734 matches
-
ca o unitate, faptul că el este ceva ce ființează, și abia după aceea să fie indicat ceva din el, al lui etc., adică trăsătura sa de esență, ori măcar modalitatea sa de raportare la alte "unități reale", de existență? Preeminența ustensilică a lucrurilor ce alcătuiesc unitatea "lumii" (însăși "lumitatea" ei), despre care vorbesc, de pildă, Husserl, Heidegger și heideggerienii ș. a., se aplică înseși ființării umane concentrată în "practici" cu un sens pur reflexiv? Nu se sustrage aceasta preluării sale prin
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
istoric, pentru om? De ce trebuie pusă în discuție gândirea care justifică ierarhii ale practicilor în unitățile de viață umană, atâta vreme cât problema aceasta pare a ne trimite către începutul omului, către trecut, depășit demult și devenit neatractiv trecut revolut! -, dată fiind preeminența recunoscută a viitorului? Și de ce trebuie reevaluată autonomia gândirii, care este scopul practic-eficient al acestei operații? Și nu cumva tocmai o astfel de tematizare a gândirii autonome și justificatoare de ierarhii ale practicilor suspendă însăși autonomia sa? Dar este "reală
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
inițial (formal), doar al ei, ci și în sensuri particulare, legate, coerent, de regula inițială, dar și de cazurile însele (în "specificul" lor), ceea ce indică intervenția unor acte de constituire a "cazului". Cu alte cuvinte, dacă acceptăm că există o preeminență a gândirii justificatoare, doar formale, care reglează tot ce ține de gândirea însăși, de rostire și de făptuire, în virtutea originarității sale "temporale", atunci nu este de acceptat, chiar cu necesitate, și o aplicare constitutivă, o interpretare, a acestei reguli, adică
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
într-o suspectă separație a sa de propriile obiecte, la "unitatea sintetică originară", din care ea, apoi și obiectul său, pot fi separate în vederea unei relative analize. Ambele sensuri vor fi încercate în această lucrare, deși al doilea va căpăta preeminență, sub anumite condiții, la un moment dat. Sunt trei întrebări care structurează problema principală anunțată (privind evenimentul prin care gândirea formală (și autonomă) a devenit suverană în orizontul de viață omenească) și care alcătuiesc componentele cele mai generale (deci, cele
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
formală (și autonomă) a devenit suverană în orizontul de viață omenească) și care alcătuiesc componentele cele mai generale (deci, cele mai încăpătoare, totodată și mai vagi) ale atitudinii interogative proprii cercetării de față: (1) în ce condiții gândirea a căpătat preeminență față de practicile omenești și cum a reușit ea, în fapt, să se detașeze de unitatea de viață umană căreia îi aparținea alături de practici?; (2) care este forma filosofică a acestei dominații și cum se poate exprima ea nu doar filosofic
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
parte, ceea ce a fost semnificativ, pentru cele trei fapte (gândire, rostire, făptuire), anterior evenimentului, iar pe de alta, situația care ar corespunde trecerii dincolo de orizontul istoric creat de evenimentul în cauză. Momentul anterior evenimentului, corespunzător, într-o oarecare măsură, unei preeminențe a practicilor, în structura căruia se regăseau și faptul de a gândi și faptul de a rosti, este dominat, totuși, de însăși unitatea acestor trei fapte, în sensul nediferențierii lor originar-ființiale (deși se aflau în diferență funcțională), ca "lume a
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
universal), dar are puterea de a-l institui, ca și cum ea ar lua locul "originii originare". Până la urmă, însă, ea nu are decât acest sens limitat, de instituire "natural-istorică" a unui act; totuși, ea nu poate fi nesocotită, tocmai pentru că are preeminență în sens istoric, fiind și mai vizibilă în orizontul existenței omenești. Prin evenimentul constituirii gândirii autonome s-a petrecut o formalizare a logos-ului, așa încât faptul de a gândi (în mod formal) a devenit preeminent; cumva, și separat față de propriul
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
de la care demersul "interpretului" a pornit? Vom reuși aceasta prin logicizarea pre-judicativului, fapt semnificativ pentru tematicile logice ale ultimelor decenii?5 Aceasta este o cale mai degrabă indirectă, cred, dar încercarea ei reprezintă o dovadă a punerii sub critică a preeminenței formale a logos-ului însuși, așadar o previziune asupra înseși "originii originare" a întregului sistem al logos-ului formal. De aici semnificația sa pentru proiectul de față și, în consecință, atenția care i se va acorda în această lucrare. Tradiția
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
-o într-un mod mai clar decât ea poate fi cunoscută în plină dictatură a judicativului. Dar orizontul de lucru va fi dat, în linii mari, tocmai de logică și de mișcarea sa "istorică", fiindcă tocmai această știință a proclamat preeminența gândirii autonome pentru orice fapt uman (care accede la un sens), altfel spus, prioritatea faptului-de-a-fi-formal al gândirii, și tot ea a extins această valabilitate, inițial particulară, la tot ce ține de orizontul viețuirii omenești. După cum se vede, ceea ce numim "filosofie
