59,062 matches
-
mai. După 17 iunie, deputații stării a treia, conjugîndu-se cu cîțiva transfugi de alt ordin, formează și proclamă, instigați de Sieyès, Adunarea națională. În ziua următoare pun creditorii tezaurului public "sub controlul gărzii de onoare și de loialitate a națiunii franceze"170. La 23 iunie, la trei zile după jurămîntul Jocului cu mingea (Jeu de paume) ei se autoproclamă drept depozitari ai suveranității naționale iar președintele lor, Bailly, declară că "națiunea unită nu poate primi ordine"171. Ei, deputații, sînt națiunea
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
însăși definiția sa o spune: orice putere, orice politică depinde de acum înainte de acest principiu constituant imposibil de materializat".173 Națiunea este un tot politic stăpînit cu anticipație, expulzînd din mijlocul ei pe acei francezi care, deși locuiesc pe teritoriul francez, nu mai sînt considerați demni de a-i aparține; un tot divizat pe deasupra, pentru zeci de ani, între cetățeni activi sau electori demni de încredere, și cetățeni pasivi și ne-electori, considerați suspecți din pricina sărăciei lor. Aceasta este originea concepției
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
necesar ca națiunea aflată în nenorocire, să nu găsească altă soluție decît aceea de a se arunca în brațele mele"174 La rîndul său, odată raliat cu monarhia prin forța împrejurărilor, Mirabeau reflectă opinia tuturor celor ce gîndesc că națiunea franceză n-a apărut deodată cu Revoluția: "Nu sîntem notează el ca sălbaticii ce-au sosit goi pe malul Orinocului pentru a forma acolo o societate: sîntem o națiune veche; avem o organizare preexist-tentă. Atît cît este posibil trebuie să acordăm
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
care să gratifice poporul cu titlu de cetățean, însă fără ca această gratificare să poată avea vreo consecință politică directă. Aceasta este origin-nea antrenamentului democratic în relație cu argumentarea politică a națiunii. Cu toate acestea, se cuvine să lăsăm deoparte circumstanțele franceze și revoluționare, pentru a-i atribui un sens mai general, precum Eric Hobsbawm. După el "însăși acțiunea de democratizare, adică de transformare a supușilor în cetățeni, tinde să producă o conștiință populistă care, din anumite puncte de vedere, se deosebește
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
astfel a se uni cu ea. În 18 decembrie 1791, Robespierre spune: "Care este războiul pe care-l putem prevedea? Este războiul unei națiuni față de alte națiuni, sau cel al unui rege față de alți regi? Nu, este războiul dușmanilor revoluției franceze împotriva revoluției franceze"184. Mai tîrziu se va spune, războiul dușmanilor democrației contra acesteia. Din nefericire, dincolo de autojustificarea ce transpare din acest discurs se află suprapunerea constitutivă a modelului le-gitimității revoluționare și a absolutismului absolut, în virtutea unui demers, care contestă
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
uni cu ea. În 18 decembrie 1791, Robespierre spune: "Care este războiul pe care-l putem prevedea? Este războiul unei națiuni față de alte națiuni, sau cel al unui rege față de alți regi? Nu, este războiul dușmanilor revoluției franceze împotriva revoluției franceze"184. Mai tîrziu se va spune, războiul dușmanilor democrației contra acesteia. Din nefericire, dincolo de autojustificarea ce transpare din acest discurs se află suprapunerea constitutivă a modelului le-gitimității revoluționare și a absolutismului absolut, în virtutea unui demers, care contestă dinainte dreptul adversarului
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
folosească poporul pe care-l supune furiei inițiale a luptelor pentru a-l atașa mai bine față de politica în vigoare. Această interdependență a primelor resorturi ale naționalismului politic și a doctrinei suveranității națiunii nu se circumscrie nicidecum doar circumstanței fondatoare franceze. Într-un mod mai general, liberalismul originilor nu se sprijină în mod real decît pe un popor restrîns; este tocmai ceea ce îl ajută să dirijeze speranțele egalitare ale maselor excluse din corpul politic către fervoarea catalitică a naționalismului de stat
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
analfabeți s-au trezit înregimentați cu mult înainte ca fiii lor să fie capabili a se înțelege, la școală, în limba națională. În consecință, pentru a lămuri mai bine propensiunea belicoasă ce caracterizează anii care s-au scurs de la Revoluția franceză pînă în 1815, se impune să ne întoarcem puțin în timp. Deși contestabil, decontul realizat de către Jean Meyer 186 ilustrează fără nici o îndoială reculul perioadelor de război, comparativ cu perioadele de pace, după 1789. Iată datele acestui decont: • 1610-1715: 49
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
