6,372 matches
-
de la teritoriul cu cea mai mare probabilitate de reverberație caragialiană, și anume, de la literatura română în care se regăsesc ipostaze ale comicului. Pentru delimitarea acestei literaturi, va trebui să luăm cunoștință, mai întâi, de datele din "cartea de identitate" a comicului însuși. "Ce este comicul?" reprezintă, așadar, întrebarea-cheie, de răspunsul căreia depind și ceilalți pași ai demersului nostru. 2.1. Scurt istoric al contribuțiilor teoretice Literatura de specialitate consacrată definirii și analizei comicului însumează mii de pagini care încearcă să-i
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
întâi, de datele din "cartea de identitate" a comicului însuși. "Ce este comicul?" reprezintă, așadar, întrebarea-cheie, de răspunsul căreia depind și ceilalți pași ai demersului nostru. 2.1. Scurt istoric al contribuțiilor teoretice Literatura de specialitate consacrată definirii și analizei comicului însumează mii de pagini care încearcă să-i capteze esența și multiplele fațete. Canalizarea pe un singur făgaș cu aprecieri privind un anume aspect al comicului sau deschiderile ample, atotcuprinzătoare în intenție, în diacronie și în sincronie, la nivel global
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
2.1. Scurt istoric al contribuțiilor teoretice Literatura de specialitate consacrată definirii și analizei comicului însumează mii de pagini care încearcă să-i capteze esența și multiplele fațete. Canalizarea pe un singur făgaș cu aprecieri privind un anume aspect al comicului sau deschiderile ample, atotcuprinzătoare în intenție, în diacronie și în sincronie, la nivel global sau național se dovedesc întotdeauna completabile și sunt puțini cei care la finalul investigației nu recunosc limitele studiului propus. De exemplu, după o imersiune de tip
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
intenție, în diacronie și în sincronie, la nivel global sau național se dovedesc întotdeauna completabile și sunt puțini cei care la finalul investigației nu recunosc limitele studiului propus. De exemplu, după o imersiune de tip inițiatic în imensa bibliografie consacrată comicului, Jean-Marc Defays pornește propria cercetare cu asumata conștiință a relativității acesteia: "Ca și frumosul, adevărul, binele, și asemeni sacrului, cu care el este într-un intim raport, comicul nu se pune în termeni rezolutivi și de soluționare (va rămâne o
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
retortă" a acestui fenomen complex generează, paradoxal, nu deznădejdea, ci dimpotrivă, determinarea, ambiția continuării demersului critic, speranța decriptării acestei "enigme"2 care își exercită puterea de fascinație de milenii. Contribuțiile succesive care fie extind, fie contractă domeniul de cercetare aferent comicului, fie contestă, fie aduc precizări la puncte de vedere anterioare, fie, pur și simplu abordează fenomenul dintr-un unghi diferit, se înscriu în efortul colectiv meritoriu de teoretizare din ce în ce mai adecvată și mai cuprinzătoare a comicului. Acestui deziderat i-au servit
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
contractă domeniul de cercetare aferent comicului, fie contestă, fie aduc precizări la puncte de vedere anterioare, fie, pur și simplu abordează fenomenul dintr-un unghi diferit, se înscriu în efortul colectiv meritoriu de teoretizare din ce în ce mai adecvată și mai cuprinzătoare a comicului. Acestui deziderat i-au servit din zorii istoriei cele peste o sută de teorii corespunzătoare celor mai diverse abordări ale comicului, de la cele filosofice la cele etiologice, antropologice, sociologice, la cele neurofiziologice, psihologice, psihanalitice și, bineînțeles, la cele istorice, estetice
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
fenomenul dintr-un unghi diferit, se înscriu în efortul colectiv meritoriu de teoretizare din ce în ce mai adecvată și mai cuprinzătoare a comicului. Acestui deziderat i-au servit din zorii istoriei cele peste o sută de teorii corespunzătoare celor mai diverse abordări ale comicului, de la cele filosofice la cele etiologice, antropologice, sociologice, la cele neurofiziologice, psihologice, psihanalitice și, bineînțeles, la cele istorice, estetice și literare. În acest sens, trebuie să amintim că meditațiile filosofilor pe această temă s-au concretizat în câteva formulări teoretice
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
neurofiziologice, psihologice, psihanalitice și, bineînțeles, la cele istorice, estetice și literare. În acest sens, trebuie să amintim că meditațiile filosofilor pe această temă s-au concretizat în câteva formulări teoretice de prestigiu care explicitează mecanismul de producere a râsului prin intermediul comicului estetic. Cea mai veche este teoria sentimentului de superioritate a celui care râde, teorie derivată chiar din concepția lui Aristotel asupra comicului văzut ca "un defect sau o urâțenie" în contrast cu armonia și ordinea ideală dar care poate provoca râsul dacă
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
