947 matches
-
sensuri independente de organizarea sintactică a enunțului; • sensuri sintactice, rezultând din intrarea unităților lexicale în relații sintactice; ele corespund funcțiilor sintactice determinate sau numai condiționate de aceste relații; • sensuri rezultând din opoziții interne specifice unor categorii morfo-sintactice, sintactice, deictice (cazul, diateza, timpul, modalitatea etc.), determinate de relații sintactice din structura enunțului sau de raportul dintre enunț și enunțare. Din cele trei categorii (straturi) de sensuri, primul strat se constituie în nucleul planului semantic al enunțului, indispensabil celorlalte două; sensurile din al
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
obiectelor” înscrise într-o perspectivă temporală: Mircea devine inginer. Mircea, a deveni, a fi, inginer Mircea este inginer. Relațiile sintactice din această categorie generalizează o situație semantică exprimată și prin corelația sens gramatical (categorial) - sens lexical, în interiorul unor categorii gramaticale (diateza, timpul): El a sărăcit. El a devenit sărac. El s-a îmbogățit. El a devenit bogat. c. transformă în succesivitate lingvistică conexiuni existând în simultaneitate în plan extralingvistic și care pot fi reflectate în simultaneitate în planul gândirii: floare albastră
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
înscrie, în stil indirect, într-o relație de dependență, ca termen regent: „Însă tu îmi vei răspunde că e bine ca în lume Prin frumoasă stihuire să pătrunză al meu nume.” (M. Eminescu) într-o relație de interdependență, întrebuințate la diateza impersonală: Mi s-a spus că toți au plecat din oraș. sau, în stil direct, într-o relație de incidență, în structura unui enunț complex: „- Stăpâne, ziceau servitorii cu goarne, mistrețul acela nu vine pe-aici.” (Șt.Aug. Doinaș) Enunțurile asertive
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
Eludându-se distincția enunț-enunțare, între variantele de predicat complex se includ (Idem, p.255 ș.u.), în funcție de operator (concept prin care se definește nivelul sintactic al predicatului): predicatul nominal (Ion este/rămâne important.), alături de predicatul verbal realizat prin verb la diateza pasivă (Ion este lăudat.) și de predicate în structura cărora intră (ca operatori) verbe de aspect și de modalitate (Ion se apucă de învățat., Ion trebuie / poate să plece., Era să se întâmple.). Predicatul este funcția sintactică prin care se
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
în structura morfematică liniară: Rădăcină + Flectiv a aceleiași unități lexicale: „Ne pierdem ca să ne-mplinim.” (L. Blaga) Rădăcina este purtătoarea sensului lexical al verbului - „obiectul” actualizării primare prin predicație: a pierde, a împlini. Flectivul este purtătorul sensurilor gramaticale (timp-mod, persoană-număr, diateză) mijloc al actualizării primare, a planului semantic al verbului-predicat și secundare, a planului semantic al termenului-subiect: ne...em, să ne... im: „Ne pierdem ca să ne-mplinim.” (L. Blaga) Predicatul verbal (sintetic) își poate realiza conținutul funcțional semantic prin constituent simplu
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
trebuie un copil. dar nu Se întâmplă un copil. În desfășurarea actului lingvistic, verbele pot trece uneori dintr-o subcategorie în alta: • verbele din prima clasă preiau comportamentul sintactic al verbelor din cea de a doua, când își pierd, prin diateză, caracterul personal: El spune multe. Se spun multe. • verbele din a doua clasă pot primi subiect „personal” când, prin concentrare sintactică și mutații semantice, își pierd caracterul apersonal: „Merg, părinte, încotro văd cu ochii; și fiindcă mi te-ai întâmplat
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
Categoriile gramaticale implicate în desfășurarea acordului diferă, în parte, în funcție de tipul predicatului și de realizarea lui concretă, precum și de realizarea concretă a subiectului. În structura nucleului predicațional cu predicat sintetic, acordul implică persoana și numărul și, când verbul este la diateza pasivă, genul. În structura nucleului predicațional cu predicat analitic, acordul implică persoana și numărul la nivelul verbului copulativ, numărul și genul, la nivelul numelui predicativ, dacă acesta se realizează prin termeni lexicali variabili în funcție de aceste categorii și dacă nu intervin
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
personal de persoana a III-a și depășește aceste limite, implicând în mod direct, nemediat semantic, realitatea extralingvistică, dacă subiectul se realizează prin pronume personale, la persoanele I și a II-a. Acordul este absolut în enunțurile cu verbul-predicat la diateza pasivă sau cu predicatul verbal dezvoltat format din verbul a trebui și un participiu. Participiul, din sintagma diatezei pasive sau din structura predicatului dezvoltat, primește forma de gen a termenului lexico-gramatical prin care se realizează subiectul sau o formă corespunzând
