcut de fratele dumneavoastră.» Declarația lui a fost pentru mine atât de extraordinară și de incredibilă, încât pentru un moment totul mi s-
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
experiența limită care este confruntarea cu moartea. El spera că abia trecând această probă ar putea deveni omul care 32 GÂNDITORUL SINGURATIC vroia să fie. Însemnări care s-au păstrat din acei ani susțin o asemenea presupunere. Iar sora lui Hermine reținea în amintirile ei: „Odată cu izbucnirea războiului [Ă] a insistat să fie înrolat în armată, în ciuda unei operații de hernie care l-a scutit de serviciul militar. Știu sigur că n-a fost motivat pur și simplu de dorința de
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
militară. Părăsise casa și societatea familiei. Se simțea mai aproape de Engelmann și de unii dintre camarazii săi din prizonierat. Ruptura deplină cu viața burgheză o va consfinți prin două decizii: donează întreaga moștenire care îi revenea din partea tatălui 48 surorilor Hermine și Helene și fratelui Paul; renunță la studii și la cariera academică, acea carieră care se întrevedea înainte de război. Încă în septembrie 1919, se înscrie la cursurile seminarului pedagogic din Viena. Familia era șocată. Multora din cei apropiați le era
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
să și dea seama că după experiențele pustiitoare ale războiului și cele pe care i le-a prilejuit primirea manuscrisului său doar speranța unei vieți în spiritul învățăturilor Evangheliilor îl putea ocroti pe Wittgenstein de tentația sinuciderii.49 Surorii lui, Hermine, care va compara alegerea profesiei de învățător de către o persoană cu înzestrările sale cu utilizarea unui instrument de cea mai înaltă precizie pentru a deschide o ladă grosolană, îi va răspunde: „Îmi amintești de un om care privește prin fereastra
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
mulți ani mai târziu spun totul în această privință. Iată viața pe care a ales-o Wittgenstein în speranța de a-și găsi liniștea sufletească. O viață care nu-i putea bucura pe cei care îl iubeau. În decembrie 1920, Hermine îi scria unui prieten al lui Ludwig că „nu este, firește, ușor să ai O VIAȚĂ DE EROU? 47 drept frate un sfânt și, potrivit proverbului englezesc I had rather be a live dog then a dead philosopher, adesea mi-
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
sale mari, proiectul inițial i-a aparținut lui Engelmann. Dar el a încăput apoi în mâinile lui Wittgenstein. Pasiunea și rigoarea implicării sale au fost aceleași ca și în celelalte activități cărora li s-a consacrat până atunci. Sora lui, Hermine, a caracterizat rezultatul, o construcție de o extremă sobrietate, drept hausgewordene Logik (logică devenită casă). Ea își amintea: „Engelmann a trebuit să cedeze în fața personalității mult mai puternice și casa a fost construită până în cele mai mici amănunte după planurile
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
fi putut fi niciodată acceptate de o femeie care își dorea o adevărată viață de familie.81 Familia lui era departe, la Viena. Chiar dacă Wittgenstein călătorea regulat la ai săi, chiar dacă se simțea foarte legat de sora lui mai mare Hermine, relațiile cu membrii familiei nu răspundeau decât în parte nevoilor unei vieți interioare excepțional de intense. La prietenii săi, Wittgenstein aprecia în primul rând simplitatea, sinceritatea și bunătatea, și abia apoi însușirile intelectuale. Lui Malcolm i-a spus odată că
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
mult decât suficient.“130 Au fost de fapt mai multe luni, dar nu toate așa de rele cum și le-a închipuit. Le-a petrecut vizitându-și pentru ultima dată familia la Viena, unde a stat la căpătâiul surorii sale Hermine, care a murit în februarie 1950. Revenit în Anglia a locuit în casele unor prieteni apropiați. A stat pe rând la Rhees, la Londra, la von Wright, la Cambridge, O VIAȚĂ DE EROU? 93 și la Anscombe, la Oxford. Dincolo de
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
ce dorește, să doarmă, să mănânce, să hoinărească, să meargă la teatru etc.“ (Citat după Michael Nedo, „Ludwig Wittgenstein: ACronology“, în Portraits of Wittgenstein, edited and introduced by F. A. Flowers III, vol. 1, Bristol, Thoemmes Press, 1999, p. 33.) 7 Hermine Wittgenstein, „Mein Bruder Ludwig“, în Rush Rhees, Ludwig Wittgenstein. Porträts und Gespräche, Frankfurt am Main, Suhrkamp Verlag, 1992, p. 22. 8 Vezi R. Monk, op. cit., p. 19. Lui Ludwig i-a atras atenția comportarea fratelui său mai mare, Paul. Acesta