temă s-au concretizat în câteva formulări teoretice de prestigiu care explicitează mecanismul de producere a râsului prin intermediul comicului estetic. Cea mai veche este teoria sentimentului de superioritate a celui care râde, teorie derivată chiar din concepția lui Aristotel asupra comicului văzut ca "un defect sau o urâțenie" în contrast cu armonia și ordinea ideală dar care poate provoca râsul dacă este "fără durere" sau "vătămare" (Aristotel, Poetica, V, 1449 a). Cicero, Quintilian și mult mai târziu, Descartes și în special Thomas Hobbes
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
justificând prin revelația propriei "sudden glory", triumful său narcisist 3. La distanță de două secole, psihologul scoțian Alexandre Bain identifică nu doar sentimentul de superioritate morală și spirituală a subiectului, ci și inferioritatea obiectului ca fiind esențiale pentru producerea râsului comic, mai exact, factorul declanșator poate fi devalorizarea, înjosirea unui lucru sau a unei persoane care impunea respect.4 O altă nuanțare importantă a acestei teorii este dată de concepția lui Bergson. Încă din primele pagini ale studiului său, filosoful francez
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
în prezența a ceva ce o neliniștește, dar cu titlul numai de simptom de-abia de o amenințare, cel mult un gest. Râsul trebuie să fie de acest gen, un fel de gest social"5. Pe de altă parte, asocierea comicului cu râsul produs de percepția neprevăzutului, a anormalului, a dezacordului între concept și realitate, în definitiv a nonsensului condiției noastre sau a mecanizării umanului a generat teoriile axate pe noțiunea de contrast, de necuviință sau incongruență, teorie dezvoltată de Kant
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
Herbert Spencer (The Physiology of Laughter, 1860) și Freud (Der Witz und seine Beziehung zum Umbewußten, 1905, Humor, 1927). Se poate spune că în eseurile lui Bergson se concretizează unul dintre cele mai influente și mai cuprinzătoare studii despre râsul comic și tocmai de aceea greu de limitat la o singură teorie cu mare grad de aplicabilitate. Așa cum am notat deja, Bergson aduce în discuție și completează perspectiva generală asupra comicului ca manifestare a sentimentului de superioritate. În același fel se
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
dintre cele mai influente și mai cuprinzătoare studii despre râsul comic și tocmai de aceea greu de limitat la o singură teorie cu mare grad de aplicabilitate. Așa cum am notat deja, Bergson aduce în discuție și completează perspectiva generală asupra comicului ca manifestare a sentimentului de superioritate. În același fel se poate constata esența contrastivă a teoriei sale în miezul căreia plasează comicul declanșat la perceperea unui ,,efect mecanic placat pe un element viu"6, la descoperirea unei ,,deghizări"7 reale
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
efect mecanic placat pe un element viu"6, la descoperirea unei ,,deghizări"7 reale sau posibile, a unei substituții a naturalului prin artificial, a gestului spontan și inimitabil prin stereotipie și automatism. Nuanțându-și punctul de vedere, Bergson precizează:,,Este comic orice incident care ne atrage atenția asupra fizicului unei persoane atunci când de fapt, este vorba de aspectul moral"8. Strănutul unui orator este rizibil pentru că ne coboară brusc de pe culmile sublimului în banalitate, din sfera sufletului în cea a trupului
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
fizicului unei persoane atunci când de fapt, este vorba de aspectul moral"8. Strănutul unui orator este rizibil pentru că ne coboară brusc de pe culmile sublimului în banalitate, din sfera sufletului în cea a trupului. Prin astfel de exemplificări și prin explicitarea comicului prin analogie cu un resort care se comprimă și se destinde asemenea "diavolului cu arc"9, teoria bergsoniană dezvăluie clare coincidențe cu studiile care focalizează mecanismul de relaxare prin râsul comic a unei tensiuni psihice acumulate. Studiile sale constituie, așadar
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
a trupului. Prin astfel de exemplificări și prin explicitarea comicului prin analogie cu un resort care se comprimă și se destinde asemenea "diavolului cu arc"9, teoria bergsoniană dezvăluie clare coincidențe cu studiile care focalizează mecanismul de relaxare prin râsul comic a unei tensiuni psihice acumulate. Studiile sale constituie, așadar, o sinteză a principalelor contribuții teoretice aplecate asupra comicului. Foarte sumar ne vom referi și la problematica legată de statutul comicului de-a lungul epocilor, precum și de înfățișările acestuia impuse de
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
și se destinde asemenea "diavolului cu arc"9, teoria bergsoniană dezvăluie clare coincidențe cu studiile care focalizează mecanismul de relaxare prin râsul comic a unei tensiuni psihice acumulate. Studiile sale constituie, așadar, o sinteză a principalelor contribuții teoretice aplecate asupra comicului. Foarte sumar ne vom referi și la problematica legată de statutul comicului de-a lungul epocilor, precum și de înfățișările acestuia impuse de condițiile social-culturale și politice specifice fiecărei perioade. Acestea pot fi și chiar au fost trecute în revistă 10