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
dacă subiectul se realizează prin pronume personale, la persoanele I și a II-a. Acordul este absolut în enunțurile cu verbul-predicat la diateza pasivă sau cu predicatul verbal dezvoltat format din verbul a trebui și un participiu. Participiul, din sintagma diatezei pasive sau din structura predicatului dezvoltat, primește forma de gen a termenului lexico-gramatical prin care se realizează subiectul sau o formă corespunzând genului natural al „obiectului” din realitatea extralingvistică spre care trimite subiectul gramatical la persoanele I și a II
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
Conjuncțiile că, să, ca...să, dacă, de și locuțiunea conjucțională cum că introduc în structura nucleului predicațional de bază propoziții-subiect care intră în nucleul predicațional cu predicate realizate prin verbe și expresii impersonale, verbe întrebuințate impersonal sau devenite impersonale, prin diateză; propoziția-subiect este expresia sintactică a „obiectului” atras în sfera predicației. În desfășurarea liniară a enunțului lingvistic, aceste propoziții-subiect - numite subiective conjuncționale de Ecat. Teodorescu 26 - urmează, în absența intervenției altor factori (stilistic, de exemplu), predicatul: „...Cui putea să-i treacă
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
astfel de enunțuri, propoziția-subiect urmează predicatului: „Casă trebuie să fac, să se cunoască cine a venit întâi aici, în Cuțarida.” (E.Barbu) Adverbele relative introduc subiecte propoziționale care intră în relație de interdependență cu predicate realizate prin verbe devenite, prin diateză, impersonale sau prin expresii impersonale; sub aspect semantic, propoziția subiectivă este o convertire în subiect a unui „obiect” intrat sub incidența predicației, într-un enunț desfășurat în stil indirect: „Nu s-a aflat nici până astăzi unde a dispărut.” Topica
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
se află/este lângă pădure. 2. sensuri lexico-gramaticale (de gradul II: tranzitivitatea etc.) Regent: verb tranzitiv Funcție sint.: complement direct, indirect a vedea ceva; a aparține cuiva; a da ceva, cuiva 3. sensuri gramaticale (categoriale; categorii gramaticale de gr. II: diateza etc.) Regent: verb la diateza pasivă verb la diateză dinamică Funcție sint.: complement de agent complement indirect a fi lăudat de cineva a se folosi de stilou Regent: adjectiv/adverb la ‘intensitatea superioară’ Funcția sint.: complement comparativ, Este mai fricos
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
2. sensuri lexico-gramaticale (de gradul II: tranzitivitatea etc.) Regent: verb tranzitiv Funcție sint.: complement direct, indirect a vedea ceva; a aparține cuiva; a da ceva, cuiva 3. sensuri gramaticale (categoriale; categorii gramaticale de gr. II: diateza etc.) Regent: verb la diateza pasivă verb la diateză dinamică Funcție sint.: complement de agent complement indirect a fi lăudat de cineva a se folosi de stilou Regent: adjectiv/adverb la ‘intensitatea superioară’ Funcția sint.: complement comparativ, Este mai fricos decât un iepure. Aleargă mai
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
gradul II: tranzitivitatea etc.) Regent: verb tranzitiv Funcție sint.: complement direct, indirect a vedea ceva; a aparține cuiva; a da ceva, cuiva 3. sensuri gramaticale (categoriale; categorii gramaticale de gr. II: diateza etc.) Regent: verb la diateza pasivă verb la diateză dinamică Funcție sint.: complement de agent complement indirect a fi lăudat de cineva a se folosi de stilou Regent: adjectiv/adverb la ‘intensitatea superioară’ Funcția sint.: complement comparativ, Este mai fricos decât un iepure. Aleargă mai repede decât un iepure
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
simultană acțiunii verbului: „Și mi-am săpat odaia departe subt pământ. Afară bătea ploaie. Afară era vânt.” (T. Arghezi) Observații: Dacă verbul își află limita acțiunii pe care o exprimă în chiar sfera subiectului, așa cum se întâmplă când este la diateza reflexivă, funcția de complement direct se suspendă: „Prieten al adâncului, tovarăș al liniștei, joc peste fapte, câteodată prin fluier de os strămoșesc mă trimit în chip de cântec spre moarte.” (L. Blaga) sau se realizează redundant, prin forma lungă a
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
de os strămoșesc mă trimit în chip de cântec spre moarte.” (L. Blaga) sau se realizează redundant, prin forma lungă a pronumelui reflexiv, când complementul dirert, un complement intern, este expresia sintactică a sensului de „obiect pasiv”, conținut morfologic de diateză: „Dar el nu se zugrăvește numai pe sine, o zugrăvește și pe ea.” (G. Ibrăileanu), „Mă uitasem pe mine, cel de ieri...” (G.M. Zamfirescu) " Se adunau în râsul meu, în plânsu-mi / De mă uitam răpit pe mine însumi." (Eminescu) Dacă
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
