6,769 matches
-
pierdut drepturile provinciale și nu mai aveau decît o reprezentare limitată în legislativul de la Budapesta. Franz Joseph cedase în 1865 în fața cererilor ungurilor. În Transilvania fusese reintroduse vechile drepturi de vot, ceea ce a dus la alegerea unei diete în care ungurii, cu 29% din populație, alegeau optzeci și nouă de delegați, în timp ce românii majoritari erau reprezentați doar de treisprezece. Așa cum era de așteptat, această adunare a votat unirea cu Ungaria, act aprobat ulterior atît de Budapesta cît și de Franz Joseph
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
avea să ia forma convocării de adunări speciale și a apelurile către împărat. Pînă în 1914, majoritatea activităților românilor au avut un caracter defensiv și urmăreau combaterea tot mai intensei presiuni de maghiarizare a Budapestei. Cea mai puternică influență a ungurilor era exercitată prin intermediul școlii. În Legea Naționalităților din 1868 fuseseră incluse prevederi referitoare la folosirea limbilor locale. Ungaria era declarat stat unitar, dar era recunoscută existența mai multor naționalități pe baza limbilor vorbite de acestea. Cu alte cuvinte, românii erau
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
Aceste legi aveau un efect extrem de nociv asupra nivelului de educație al populației românești. S-a apreciat că existau în 1880 un număr de 2756 de școli elementare românești, dar prin 1914 doar 2170. Nu mai puțin de 53% dintre unguri știau să citească și să scrie în perioada aceasta, dar dintre români numai 14%.7 Dacă un tînăr român voia să-și continue studiile în altă limbă decît maghiara, el era nevoit să plece în România sau la o universitate
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
a românilor din Transilvania era, ca și mai înainte, structura socială a populației, marea majoritate a ei fiind alcătuită din țărani. În ciuda faptului că mulți aveau propriile lor gospodării, un mare număr dintre ei trudeau pe moșiile marilor proprietari funciari unguri. Exista deci un dublu antagonism: cel social și cel național. După cum am văzut, țăranii nu au jucat un rol politic important în nici o parte a ținuturilor care constituie tema acestui studiu. După datele recensămîntului din 1910, populația totală a Transilvaniei
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
țăranii nu au jucat un rol politic important în nici o parte a ținuturilor care constituie tema acestui studiu. După datele recensămîntului din 1910, populația totală a Transilvaniei era de 5257249 de locuitori, din care 53,8% erau români, 28,6% unguri și 10,8% germani. Cifrele acestea demonstrează că românii dețineau o majoritate clară, dar cea mai mare parte a lor nu puteau vota în condițiile dreptului de vot în vigoare în Ungaria. Pericolul prezentat de amenințarea lui Franz Joseph, de
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
care se atrăgea atenția asupra condițiilor din Transilvania. Atît asociațiile studenților unguri cît și cele ale studenților români din Imperiul Habsburgic au răspuns acuzațiilor cuprinse în el. Au fost organizate din nou acțiuni polițienești împotriva românilor. Măsurile represive luate de unguri nu au realizat mare lucru, confirmînd de fapt multe dintre plîngerile românilor privind tratamentul nedrept la care erau supuși. Deși Partidul Național a fost dizolvat temporar și mulți dintre liderii lui au fost întemnițați, obiectivul evidențial, de atragere a atenției
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
întemnițați, obiectivul evidențial, de atragere a atenției Europei asupra Transilvaniei, fusese atins. Conducerea românilor a făcut totodată o serie de pași în direcția cooperării cu organizațiile naționale care îi reprezentau pe sîrbi și pe slovaci, naționalități care aveau în cadrul statului ungur același statut ca și cel al românilor. În 1905, Partidul Național și-a schimbat tactica și a început să ducă o politică de participare activă în cadrul sistemului. În alegerile din 1906, cincisprezece delegați români au devenit membri ai Parlamentului de la
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
de acolo. În ciuda tuturor acestor eforturi, mișcarea națională română ajunsese prin 1914 într-un impas. Existase o mare intensificare a conștiinței naționale de sine, în special în rîndul intelectualilor, dar nu fusese realizat nici un progres concret. Unii oameni de stat unguri dăduseră asigurări privind posibile schimbări în viitor, dar politica de maghiarizare continua. În perioada dinaintea primului război mondial, mai multe proiecte diverse de reînnoire a Imperiului Habsburgic constituiau o preocupare comună atît a politicienilor cît și a intelectualilor din interiorul
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
acceptat, de împărat și de oamenii de stat habsburgi, după o importantă înfrîngere militară drept cea mai bună alternativă practică posibilă în momentul acela. El nu dusese la instalarea unei situații stabile. Nu numai că generații succesive de lideri ai ungurilor încercaseră să modifice acest tratat în propriul lor interes, dar toate celelalte naționalități refuzară totodată să ocupe permanent o poziție politică secundară. Practic, Ausgleich-ul nu a făcut deci decît să contribuie la intensificarea confilictelor naționale din cadrul monarhiei și să aibă
