8,373 matches
-
rezistență / 195 Partea a patra: Politicile / 197 Capitolul 9: Politizarea "culturalului" / 199 Indicatorii politizării / 199 Activitatea de legitimare și controversele ei / 207 Capitolul 10: Cei trei timpi ai acțiunii politice / 223 "Capitalizarea" / 224 Protejarea / 235 Valorizarea / 239 Partea a cincea: Paradigmele / 243 Capitolul 11: Cultura ca "piață" / 245 Actorii și logicile lor / 245 Producerea valorii / 252 Elemente de dispută / 258 Capitolul 12: Cultura în calitate de "câmp" / 269 Procesul istoric de autonomizare a "culturalului" / 269 Actorii și logicile lor / 275 Dezbateri / 280 Capitolul
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
aparent cele mai obișnuite ale vieții de zi cu zi. De acum, potențial, totul este colecționabil, totul este patrimonializabil, totul este memorizabil în patrimoniul public (Capitolul 10). Partea a cincea Sociologii culturii se înscriu întotdeauna, implicit sau explicit, în interiorul unor "paradigme" pentru a da o viziune coerentă a ansamblului (pentru precizări epistemologice pe acest subiect, cf. Berthelot, 2001). Ei utilizează termeni specializați, convoacă noțiunile de "piață", "lume", "câmp", "configurații", "sfere", "centre", "cadre", "rețele". Am selectat cele trei paradigme preluate cel mai
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
explicit, în interiorul unor "paradigme" pentru a da o viziune coerentă a ansamblului (pentru precizări epistemologice pe acest subiect, cf. Berthelot, 2001). Ei utilizează termeni specializați, convoacă noțiunile de "piață", "lume", "câmp", "configurații", "sfere", "centre", "cadre", "rețele". Am selectat cele trei paradigme preluate cel mai adesea în cercetări: prima cuprinde cultura ca piață, cu un ansamblu de actori raționali și coordonați care lucrează pentru reducerea incertitudinii (Capitolul 11); cea de-a doua concepe cultura ca pe un câmp și identifică raporturile structurale
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
nevoie așadar de o întâlnire a intenției individuale cu așteptarea colectivă. La fel susțin, în general, și toți sociologii raționaliști, care pleacă de la principiul că rațiunile actorilor sunt motorul acțiunilor. • Efecte neintenționate Unii sociologi sunt, în schimb, foarte reticenți față de paradigma intențională. Mai întâi, fiindcă efectele de agregare a acțiunilor individuale provoacă fenomene nedorite (Boudon, Effets pervers et ordre social, PUF, Paris, 1977). Dar și fiindcă negarea căutării conștiente a efectelor poate fi înțeleasă ca o condiție pentru eficacitatea lor. Aceasta
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
voință internă; economie și nevoie contra frumusețe și dorință; lucru asupra materiei contra lucru asupra formei... Dacă artistul și artizanul sunt definiți prin aptitudinea lor, aplicarea acesteia este constrânsă la primul și liberă la cel de-al doilea. • Literatura, o paradigmă? După ipoteza lui Pierre Bourdieu (1971), reluată de Rémi Ponton ("Les images de la paysannerie dans le roman rural à la fin du XIXe", în Actes de la recherche en sciences sociales, nr. 17, 1977, pp. 67-72), câmpul literar va exercita o
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
simbolic sau ideologic: cinema, TV, carte... Exemplul legii prețului unic (1981) arată că valorizarea micului librar de cartier permite atât difuzarea best-seller-urilor, cât și a cărților de specialitate, fără un efect de monopolizare a unora de către celelalte. Partea a cincea Paradigmele Capitolul 11 Cultura ca "piață" Unii sociologi au ales să se sprijine pe economiști astăzi "canonici", ale căror opere au apărut înainte de al Doilea Război Mondial (Alfred Marshall, Edward Chamberlin, Joseph Schumpeter, John Maynard Keynes), pentru a privi în mod
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
de conținuturi și se mulțumește cu "prestările" (spectacole, animații) și cu modalitățile lor (număr minim de creații). În schimbul acestor "produse", ei furnizează "resurse" (Urfalino și Friedberg, 1984). Raționalitatea actorilor într-un univers nesigur Sociologii culturii care se reclamă de la această paradigmă preiau concepțiile economice și se referă la sociologia comprehensivă a lui Weber. Ei au, în consecință, tendința să considere că majoritatea agenților acționează într-un spirit de raționalitate: confruntați cu un univers instabil (valori puțin stabilizate, poziții schimbătoare, importanța renumelui
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
Actorii multiplică strategiile de ocupare a spațiilor și a timpului: ei produc evenimente simultane, false coincidențe, acționând împreună. Toate aceste strategii concertate, jucate într-un mod spontan pentru a decupla eficacitatea lor practică, tind să reducă incertitudinea. Producerea valorii Această paradigmă are mare grijă să plaseze în centrul analizelor sale tema valorii, ceea ce-i dă forța. Poate că avem de-a face aici cu ceea ce conferă specificitate culturalului în raport cu alte domenii, în ciuda utilizării unor noțiuni eco-nomice generice care ar tinde, dimpotrivă
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
