69,376 matches
-
se petrece evenimentul corespunzător intrării în regim constitutiv (pentru rostire, gândire, făptuire) a formei S P: Organon-ul aristotelic, în structura căruia se află și analitica și dialectica. Vor fi avute în vedere îndeosebi locurile în care fenomenul multiplicității călăuzește constituirea "formelor logice" amintite; este vorba despre locuri din tratatul Despre interpretare, pentru forma judecată, din cele două Analitici și din Topica pentru forma raționament (cu cele două specii principale ale sale, științifică și dialectică), din tratatul despre Categorii și din
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
șase care îl alcătuiesc 51). Cel dintâi este Analitica primă, care se ocupă, cum spuneam mai sus, cu raționamentul (silogismul; gr. logismos, syllogismos) în genere, sarcina ei fiind, așadar, cercetarea formală a raționamentului, adică a structurii sale "judicative", a regulilor constituirii și ale evaluării sale. Al doilea este Analitica secundă, care se ocupă cu demonstrația (gr. apodeixis; "silogismul științific"; numit, în Topica, "filosofemă"), sarcina ei fiind cercetarea "științei", adică a modului în care procurăm premisele necesar adevărate și a modalităților determinate
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
Face aceasta, însă, fără a nesocoti contextul-origine al acestui fenomen de instituire formală a unui model discursiv atât de puternic, așa cum a fost arătată până aici dictatura judicativului și cum a fost ea, de fapt, construită de Aristotel chiar prin constituirea analiticii și a dialecticii. Diferența dintre raționamentul corect și cel sofistic are valabilitate în sine și reprezintă ea însăși un scop ultim pentru Aristotel?54 Nu cumva diferența în cauză constituie doar reflexul natural al încercării de a lămuri o
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
două discipline logice. Căci tocmai aceasta este exigența primară pe care judicativul constitutiv o transferă, odată cu sensul de legitimitate, analiticii și dialecticii: corespondența între un enunț (propoziție enunțiativă, judecată) și faptul ("real") la care el se referă este condiția de constituire a oricărui gând, rostire, făptuire "bine formate". Cum ne va arăta reducția judicativă a dictaturii judicativului, acest principiu cu sens de element originar pentru orice tip de discurs este, în primul rând, un aspect al judecății, alături de structura judicativă originară
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
omului în lume (gândirii, rostirii și făptuirii), în lumea vieții sale; dar dictatura judicativului constituie un blocaj formal, acutizat de formalism (oarecum firesc în logica actuală); pentru deblocarea non-judicativă dobândește sens reconstrucția logos-ului, care trebuie anticipată de o de-constituire (o destrucție, poate o deconstrucție) a înseși dictaturii judicativului; metoda acesteia este reducția judicativă, apoi cea non-judicativă, ambele ale dictaturii judicativului, cea dintâi la timp, cea de-a doua, la logos-ul însuși. Structura formală originară judicativă (S P) se
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
chiar originare). Ele constituie acte ale conștiinței, care au întotdeauna de-a face cu cele patru instanțe "ontologice" enumerate mai sus: individualul, particularul, generalul și universalul, fiindcă acestea devin "obiectul" lor. De asemenea, aceste patru operații formează condiția necesară a constituirii cunoștinței în orizontul dictaturii judicativului. 3.1.2.2. Inducție fără reducție Privind logica aristotelică din perspectiva celor câteva precizări referitoare la aceste patru operații, putem constata că avem de-a face, într-un mod semnificativ, cu inducție fără reducție
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
oriunde altundeva în Organon, în finalul Analiticii secunde (II, 19, 99 b 100 a). Corectitudinea gândirii, avută în vedere de la bun început în construcția logicii-organon, poate fi socotită ca fiind concentrată în problema regulilor de căutare a "mediului", adică a constituirii silogismelor corecte, altfel spus, a cunoașterii valabile. Cred că semnificativ pentru acest fapt este un anumit context din Analitica primă (I, 27-32, 43 a 47 b) și un altul din Topica (I, 1-18, 100 a 108 b). 3.1.2
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
Fr. Bacon, numai ca silogism inductiv, așadar ca inducție completă; pe baza acestui model, socotită astfel și de alții), putem constata că în Analitica secundă, există un întreg scenariu al inducției, care are rolul de a stabili reguli primare ale constituirii cunoștinței; bineînțeles, a cunoștinței veritabile. Sunt patru instanțe care alcătuiesc scenariul, fiecare având o dublă calitate: facultate sufletească (ar fi mai bine de spus, cu un termen tot aristotelic, "dispoziție habituală") și formă de "cunoaștere": percepția (aisthesis), amintirea (mneme), experiența
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