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
a independenței statelor naționale din Peninsula Balcanică a fost însoțită de intensificarea animozității și a fricțiunilor dintre acestea. O situație nu mult diferită exista și în monarhie. Două relații majore aveau să aibă pe viitor o semnificație aparte: cea dintre ungurii și românii din Transilvania și cea dintre sîrbii și croații din Croația și Dalmația. În Transilvania, ungurii și secuii erau uniți împotriva românilor, care erau de obicei sprijiniți de germani. Aceste dezbinări naționale nu s-au atenuat niciodată. Problema sîrbilor
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
acestea. O situație nu mult diferită exista și în monarhie. Două relații majore aveau să aibă pe viitor o semnificație aparte: cea dintre ungurii și românii din Transilvania și cea dintre sîrbii și croații din Croația și Dalmația. În Transilvania, ungurii și secuii erau uniți împotriva românilor, care erau de obicei sprijiniți de germani. Aceste dezbinări naționale nu s-au atenuat niciodată. Problema sîrbilor și croaților era de departe mai dificilă din cauza similarității, dacă nu a identității celor două populații. În
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
ca frontiera să fie rîul Tisa, ceea ce ar fi însemnat anexarea unui vast teritoriu din Ungaria. În ciuda faptului că românii nu au obținut satisfacerea tuturor revendicărilor lor, tratatul a dus practic la încorporarea în România a 1,7 milioane de unguri. Războiul le-a acordat deci naționaliștilor români aproape tot ce-și puteau dori aceștia Transilvania, Basarabia, Bucovina și o parte a Banatului. Dezavantajul acestui aranjament era faptul că minoritățile constituiau acum 28 % din populația totală a României, aspect care va
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
comitetele locale declanșaseră deci acțiunea de punere a temeliilor unei Iugoslavii. Trebuie să subliniem mai ales faptul că asupra slavilor de sud din monarhie era exercitată o presiune extrem de mare, aceștia neavînd nici o altă alternativă concretă. Supușii austrieci germani și unguri se aflau în plin proces de organizare a unor republici pe baze naționale. Cadrul imperial nu mai exista. Soluțiile realiste păreau a fi ori întemeierea unui stat al slavilor sudici, ori o posibilă împărțire a ținuturilor croate și slovene între
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
a sentimentului național albanez sau macedonean. Conducerile naționale de pe tot cuprinsul peninsulei obișnuiau să folosească termenul de străini pentru a-i desemna pe cetățenii care aparțineau minorităților, chiar și atunci cînd familiile lor locuiau de secole în regiunea respectivă. Naționaliștii unguri, turci, germani, albanezi și italieni din Iugoslavia erau de cele mai multe ori priviți în această lumină; ungurii, germanii, ucrainenii și evreii erau supuși aceluiași tratament și în România. Perioada postbelică a fost și martora a ceea ce a însemnat poate cea mai
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
de străini pentru a-i desemna pe cetățenii care aparțineau minorităților, chiar și atunci cînd familiile lor locuiau de secole în regiunea respectivă. Naționaliștii unguri, turci, germani, albanezi și italieni din Iugoslavia erau de cele mai multe ori priviți în această lumină; ungurii, germanii, ucrainenii și evreii erau supuși aceluiași tratament și în România. Perioada postbelică a fost și martora a ceea ce a însemnat poate cea mai nefericită soluție a acestei probleme: expulzarea sau pur și simplu exterminarea grupurilor naționale. Schimbul obligatoriu de
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
granițe ale statului lor. Italia, Grecia și Iugoslavia continuau să fie cu ochii pe ținuturile albaneze. Guvernul român se confrunta cu o situație dificilă, făcînd eforturi pentru a păstra toate teritoriile, a căror dobîndire stîrnise mari nemulțumiri în rîndul sovieticilor, ungurilor și bulgarilor. Toți vecinii Iugoslaviei aveau pretenții asupra anumitor părți ale teritoriului ei. Problemele economice și sociale Sărăcia și înapoierea economică a societăților balcanice au fost de multe ori scoase în evidență în acest studiu. Desigur, războiul a înrăutățit și
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
îndeplinească funcțiile. În cadrul monarhiei, efortul principal era îndreptat spre realizarea unei reorganizări pe baza Trialismului. Partidul Popular Sloven condus de Dr. Anton Korošec era activ în Reichsrat-ul austriac. Unor astfel de strădanii li se opuneau desigur energic oamenii de stat unguri, care nici măcar în timpul războiului nu au renunțat la încercările de a slăbi și mai mult "lanțurile" Ausgleich-ului, care le impunea anumite obligații. Ei nu aveau bineînțeles nici o intenție de a renunța la ținuturile românești sau la cele slave. Unele persoane