permite "oligopolizarea" și manipularea gustului, creează o ubicuitate care legitimează lansările noilor artiști și, mai ales, face imposibilă confruntarea cu alte gusturi, mai puțin generalizate, deci mai puțin puternice. Elemente de dispută Este important să prezentăm elementele din cauza cărora o paradigmă nu este acceptată în mod uniform de toți cercetătorii. Unele opinii sunt ireconciliabile cu altele. Postura sociologului • Absența istoricizării Bourdieu atacă, din anii 1960, viziunea atomistică și mecanicistă asupra pieței, care reduce agenții "la puncte materiale interșanjabile și care face
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
spre acumulare, sau de voința unui consum ostentativ? Cea mai interesantă, în aceste analize realizate pe baza unor convorbiri, este constatarea că actorii nu sunt atât de "transparenți față de ei înșiși" pe cât ne-ar lăsa să credem forma pură a paradigmei raționaliste. Ei pot să se mintă: • proprietarul de galerie neagă latura comercială a activității sale: "Unii sunt conștienți că își creează un personaj care este o mască. Mulți alții se iau în joacă, iar minciuna pe care le-o spun
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
aproape de teoria negării a lui Bourdieu, și chiar găsim, sub pana lui Moulin, o parafrază a lui Marx: "Comercianții fac economia fără să știe economia pe care o fac" (ibidem, p. 149). În definitiv, Moulin aderă, disimulat, mai degrabă la "paradigma credinței" decât la cea a raționalității, cum subliniază Hennion: "Paradigma credinței devine cel mai mare numitor comun [sic] al sociologiei [...] într-o filiație sociologistă care-l leagă pe Durkheim atât de Bourdieu, cât și de Becker sau Moulin [...]. Moulin împinge
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
pana lui Moulin, o parafrază a lui Marx: "Comercianții fac economia fără să știe economia pe care o fac" (ibidem, p. 149). În definitiv, Moulin aderă, disimulat, mai degrabă la "paradigma credinței" decât la cea a raționalității, cum subliniază Hennion: "Paradigma credinței devine cel mai mare numitor comun [sic] al sociologiei [...] într-o filiație sociologistă care-l leagă pe Durkheim atât de Bourdieu, cât și de Becker sau Moulin [...]. Moulin împinge concluzia spre teoria credinței". Antoine Hennion, 1993, pp. 120-121, 131
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
în pregătire", care nu avea să se concretizeze în timpul vieții sale. Procesul istoric de autonomizare a "culturalului" Culturalul nu poate fi conceput în afara problematicii autonomizării și specificării sale. Aceasta trebuie deci să treacă printr-o descriere istorică, cvasiinexistentă în celelalte paradigme. Înainte de câmp Munca lui Bourdieu începe în toiul războiului din Algeria (1954-1962). "Ochiul său filozofic" (agregație în 1955) este dublat de o muncă etnografică. Demersul său se bazează pe noțiunea de "cultură" așa cum este elaborată de etnologi (în special de
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
și un determinism excesiv, o negare a autonomiei oricărei expresii populare... Fără să abordăm toate punctele discutate (Mounier, 2001), vom prezenta o parte din ele. Este destul de delicat a le distinge, printre aceste discuții, pe cele care au în vedere paradigma în general și pe cele, mai rare, care se interesează numai de conținuturile empirice ale sociologiei artei și a culturii, fără referire la includerea lor în modelul general. Determinism Oricât ar nega Bourdieu caracterul determinist și mecanic al relației care
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
monopolul legitimității și al instanțelor de legitimare. Ideea că trebuie să se distingă întotdeauna, să se diferențieze, să inoveze amintește crezul teoriei economice, care merge de la Veblen (1899) la Schumpeter. Acest punct de vedere apropie, de altfel, teoria câmpurilor de paradigma precedentă. Bourdieu nu concepe operele decât prin faptul că ele exprimă strategii distinctive: "Numele școlilor sau grupurilor nu au atâta importanță decât fiindcă ele fac lucrurile: semne distinctive, ele produc existența într-un univers unde a exista înseamnă a te
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
în acord cu o poziție dominantă superioară a sociologului, care, prin mijloace de obiectivare, "domină" socialul. Devine el însuși un dominant, iar de teoriile sale despre dominație profită numai dominanții care au acces la cercetările lui. În definitiv, critica acestei paradigme rămâne în mare parte limitată la o postură de metodă, încât ne putem întreba dacă ea este operativă pe planul anchetelor empirice, dacă nu-și ascunde presupozițiile ideologice relative la valoarea individului, la experiența și alegerile lui. Capitolul 13 Cultura
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
mare parte limitată la o postură de metodă, încât ne putem întreba dacă ea este operativă pe planul anchetelor empirice, dacă nu-și ascunde presupozițiile ideologice relative la valoarea individului, la experiența și alegerile lui. Capitolul 13 Cultura ca "lume" Paradigma de "lume" propune un punct de vedere în-globant, ca și cele două precedente. Ea folosește noțiuni transversale (muncă, carieră, convenție, etichetare, negociere, rețele) care leagă actori (statul, profesioniștii, publicul, agenții de recunoaștere), bunuri (partiturile, instrumentele muzicale, discurile...) și acțiuni (producere