și universalul, care sunt extreme), cunoștințe noi adevărate. Ceea ce am stabilit până acum este susținut de Aristotel mai cu seamă în Analitici, fie explicit (după cum am citat) fie indirect. Dincolo însă de spațiul logicii sale, întâlnim și alte gânduri despre constituirea cunoștinței, despre intelectul intuitiv (nous) sau despre știință. Dar, în ciuda diferențelor "semantice" sesizate de diferiți comentatori ai operei aristotelice, se poate vorbi de o unitate a viziunii logicianului și filosofului asupra problemei constituirii cunoștinței veritabile și asupra regulilor care nu
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
logicii sale, întâlnim și alte gânduri despre constituirea cunoștinței, despre intelectul intuitiv (nous) sau despre știință. Dar, în ciuda diferențelor "semantice" sesizate de diferiți comentatori ai operei aristotelice, se poate vorbi de o unitate a viziunii logicianului și filosofului asupra problemei constituirii cunoștinței veritabile și asupra regulilor care nu doar supervizează fenomenul cunoștiinței, ci îl constituie ca atare. Ideea care pune în ordine această viziune și care permite interpretarea susținută aici este formulată în Metafizica: "... Inteligența divină, dacă într-adevăr este supremul
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
le-a produs. Pe de altă parte însă, principiile științei nu sunt însuși intelectul intuitiv; pentru că ele reprezintă ceva anterior actului de preluare (a regulii după care gândirea se gândește pe sine); acesta este motivul pentru care Aristotel prelungește operația constituirii principiilor științei, activând un întreg scenariu, alcătuit, așa cum s-a precizat mai sus, din cele patru momente (percepția, amintirea, experiența și principiul). În plus, deși intuiția (în sens de intelect intuitiv) prinde individualul, ea are, totodată, în chiar această preluare
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
ci gândește și altceva diferit de sine, așa cum este gândirea omenească, în funcțiunile logice S și P. De aceea principiul, ca obiect al intelectului intuitiv (nous), este, în esența sa, ceva formal. Dar Aristotel nu-l lasă astfel; preocupat de constituirea științei, el va miza și pe un conținut al acestei forme, S P. Tocmai pentru aceasta el construiește scenariul inducției, prin care se trece de la simpla percepție a unui lucru, prin amintirea imaginii astfel căpătate, până la experiență; și de aici
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
gândirea care se gândește pe sine este împlinit. Condiționarea cunoștinței este, cum s-a dovedit, formală. Deocamdată, avem proba doar pentru principiile științei (și ale artei). Ce se întâmplă în cazul acestora? Pentru a răspunde la întrebare, trebuie deschisă tema constituirii cunoștinței adevărate științifice. Genealogia cunoașterii, care scoate la iveală scenariul operațional precizat, trebuie luată și în sensul ei autentic, acela de constituire a cunoștinței; dar a unei cunoștințe condiționante pentru alte cunoștințe, anume pentru cele propriu-zis științifice. Scenariul alcătuit din
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
științei (și ale artei). Ce se întâmplă în cazul acestora? Pentru a răspunde la întrebare, trebuie deschisă tema constituirii cunoștinței adevărate științifice. Genealogia cunoașterii, care scoate la iveală scenariul operațional precizat, trebuie luată și în sensul ei autentic, acela de constituire a cunoștinței; dar a unei cunoștințe condiționante pentru alte cunoștințe, anume pentru cele propriu-zis științifice. Scenariul alcătuit din cele patru operații (percepția, amintirea, experiența și principiul) doar pune la dispoziția gândirii discursive (dianoia) principiile (premisele) de la care aceasta poate porni
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
ajunge la noi adevăruri (cunoștințe veritabile). De aici încolo, principala problemă este aceea a corectitudinii gândirii. Dar nu în sensul unei verificări post factum a cunoștințelor, deși o asemenea sarcină trebuie asumată dinspre acest principiu (al corectitudinii), ci în sensul constituirii ca atare a cunoștinței veritabile. 3.1.2.4. Corectitudinea gândirii și constituirea silogismului prin operația de mediere Ideea de corectitudine reprezintă, cum știm deja, unul dintre temeiurile logicii organon. Ea pare a avea, mai întâi, o justificare pragmatică, întrucât
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
a corectitudinii gândirii. Dar nu în sensul unei verificări post factum a cunoștințelor, deși o asemenea sarcină trebuie asumată dinspre acest principiu (al corectitudinii), ci în sensul constituirii ca atare a cunoștinței veritabile. 3.1.2.4. Corectitudinea gândirii și constituirea silogismului prin operația de mediere Ideea de corectitudine reprezintă, cum știm deja, unul dintre temeiurile logicii organon. Ea pare a avea, mai întâi, o justificare pragmatică, întrucât Aristotel țintea să construiască un instrument cu ajutorul căruia să respingă raționamentele sofiștilor. Acestea
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
raționamentele sofiștilor. Acestea vor fi socotite incorecte, iar faptul acesta constituie un motiv puternic pentru a le respinge. Dar corectitudinea, bazată pe reguli, are semnificație și în construcția ca atare a silogismelor. Prin urmare, ea devine unul dintre principiile de constituire a cunoștinței veritabile pornind de la alte cunoștințe veritabile. Acest ultim sens al ei reprezintă problema tematizată aici. Nu poate fi însă eludat faptul că Aristotel a propus aplicații ale ideii de corectitudine și pentru operațiile cu noțiuni, pentru relațiile dintre