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
naștere o naționalitate iugoslavă. În momentul acesta, echilibrul național aproximativ era următorul: sîrbii reprezentau 43 %, croații 23 %, slovenii 8,5 %, musulmanii bosniaci 6 %, slavii macedoneni 5 %, iar albanezii 3,6 %, restul de 14 % fiind format din minorități formate din germani, unguri, vlahi, evrei și țigani.4 Cu toată consistenta retorică anterioară, oamenii aceștia nu s-au considerat niciodată ca alcătuind o națiune unică. Cea mai crîncenă luptă națională a fost aceea care a izbucnit între sîrbi și croați, și care avea
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
rezolvată. În Serbia și Muntenegru nu a fost întreprinsă nici o acțiune, deoarece pămînturile de aici erau deja ocupate de gospodăriile țărănești. Atenția principală era acordată fostelor teritorii habsburgice și otomane. Aici predominau încă marile moșii, deținute în special de musulmani, germani sau unguri. În februarie 1919, o lege fundamentală a instituit principiul abolirii obligațiilor țăranilor, al exproprierii moșiilor mari și al despăgubirii proprietarilor funciari. În general, obiectivul era asigurarea că pămîntul aparține celor care îl cultivau. A fost nevoie de mult timp pentru
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
un aliat puternic, Partidul Național din Transilvania, cel care condusese lupta românilor împotriva dominației maghiare. Pe perioada războiului, atitudinea românilor fusese asemănătoare cu aceea a celorlalte naționalități. Și ei purtaseră negocieri cu guvernul habsburgic și întîmpinaseră o intransigență similară din partea ungurilor. Așa cum am văzut, naționaliștii unguri urmăreau slăbirea legăturilor cu Viena, dar menținerea unei dominații ferme asupra posesiunilor coroanei Sfîntului Ștefan. La încetarea luptelor, după prăbușirea imperiului, populația românească a fost pusă în fața alternativei strict limitate de a continua anexată la
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
din Transilvania, cel care condusese lupta românilor împotriva dominației maghiare. Pe perioada războiului, atitudinea românilor fusese asemănătoare cu aceea a celorlalte naționalități. Și ei purtaseră negocieri cu guvernul habsburgic și întîmpinaseră o intransigență similară din partea ungurilor. Așa cum am văzut, naționaliștii unguri urmăreau slăbirea legăturilor cu Viena, dar menținerea unei dominații ferme asupra posesiunilor coroanei Sfîntului Ștefan. La încetarea luptelor, după prăbușirea imperiului, populația românească a fost pusă în fața alternativei strict limitate de a continua anexată la Ungaria sau de a se
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
un congres care a votat în favoarea unirii. Cu toate că programul național fusese astfel realizat, după război România avea o populație din care 28 % reprezenta procentajul deținut de minorități. Recensămîntul din 1930 a dat următoarele rezultate: 71,9 % erau români, 7,9 % unguri, 4,1 % germani, 4% evrei, 3,2 % ucraineni, 2,3 % ruși și 2 % bulgari.9 În ciuda acestor cifre, guvernul român nu s-a confruntat niciodată cu probleme de intensitatea și gravitatea celor din Iugoslavia. Românii alcătuiau majoritatea clară a populației
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
român nu s-a confruntat niciodată cu probleme de intensitatea și gravitatea celor din Iugoslavia. Românii alcătuiau majoritatea clară a populației; minoritățile erau dispersate, fiecare în parte constituind o mică parte din numărul total. Dintre cele trei grupuri mai puternice, ungurii, germanii și evreii, germanii au creat cele mai puține probleme cel puțin înainte de ascensiunea național-socialismului în Germania. Cea mai mare parte a evreilor erau și ei mulțumiți de situația lor, mai ales datorită stării lor economice favorabile. În pofida tensiunilor intense
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
supuși unei administrații care nu numai că era românească, ci considerată totodată de ei net inferioară aceleia de care beneficiaseră pînă atunci. Concentrați în centrul Transilvaniei și separați de Ungaria propriu-zisă prin teritorii întinse locuite în mare parte de români, ungurii aveau puține speranțe că problemele lor vor fi rezolvate printr-un viitor transfer de teritorii. Nu exista nici o metodă logică de împărțire a provinciei după criterii naționale. Ungurii rămîneau un grup nemulțumit și înstrăinat, și în general pe drept cuvînt
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]
-
de Ungaria propriu-zisă prin teritorii întinse locuite în mare parte de români, ungurii aveau puține speranțe că problemele lor vor fi rezolvate printr-un viitor transfer de teritorii. Nu exista nici o metodă logică de împărțire a provinciei după criterii naționale. Ungurii rămîneau un grup nemulțumit și înstrăinat, și în general pe drept cuvînt. Tratamentul aplicat minorităților a constituit o problemă a tuturor guvernelor României care au urmat. Așa cum partidele din Iugoslavia aveau să-i considere ulterior pe germanii, ungurii și italienii
by Barbara Jelavich [Corola-publishinghouse/Science/960_a_2468]