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
sens" al obiectului intențional "timp"; dar timpul însuși este în act, căci numai astfel el prezentuiește "lucrul însuși", nu pe linia unui prezent abstract, ci după structura complexă a timporizării, neproducând astfel lucrul ca atare, ci în-ființându-l. Așadar, o anumită preeminență va căpăta, prin operarea reducției, timpul, ca obiect intențional al actului judecății, fiindcă el preia sarcini de constituire "activă", prin operații de timporizare. De fapt, actul judecății are o mulțime de intervenții, la diferite niveluri și orizonturi de constituire a
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
de constituire a timpului, a ipostazelor sale, unele dintre ele enumerate mai sus; dar toate aceste operații sunt, cumva, operații de timporizare, iar timpul se constituie obiectual tocmai prin activarea judicativă a tuturor acestor operații. Metodologic, acest fapt al unei preeminențe a "obiectului intențional" este cu totul firesc: cum susținea Paul Ricoeur într-o lucrare în care se ocupa de fenomenologia memoriei, " Într-o adevărată doctrină fenomenologică, chestiunea egologică indiferent de semnificația lui ego trebuie să vină după chestiunea intențională, care
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
obiectiv în sens fenomenologic. Timpul judicativ pare a fi mai degrabă obiectiv, dar obiectivitatea sa ține de originea sa judicativă și de poziția judecății în orizontul gândirii, rostirii și făptuirii reglate după logos-ul formal, iar nu după regulile unei preeminențe intuitive în constituirea oricărui obiect natural sau valoric, intrumental sau logic etc. Timpul judicativ este de la bun început împreună cu judecata și orice constituire obiectuală îi este supusă, așa cum orice act de constituire este supus judecății. Aceste sensuri, doar enunțate acum
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
lor, dar originare raportat la aporetica filosofică, în genere, care nu au de-a face dintru început cu relația subiectului cu obiectul. De ce se întâmplă astfel? De ce asemenea probleme referitoare, direct sau indirect, la subiect și obiect au o necontestată preeminență în reconstrucțiile filosofice, chiar și atunci când este negată originaritatea acestei relații? De ce chiar și acele filosofii care nu se revendică direct de la o asemenea aporetică dobândesc semnificație propriu-zis filosofică prin apropierea de aceeași problemă referitoare la subiect și obiect (termeni
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
baza determinărilor de timp, spațiu și cauzalitate și prin intervenția schemelor senzoriale originate în Trup, el însuși constituit ca un lucru natural.17 Fenomenul, prin urmare, nu este posibil în afara condiționărilor venite dinspre logos. De aici, pe de o parte, preeminența fenomenului față de alte fapte din orizontul umanului, în ciuda prezentării lui unilaterale, ca fapt natural (aparținând unei Naturi din afara conștiinței, a logos-ului), iar pe de alta, semnificația sa ca rezultat al unui travaliu conștient, care nu doar îi mediază instituirea
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
reduce la noțiunea adevărului ea însăși complexă -, ci strânge în unitatea sa (originară, în raport cu judecata însăși) verbul ("este") și timpul; fapt stabilit ca atare chiar de către Aristotel. Dimensiunea ontologică a textului aristotelic al Categoriilor este neîndoielnică; la fel, cumva, și preeminența acesteia. Dar ea deschide o altă problemă: ce semnificație are dimensionarea ontologică a unui obiect logico-lingvistic, în contextul construcției unui instrument (formal) folositor pentru depistarea erorilor logice? Căci nu ne putem îndoi că unul dintre scopurile lui Aristotel, pentru întreg
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
care ar putea fi interpretată întrebarea în așa fel încât să căpătăm o deschidere către anumite sensuri non-judicative. Contextul la care mă refer este dat de Adevăr și metodă, lucrarea lui Gadamer. În finalul Părții a doua, II, 3, c): "Preeminența hermeneutică a întrebării", se spune că întrebarea deschide "obiectul" interpretării, istoric în esența sa, aparținând tradiței; așadar, întrebarea este dovada interpelării venite dinspre obiect către subiectul interpretării (hermeneutic), mai bine zis, dinspre orizontul celui dintâi către orizontul celui de-al
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
32 De asemenea, logicienii moderni nu potențează această diferență, deși ei au pus și pun încă la punct teorii foarte aplicate în legătură cu problema separației lingvisticului de ontic, apoi a logicului de ontic. De aici decurg și anumite argumente puternice în favoarea preeminenței lingvisticului în relația acestuia cu logicul și în favoarea unor "metode" de cercetare a "materialului" logic, a relațiilor dintre logic și lingvistic etc. Dar această preeminență are legătură și cu un alt fapt "istoric", anume acela al separației logicului de psihologic