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
mai multe judecăți, legate între ele în mod necesar, se reduc, chiar în privința acestor reguli, la convențiile judicative; de altfel, ele sunt rezultatul aplicării acestor reguli. Forma lor logică este raționamentul. Analiticele, Topica și, parțial, Respingerile sofistice stabilesc reguli de constituire a raționamentelor corecte. Aceste reguli au, înainte de toate, o natură formală; totuși, Aristotel nu nesocotește problema adevărului, așa încât judecata, cu tot ceea ce ea păstrează în sens formal și în sens alethic, participă ca atare, ca temă, la discurs. De fapt
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
de predicat în judecată, reguli de combinare a premiselor în silogismele valide, reguli privitoare la tipul de concluzie în funcție de tipurile premiselor etc. Dar una dintre probleme, cred, are importanța cea mai mare pentru sensul de corectitudine al raționamentelor și pentru constituirea acestora: cea referitoare la căutarea mediului. Desigur, punctul de pornire într-o astfel de problemă este bine determinat: silogismul în formare are deja doi membri și trebuie descoperit cel de-al treilea (silogismul fiind alcătuit exclusiv din trei termeni). Înainte de
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
trebuie făcută după un plan, potrivit unei ordini de interpretare care să se prindă de ceea ce urmează, anume de reducția judicativă. Deschiderea problemei aristotelice a căutării mediului face parte din această ordine de interpretare, prin care trebuie pusă în evidență constituirea raționamentului (și a speciei sale, argumentarea) pe baza formulei judicative originare S P și, mai departe, a celor două discipline judicative, analitica și dialectica. De-a lungul timpului, opera logică a lui Aristotel a fost interpretată în chipuri diferite, cum
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
faptul că primele trei niveluri de condiționări au fost puse în discuție, în acest subcapitol despre logica aristotelică, dar și în subcapitole anterioare, care au avut ca temă fenomenalitatea judicativului constitutiv, firesc este să ne îndreptăm, acum, către regulile de constituire a silogismului. Abia din perspectiva astfel deschisă putem pune în discuție și modalitățile de participare a judecății la constituirea silogismului. Această îndreptare nu are decât rolul de a evidenția preeminența regulilor de construcție silogistică față de judecățile interpretate, așa cum ea apare
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
și în subcapitole anterioare, care au avut ca temă fenomenalitatea judicativului constitutiv, firesc este să ne îndreptăm, acum, către regulile de constituire a silogismului. Abia din perspectiva astfel deschisă putem pune în discuție și modalitățile de participare a judecății la constituirea silogismului. Această îndreptare nu are decât rolul de a evidenția preeminența regulilor de construcție silogistică față de judecățile interpretate, așa cum ea apare în logica-organon aristotelică. Indicatorul acestei apariții este operatorul "trebuie" ("operator", pentru că obligă la o anumită operație, care conduce către
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
este găsit, nu se poate afla decât în premise, nicidecum în concluzie. Apoi, trebuie inițiate operații prin care să fie căutat acest termen, care poate susține relația dintre ceilalți doi majorul și minorul de la care pornește căutarea; de fapt, începe constituirea unui silogism. Aparent, avem de-a face aici cu un demers care are sensul opus celui pe care cunoașterea îl are, de vreme ce noi căutăm un temei pentru ceea ce am stabilit deja (relația dintre S și P în concluzie).86 În
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
vorba despre așa ceva. Aristotel este un "constructivist". Silogismul este o construcție, care nu se reduce, structural, la așezarea judecăților (premise și concluzie) în relații determinate de reguli stricte; dacă ar fi fost vorba despre o inversiune a sensului operațiilor de constituire silogistică, atunci demersul său nu ar avut șansa de a fi cel "corect". Așadar, chiar această direcție "pe dos" este căpătată de cunoașterea însăși; mai bine zis, pentru a respecta punctul de vedere al lui Aristotel, nu de cunoașterea pur
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]
-
iveală; prin construcție propriu-zis logică, la Aristotel (cuprinzând aici orice schemă de raționare de tip silogistic care este validă, adică și silogismul științific sau demonstrația și silogismul dialectic sau argumentarea), prin demonstrație, la Descartes. Operația originară pentru construcția silogismului este constituirea "figurii silogistice", așadar, căutarea mediului. Abia după aceasta sunt stabilite și relațiile dintre cei trei termeni, în așa fel încât să fie justificată o relație strict determinată între S și P în concluzie. Acum înțelegem că, într-o primă instanță
by VIOREL CERNICA [Corola-publishinghouse/Science/975_a_2483]