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
coincidențe cu studiile care focalizează mecanismul de relaxare prin râsul comic a unei tensiuni psihice acumulate. Studiile sale constituie, așadar, o sinteză a principalelor contribuții teoretice aplecate asupra comicului. Foarte sumar ne vom referi și la problematica legată de statutul comicului de-a lungul epocilor, precum și de înfățișările acestuia impuse de condițiile social-culturale și politice specifice fiecărei perioade. Acestea pot fi și chiar au fost trecute în revistă 10 pornind de la Antichitatea greco-latină, marcată de bipolaritatea serios-comic, dublată de cea ai
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
greco-latină, marcată de bipolaritatea serios-comic, dublată de cea ai cărei termeni sunt nobilul și trivialul, cu evidenta desconsiderare a comediei, caracterizată prin vulgaritatea subiectului și a stilului. În Evul mediu se propagă râsul carnavalesc, formă de defulare populară favorizând un comic esențialmente parodic. Clasicismul și Contra-Reforma încearcă din nou să discrediteze și să țină comedia sub control, iar tensiunile și conflictele din veacurile al XVI-lea și al XVII-lea aduc în prim plan comicul satiric. Umorul și ironia vor fi
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
comicul absurd își fac loc în literatura decadenților de la sfârșitul secolului al XIX-lea, pentru a se instaura semnificativ în suprarealism și în teatrul avangardei postbelice. Dacă în țările aflate în comunism în secolul trecut, satira era modalitatea tradițională a comicului, impusă și cultivată cu predilecție atât ca armă ideologică anticapitalistă, cât și, prin ricoșeu, ca bumerang critic al realităților glorificate, în restul lumii deriziunea care "constă mai cu seamă în a te distra pe seama lumii, în maniera ținerii ei la
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
al realităților glorificate, în restul lumii deriziunea care "constă mai cu seamă în a te distra pe seama lumii, în maniera ținerii ei la distanță"11, devine soluția pentru nevoia în creștere de amuzament și detașare. Caracterul proteic și glisant al comicului explică numărul covârșitor de studii care îl au ca obiect, studii sintetizate în această introducere în universul său teoretic. Acest preambul trebuie completat cu referiri la problematica presupusă de necesitatea definirii și a clasificării comicului. 2. 2. Genul proxim și
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
Caracterul proteic și glisant al comicului explică numărul covârșitor de studii care îl au ca obiect, studii sintetizate în această introducere în universul său teoretic. Acest preambul trebuie completat cu referiri la problematica presupusă de necesitatea definirii și a clasificării comicului. 2. 2. Genul proxim și diferența specifică Analizat drept categorie "pseudoestetică"12, "eidologică"13, sau ca figură de retorică 14, "un trop și nimic altceva"15, identificat drept substrat al genului comic și al comediei, conceptul de comic este greu
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
problematica presupusă de necesitatea definirii și a clasificării comicului. 2. 2. Genul proxim și diferența specifică Analizat drept categorie "pseudoestetică"12, "eidologică"13, sau ca figură de retorică 14, "un trop și nimic altceva"15, identificat drept substrat al genului comic și al comediei, conceptul de comic este greu de definit, atât din cauza complexității sale care explică numărul imens de sinonime non-tehnice, cât și din cauza numeroaselor confuzii pe care le antrenează, referitoare la greșita echivalare cu noțiunile de comedie și de
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
a clasificării comicului. 2. 2. Genul proxim și diferența specifică Analizat drept categorie "pseudoestetică"12, "eidologică"13, sau ca figură de retorică 14, "un trop și nimic altceva"15, identificat drept substrat al genului comic și al comediei, conceptul de comic este greu de definit, atât din cauza complexității sale care explică numărul imens de sinonime non-tehnice, cât și din cauza numeroaselor confuzii pe care le antrenează, referitoare la greșita echivalare cu noțiunile de comedie și de ridicol sau cu efectul său, râsul
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]
-
și din cauza numeroaselor confuzii pe care le antrenează, referitoare la greșita echivalare cu noțiunile de comedie și de ridicol sau cu efectul său, râsul 16. În acest sens, Adrian Marino nota că se poate semnala o înmulțire a termenilor adiacenți comicului, de la aproximativ zece căți existau în secolul al XVIII-lea (humour, burlesque, ludicrous, ridicule, esprit, satire, mimicky, buffoonery, raillery, doggrel) la mai mult de patruzeci în limbajul actual 17. Marian Popa face un inventar mai detaliat al sferei semantice a
by Loredana Ilie [Corola-publishinghouse/Science/1088_a_2596]