pe-rioadă. Ce-am putea înțelege din această statistică? Că Franța revoluționară a fost redusă la tăcere de către inamicii săi? Că francezii s-au conformat declarației prin care contele de Mont-morin, ministrul Afacerilor Externe, afirma la 22 mai 1790 că "națiunea franceză a renunțat la războiul de cucerire"? Cum putem atunci explica faptul că tocmai francezii au fost cei care au deschis ostilitățile față de regele Ungariei și al Boemiei la 20 aprilie 1792, că în septembrie au invadat Savoia și comitatul Nisa
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
în primejdie" pentru a justifica anticipat anexările viitoare, cînd revoluționarii vor reactualiza noțiunea de frontiere naturale. Toate acestea aveau un precedent în Vechiul Regim, prin Testamentul politic al lui Richelieu; fuseseră aplicate du-pă tratatul de la Utrecht, pentru a delimita provincia franceză Dauphiné de regiunea învecinată a Piemontului; în plus, existau de mult, în stare latentă în opinia publică. Cu toate acestea, guvernanții monarhici nu le luaseră deloc în serios, ministrul Vergennes, spre exemplu, argumentînd că "Franța, așa cum este constituită, trebuie mai
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
militare corespunde unui regres în plan umanitar. La finele Vechiului Regim, "coaliții" și "capitulări" îndulceau destul de mult soarta răniților sau a prizonierilor și protejau spitalele. Mai mult încă, în preajma Revoluției, "chirurgia din armată atinsese un fel de apogeu. Armata regală franceză numără 1 200 de chirurgi pentru un efectiv de 200 000 de oameni iar în apropierea cîmpurilor de luptă totdeauna se aflau instalate spitale de campanie"188. Sentimentul umanitar se manifesta mai prompt nu atît din respectul față de combatanți, cît
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
cod al cărui prim atribut consta în impunerea francezei drept limbă obligatorie, și aceasta cu un secol și jumătate înainte de a fi cu adevărat accesibilă maselor. Totuși, obiectivul propus avea mai curînd valabilitate te-oretică. În practică, reconvertirea lingvistică a tinerilor francezi, în special 195 a celor din zonele meridionale, se va intensifica abia în 1837 odată cu generalizarea școlilor comunale inițiate de Guizot, și apoi prin școlile laice, publice și univer-sale ale celei de-a Treia Republici. Intenția noastră nu este aceea
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
de cai, dar prezentat ca o victimmă a vendeenilor care l-ar fi împușcat pentru că el ar fi refuzat să strige "Trăiască regele!". În rest, realitatea va întîrzia mult timp să răspundă motivului elevat al promovării lingvistice. În fapt. alfabetizarea franceză va fi superficială pînă în jurul lui 1914. În plus, are drept dascăl pe "husarii negri ai Republicii" care manifestă un oarecare dispreț față de elevii lor. "Luni și ani de-a rîndul [copiii] nu arată nici un semn de inteligență, ci se
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
cultura în serviciul statului național existent sau viitor, de a le limita într-un spațiu teritorial și politic precis, sub acoperirea universalității... 5 Cele două națiuni moderne: Herder și Renan Dacă ideea de națiune se reînnoiește cu totul în timpul Revoluției franceze, în scurt timp după aceasta va lua chipuri diferite. În Franța ea se va desfășura în două perspective, și una și cealaltă politice, indiferente în fond față de substanța reală a societăților de care se serveau. După Sieyès, națiunea ia chipul
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
față de speța umană se laudă că iubesc pe toată lumea, pentru a avea dreptul de a nu iubi pe nimeni 202". O dată cu aceasta, o rațiune și mai imperioasă explică faptul că Europa nu s-a recunoscut multă vreme în aceste teorii franceze ce făceau abstracție de sentimentele umane. În sfîrșit, către 1800, problema care se punea pentru cea mai mare parte a societăților europene viza mai puțin reformularea bazelor instituționale ale unui stat deja instalat și mai mult ideea reconstituirii Statului de
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
acționau în spiritul unui principiu de coeziune lingvistică, deosebit de pregnant în special în Germania, țară cu frontiere nesigure, împărțită în nenumărate regate, principate și orașe libere ce aspirau să se unifice, fără a ști însă cum să pro-cedeze. Abuzurile soldățimii franceze și nerușinarea ideologică a emisarilor împopoțonați ai republicii pretins universale vor întări această aspirație într-o manieră decisivă. Herder și apoi Fichte se vor face interpreții acestui nou concept de națiune formată din ființe vii și nu din "supuși ai
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
în sensul de a argumenta clivajul ideologic între dreapta și stînga. Mai mult decît atît, la un moment dat a devenit un soi de criteriu conform căruia se putea distinge o națiune bună de o națiune rea. Națiunii în stil francez, redefinită de către Renan i s-a opus cea în stil german, născocită de Herder. Dacă francezii, îndoctrinați de ideologia naționalistă, au neglijat imperativul responsabilității, la germani, dimpotrivă, acesta era supralicitat: într-un fel foarte simplu s-a născut ideea că