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
îndeosebi la discipline de științe ale naturii și tehnice, au fost slabe. Note mari a avut doar la religie, o confirmare timpurie a sensibilității sale deosebite pentru probleme de ordin moral. Pentru amănunte, vezi R. Monk, op. cit., pp. 32-33. 10 Hermine Wittgenstein, op. cit., p. 24. 11 Una din mătușile lui Ludwig, Anna, a luat în tinerețe lecții de pian cu Brahms și a rămas prietenă cu el până la moartea compozitorului. Hermine povestește că, odată, când Brahms a participat la un concert
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
moral. Pentru amănunte, vezi R. Monk, op. cit., pp. 32-33. 10 Hermine Wittgenstein, op. cit., p. 24. 11 Una din mătușile lui Ludwig, Anna, a luat în tinerețe lecții de pian cu Brahms și a rămas prietenă cu el până la moartea compozitorului. Hermine povestește că, odată, când Brahms a participat la un concert în casa lor părintească, ea și cu sora ei, Gretl, l-au așteptat la ușa de la intrare. Brahms le-a luat de mână și ele au urcat cu el treptele
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
pentru a fi eliberat înainte de termen, pe motive medicale. Wittgenstein nu a vrut însă să părăsească lagărul decât împreună cu toți camarazii săi. Medicului care l-a consultat i-a declarat că este pe deplin sănătos și poate suporta detenția. 31 Hermine Wittgenstein, op. cit., p. 119. 32 „Extracts from the Diary of David Pinsent“, în op. cit., pp. 232-233. 33 Ludwig Wittgenstein, Geheime Tagebücher 1914-1916, herausgegeben und dokumentiert von Wilhelm Baum, Wien, Verlag Turia & Kant, 1991, p. 14. 34 Ibidem, p. 21. În
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
Ludwig Wittgenstein. Briefe und Begegnungen, Oldenbourg Verlag, Wien und München, 1970, p. 16.) 38 Citat după R. Monk, op. cit., p. 151. Înaintea întoarcerii pe front, dintr-o permisie la Viena, în iunie 1917, Wittgenstein a lăsat într adevăr surorii sale Hermine o listă completă a textelor dactilografiate și a manuscriselor sale. 39 L. Wittgenstein, Geheime Tagebücher 1914 1916, ed. cit., p. 70. 40 Ibidem, p. 74. 41 Paul Engelmann, op. cit., p. 96. Mărturiile lui Engelmann au constituit punctul de plecare al
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
ceea ce i s-a părut prea mult. (Vezi F. Parak, „Wittgenstein in Montecassino“ în Geheime Tagebücher 1914-1916, ed. cit., pp. 148-149.) Wittgenstein a fost, începând din anii războiului, tot mai atras de religie, dar lipsit de interes pentru teologie. 50 Hermine Wittgenstein, în op. cit., p. 26. 51 Scrisori din 16 noiembrie 1919 și 21 ianuarie 1922, în P. Engelmann, op. cit., pp. 23 și 32. 51a Într-o scrisoare către Wilhelm Baum, din 17 aprilie 1978, Parak se referă la discuțiile iscate
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
20: „Datorită disprețuirii tuturor convențiilor, Wittgenstein apărea forțelor conservatoare, clericale, drept socialist; dimpotrivă, socialiștii, care erau suspicioși față de individualismul și atitudinea lui religioasă, presimțeau în el un clerical reacționar.“ (R. Monk, op. cit., p. 208.) 58 Sunt semnificative relatările surorii sale Hermine: „În multe privințe, Ludwig este profesorul înnăscut: totul îl interesează și știe să prindă și să facă clar din toate ceea ce este mai important. Am avut și eu de câteva ori prilejul să-l văd la lucru, deoarece și-a
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]
-
stârnea era enorm. Chiar și cei mai neînzestrați și altfel neatenți dintre băieți au dat răspunsuri uimitor de bune și s au repezit pur si simplu unii peste alții în dorința de a răspunde sau de a participa la demonstrații.“ (Hermine Wittgenstein, op. cit., p. 27.) 59 Ibidem, pp. 28-29. Engelmann însuși recunoștea, într-o scrisoare trimisă în februarie 1953 lui Friedrich Hayek, că, deși implicarea lui Wittgenstein a survenit atunci când exista deja un proiect, el a fost cu adevărat arhitectul. (Vezi
Gânditorul singuratic : critica ºi practica filozofiei la Ludwig Wittgenstein by Mircea Flonta () [Corola-publishinghouse/Science/1367_a_2719]