se zugrăvește numai pe sine, o zugrăvește și pe ea.” (G. Ibrăileanu), „Mă uitasem pe mine, cel de ieri...” (G.M. Zamfirescu) " Se adunau în râsul meu, în plânsu-mi / De mă uitam răpit pe mine însumi." (Eminescu) Dacă se află la diateza pasivă, verbul atribuie numelui (pronumelui)-obiect calitatea sintactică de subiect gramatical: „Departe de câmpie se văd arcuri zdrobite, fâșii de steaguri, apoi un cusciug mare-mare se ridică și o pară grozavă înfiorează cerul...” (Al. Russo) • când determină verbe de aspect
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
prezintă un număr limitat de combinații: L-am trecut strada. Verbul dezvoltă, de fapt, în asemenea sintagme, o mutație în planul său semantic; devine verb cauzativ / factitiv: L-am făcut (ajutat) să treacă strada. Când se află la una din diatezele reflexivă, reciprocă sau pasivă, aceste verbe cer numai realizarea celui de-al doilea complement direct, al conținutului ilocuțional: „Mă uit în cer, mă uit în pământ, M-am întrebat cine sunt.” (T. Arghezi) Când verbele tranzitive se află la diateza
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
diatezele reflexivă, reciprocă sau pasivă, aceste verbe cer numai realizarea celui de-al doilea complement direct, al conținutului ilocuțional: „Mă uit în cer, mă uit în pământ, M-am întrebat cine sunt.” (T. Arghezi) Când verbele tranzitive se află la diateza dinamică (sens gramatical: a achita ® a se achita etc.), complementul direct trece în complement indirect: El a îngrijit casa/copilul/florile - complement direct El s-a îngrijit de casă/de copil/de flori - complement indirect Expresiile impersonale (relative) de tipul
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
oră mă schimbă și fiece pas mă apropie-n taină de cel ce voi fi totdeauna!” (A.E. Baconsky, 27) • adverbe relative; introduc în frază completive indirecte mai ales când regentul este un verb pronominal sau un verb întrebuințat la diateza reflexivă: „Ca să vadă-un chip se uită / Cum aleargă apa-n cercuri.” (M. Eminescu, I., 72), „Te duci și ani de suferință / N-or să te vază ochi-mi triști, Înamorați de-a ta ființă, / De cum zâmbești, de cum te miști
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
regent - de conținutul lexical al unor verbe care implică participarea a doi protagoniști în reciprocitate la desfășurarea acțiunii pe care o exprimă: Au stat de vorbă unul cu altul. sau de sensul gramatical al verbului dat de situarea lui la diateza reciprocă: Se caută de ani unul pe altul. Dacă verbele cu sens reciproc prin conținutul lor (lexical sau gramatical sunt întrebuințate la singular, complementul lor semantic se realizează sintactic prin complementul sociativ: Mihai a stat de vorbă/s-a înțeles
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
și cu tranzitivitate indirectă: „Trebuie să avem încredere deplină unii în alții.” (Z.Stancu, Șatra, 192) • sau adjective: „Și de dragi unul altuia/ Ei din ochi se prăpădesc.” (M. Eminescu, I, 95) Verbul regent se află cel mai adesea la diateza reciprocă; complementul de reciprocitate este atunci prelungirea sintactică a sensului de reciprocitate marcat prin morfemul de diateză: „Câtva timp s-au privit unul pe altul, parcă fiecare ar fi așteptat să înceapă celălalt.” (M. Eliade, 554) Tipuri semanticetc "Tipuri semantice
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
adjective: „Și de dragi unul altuia/ Ei din ochi se prăpădesc.” (M. Eminescu, I, 95) Verbul regent se află cel mai adesea la diateza reciprocă; complementul de reciprocitate este atunci prelungirea sintactică a sensului de reciprocitate marcat prin morfemul de diateză: „Câtva timp s-au privit unul pe altul, parcă fiecare ar fi așteptat să înceapă celălalt.” (M. Eliade, 554) Tipuri semanticetc "Tipuri semantice" Sub aspect semantic, complementul de reciprocitate, în esența sa o variantă a complementului direct sau indirect, concretizează
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
redundantă; complementul de reciprocitate reia, în mod analitic (unul cu altul) sau chiar sintetic (între ei/ele) sensul exprimat deja lexical, eventual la nivelul unui prefix specific: Cele două valori se intercondiționează una pe alta. sau gramatical prin sensul de diateză: Cei doi studenți s-au împrietenit unul cu altul. Tipuri structuraletc "Tipuri structurale" a. simplu; se realizează prin: • pronume personale: „Judecătorii și victimele s-ar fi schimbat între ei.” (O. Paler, Viața..., 251) b. dezvoltat; se realizează prin sintagme formate
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]
-
Baconsky, 53) Identitatea sintactică a complementului de reciprocitate este fixată de structura specifică a sintagmei prin care se realizează (când are structură dezvoltată: pron. neh. unul-nom.+prep.+altul-acuz./unul-nom.+altul-dativ), în împletire cu situarea verbului regent, cel mai adesea, la diateza reciprocă: s-au plictisit unul de/pe altul; s-au despărțit unul de altul; și-au luat rămas bun unul de la altul; și-au dat „bună ziua” unul altuia. COMPLEMENTUL COMPARATIV (DE COMPARAȚIE)TC "COMPLEMENTUL COMPARATIV (DE COMPARA}IE)" G.A
[Corola-publishinghouse/Science/2319_a_3644]