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
comunități. Doctrina națională ce se va naște în acest context este înainte de toate opera lingvistului Johann Gottfried Herder (1744-1803). Născut în Prusia orientală într-o familie de țesători, el datorează poate originii sale modeste aversiunea față de cosmopolitismul impregnat de cultură franceză al școlilor germane, în special al celor din vremea lui Frederic II. Înainte de a deveni pastor și profesor la Riga, oraș situat atunci în extrema cea mai îndepărtată a teritoriului german el merge la Königsberg unde audiază cursurile lui Kant
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
pe națiunile-comunității nepăsătoare față de subtilitățile teoriei politice. Acest anarhism este totuși mai puțin important în raport cu dimensiunea de universalitate pe care Herder o atribuie conceptului său național particularist. Universalitatea, în accepția lui Herder, nu are nimic comun cu cea a modelului francez, care pretinde să fie aplicat pretutindeni conform principiilor sale. Viziunea herderiană asupra națiunii este universală prin corolarul său, care constă în dreptul tuturor popoarelor de a se organiza după bunul lor plac, distingîndu-se astfel de vecinii lor. Această univesalitate nu este
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
în avantajul Germaniei. Acesta va fi obiectivul Discursului său către națiunea germană publicat în 1807,la un an după umilitoarea înfrîngere suportată de Prusia, la Jena, în fața armatelor lui Napoleon. Pentru un om care aderase timp îndelungat la ideologia revoluționară franceză, acest discurs este ca o tresărire a sentimentului de mîndrie națională în fața invadatorului străin. Limbajul este foarte afectat, poate tocmai din acest motiv: În discursurile precedente, scrie Fichte, am arătat și am demonstrat cu argumente istorice care sînt trăsăturile caracteristice
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
lovit de o lipsă de înțelegere pe fondul căreia se vor crea mai tîrziu ideologiile totalitare. În 1817 deja, asociațiile studențești din Wartburg vor celebra tricentenarul Reformei arzînd Codul civil considerat simbol al malignității insidioase a națiunii politice în stil francez. În anii 1890 este în vogă teza superiorității ariene a lui Chamberlain, înregistrînd un succes cu totul special în Germania 220 (în vreme ce, în aceeași epocă, ecoul "celtomaniei" în Franța ca și al "goticismului" în Suedia rămîne aproape confidențial). Iată cîteva
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
greu de spus. Fără îndoială, ca și alte popoare, oscilau între bonomie și xenofobie. Dar, în mod sigur sînt și ei așa cum spune Montesquieu la un moment dat: "Mă consider în mod necesar, în primul rînd om [...] și nu sînt francez decît din întîmplare."229 Cît despre cei mai lucizi, aceștia au resimțit poate multiplele afinități pe care Ernst Jünger le-a dezvăluit în jurnalul său, în 29 martie 1944: "Ca rasă și prin drept feudal sînt guelf, scria el, în timp ce
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
prejudecata superiorității ariene. În Histoire générale des langues sémitiques, apărută în 1855, el susține că "în comparație cu rasa indoeuropeană, rasa semitică reprezintă într-adevăr o combinație inferioară a rasei umane"231, iar în 1862, în discursul de deschidere de la catedra Colegiului francez forțează nota deplîngînd "în-spăimîntătoarea simplitate a spiritului semitic care îngustează creierul uman refuzîndu-l oricărei idei mai subtile".232 Renan este rasist, atitudine banală în epocă însă rareori manifestată cu atîta pseudo-certitudine științifică. Astfel el este inspiratorul doctrinei democratice a națiunii
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
urmărea avantajele sale. Cît despre situația Alsaciei și Lorenei de care Renan se preocupă atît, un astfel de plebiscit n-a fost organizat nici în 1871, pentru a le integra imperiului german, nici în 1918 pentru a le reda Republicii Franceze. Gratuitatea metaforei plebiscitare ascunde de fapt o reticență. Astfel este trecut sub tăcere un capitol al expansiunii principiului naționalităților în-tr-un moment în care marile țări europene deveniseră State-Na-țiuni, după unificarea Germaniei și a Italiei. Instalate cu acte în regulă în
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]
-
Înainte de toate, o primă dificultate ține de vocabular. După 1790 se naște o întreagă familie de termeni, reinterpretați sau inediți. Termenul de naționalitate, apărut încă din secolul al XVII-lea la spanioli (nacionalidad) și la englezi (nationality) intră în vocabularul francez pe la 1770 cu sensul de conștiință națională. Pe urmă va dobîndi o altă semnificație, în forme de plural, naționalități, pentru a desemna aspirația la unitate sau la independență a popoarelor fără organizare de stat; forma de singular desemna apartenența legală
by GUY HERMET [Corola-publishinghouse/Science/968_a_2476]