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
de ontic, apoi a logicului de ontic. De aici decurg și anumite argumente puternice în favoarea preeminenței lingvisticului în relația acestuia cu logicul și în favoarea unor "metode" de cercetare a "materialului" logic, a relațiilor dintre logic și lingvistic etc. Dar această preeminență are legătură și cu un alt fapt "istoric", anume acela al separației logicului de psihologic, temă încercată, polemic, de Frege și de Husserl, mai cu seamă, dintre cercetătorii logicului cu aplicație matematică de la începuturile istorice ale logicii simbolice. Interpretarea logicului
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
se află, chiar dintr-o motivație "logică", înaintea celui corespunzător principiului identității (desigur, și formulei identității, A este A, care va concentra, paradoxal, toate sensurile posibile ale identității, odată ce reglarea "logică" va funcționa judicativ). Spun "scapă din vedere", fiindcă însăși preeminența identității (alături de contradicție și terț exclus) în privința aspectului formal al cunoașterii o identitate implicând gândul diferenței, atât într-un sens ontologic, cât și în unul cognitiv este o chestiune "judicativă", dependentă, prin urmare, de principiul judicativ S este P. Astfel
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
și al sensibilității iraționale"41. Diferența dintre opinie (doxa) și sensibilitate irațională (alogos aisthesis), pe de o parte, și gândire (noesis) și discurs rațional (logos), pe de alta, dar și nonsensul opțiunii "epistemologice", sunt evidente în acest fragment, pe baza preeminenței clare a "ceea ce este veșnic identic cu sine" față de "ceea ce devine și piere" (acesta din urmă "neavând niciodată ființă cu adevărat"). Pare a fi clară, de asemenea, formula parmenidiană folosită aici de Platon, mai bine zis, accentul ontologic al diferenței
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
aspectul alethic (cel de "conținut", "obiectual", despre care am amintit mai devreme). Asupra legăturii din urmă vom zăbovi în altă parte a acestei lucrări, anume atunci când va fi operată reducția judicativă a dictaturii judicativului. Sensul propriu-zis formal al adevărului, așadar preeminența formală a enunțului judicativ (originar), poate ieși în evidență în acele împrejurări. Modernitatea face posibile anumite reacții anti-judicative pe linia identității, toate însă încadrate judicativ-constitutiv. Kant, de exemplu, va semnala antinomiile, paralogismele, amfibolia conceptelor metafizicii, legate, toate, de felul în
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
în contextul reducției judicative -, care constă în reluarea, pe baze noi, a analiticii elementelor logicului și mutarea accentului identitar al judicativului de la judecata propriu-zisă la "propoziție", altfel spus, de la unitatea aspectelor formal și alethic, la unitatea unei enunțări în care preeminență capătă cupluri de elemente heterogene, adică unul al aspectului formal, celălalt al aspectului alethic: subiectul și verbul, de exemplu, sau predicatul și timpul, cum deja am văzut în teoria conceptului-funcție a lui Frege. Desigur, într-un astfel de moment nu
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
lui Aristotel din Topica (așa cum se va arăta mai departe) și, într-o oarecare măsură, cel din Categorii. b) principiile judicative sunt: 1) judecata este forma logică fundamentală; acest fapt implică diferența dintre formă și obiectul acesteia și decizia privind preeminența formei și transcendența originară a obiectului (drept "conținut" al formei); diferența în cauză se anunță prin cele două aspecte ale judecății, formal și alethic, pe care doar reducția judicativului ce va fi operată într-o altă secțiune a acestei lucrări
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
sau relativ. Regulile creează contexte de aplicații pentru judecăți, care pot fi, doar sub această condiție, necesare în mod absolut sau relativ. Așadar, originar sunt necesare regulile; în al doilea rând pot fi și judecățile necesare. Ce sens păstrează această preeminență a regulilor față de judecată în Analitica primă? Și nu cumva ea limitează precondiționarea judicativă a tuturor elementelor logicului, în acest caz, a regulilor, care sunt înaintea judecății? Un asemenea sens este cu totul exclus. De fapt, judecățile care pot fi
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
constitutiv, firesc este să ne îndreptăm, acum, către regulile de constituire a silogismului. Abia din perspectiva astfel deschisă putem pune în discuție și modalitățile de participare a judecății la constituirea silogismului. Această îndreptare nu are decât rolul de a evidenția preeminența regulilor de construcție silogistică față de judecățile interpretate, așa cum ea apare în logica-organon aristotelică. Indicatorul acestei apariții este operatorul "trebuie" ("operator", pentru că obligă la o anumită operație, care conduce către necesitatea unei prescripții); "stilul" de prezentare este cel formal.84 Dar
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]