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
în interiorul acestui cadru general. Pe urmele lui Everett Hughes (1897-1983), care i-a fost predecesor, Becker este convins că "totul este lucrarea cuiva". El se orientează spre o concepție a artei ca acțiune colectivă de un tip specific. Vom prezenta paradigma "lumilor" pornind de la dubla ei dimensiune simbolică (actorii lucrează la producerea sensului) și practică (aceștia construiesc rețele). Aceste două dimensiuni sunt îmbinate una în alta: la fel cum rețeaua este "producătoare de sens" pentru cei asociați în ea, sensul generează
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
în alta: la fel cum rețeaua este "producătoare de sens" pentru cei asociați în ea, sensul generează alianțe. Dimensiunea simbolică Problema sensului Fără să urcăm prea mult în trecut, este important să cunoaștem perspectivele care au contribuit la emergența acestei paradigme, toate făcând din noțiunea de sens (urmărit și construit de actori, interpretat de cercetători) un element central al socialului. Această linie merge de la Weber și Simmel (sociologia comprehensivă) la interacționiștii simbolici (Blumer, Hughes), de la Școala de la Chicago la etnometodologia lui
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
estetice, o "lume a artei". Obiectul poate atunci să devină suport de interpretări. Jocul actorilor Într-un univers simbolic, actorii sociali au posibilitatea să se "joace" cu semnificațiile și definițiile, chiar dacă jocul acesta își are constrângerile și regulile lui. Această paradigmă subliniază aspectul schimbător al normelor, cu care indivizii se acomodează, construind și transformând cadrele de analiză, care nu sunt date o dată pentru totdeauna. Producătorii sau consumatorii de bunuri culturale (care, vom vedea, sunt ele însele niște convenții) au două posibilități
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
culturală, fiecare trebuie să-și mențină mult timp o reputație înaltă (ibidem, 1988, p. 361). "Lumile" în dezbatere "Lumile" fagocitate? Interacționismul american este încă prea puțin vizibil în Franța, încât putem să ne întrebăm dacă el constituie cu adevărat o paradigmă autonomă, în aceeași măsură ca și precedentele două. Unul dintre motivele importante ale acestei discreții relative constă în efortul depus de autorii celorlalte paradigme pentru a-l asimila sau acapara, chiar trecând sub tăcere unele contribuții ale lui. • Lume = piață
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
prea puțin vizibil în Franța, încât putem să ne întrebăm dacă el constituie cu adevărat o paradigmă autonomă, în aceeași măsură ca și precedentele două. Unul dintre motivele importante ale acestei discreții relative constă în efortul depus de autorii celorlalte paradigme pentru a-l asimila sau acapara, chiar trecând sub tăcere unele contribuții ale lui. • Lume = piață? Anumite fapte sunt indubitabile: Becker a fost introdus în rețelele editoriale și universitare ale sociologilor care susțin paradigma pieței. De exemplu, Menger a prefațat
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
în efortul depus de autorii celorlalte paradigme pentru a-l asimila sau acapara, chiar trecând sub tăcere unele contribuții ale lui. • Lume = piață? Anumite fapte sunt indubitabile: Becker a fost introdus în rețelele editoriale și universitare ale sociologilor care susțin paradigma pieței. De exemplu, Menger a prefațat cartea lui Becker (1988) în colecția "Artă, istorie, societate" pe care o coordonează la Flammarion; la rândul ei, Moulin l-a asociat pe Becker la vastul colocviu de sociologia artei (1986); iar Becker, Strauss
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
interacționist". De asemenea, au în comun noțiunea de "rețea", primatul acordat punctului de vedere al actorului, strategiilor lui de carieră, interesului de a colabora cu alții sau descrierea procesului de valorizare ca un orizont nesigur. • Lume = câmp? La rândul ei, paradigma câmpului nu a rămas insensibilă la interacționiști. Lui Bourdieu i se datorează traducerile din opera lui Goffman, în colecția sa "Simțul comun" de la Minuit, în anii 1970. Tot Bourdieu a prefațat volumul de la Seuil al lui Aaron Cicourel, reprezentant marcant
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]
-
al lui Aaron Cicourel, reprezentant marcant al etnometodologiei. Există în fapt, și aici, apropieri și preocupări comune. Ne gândim în special la munca de deconstrucție a categoriilor publice și la conștiința acută a efectelor sociale ale acestora. Totuși între aceste paradigme există diferențe majore, adesea lăsate în umbră. Pe aspectele diferențiatoare vom insista. Fără îndoială, nimic nu este mai eficace pentru a specifica un punct de vedere decât să-l confruntăm cu focurile încrucișate ale celor concurente și să rezistăm efortului
by Matthieu Béra, Yvon Lamy [Corola-publishinghouse/Science/1069_a_2577]