6,947 matches
-
2. Mari și amoriții" După Ebla, pentru a obține mărturii noi care să pună În lumină religia siriană ulterioară, trebuie să ne Îndreptăm atenția spre Mari, unde ies În evidență două blocuri documentare: unul, contemporan cu cea de-a treia dinastie din Ur, iar celălalt, mult mai bogat, reprezentat de marile arhive palatine din ultima fază a regatului. Pentru epoca mai veche, În care izvoarele scrise lipsesc În mare măsură, a fost posibil sa reconstruim un sistem calendaristic folosit chiar la
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
individualizează câteva elemente structurale comune și caracteristice. În vârful panteonului se află o pereche alcătuită dintr-un zeu (numit ba‘al sau ’ad½n, „domn”), a cărui identitate variază de la o cetate la alta, protector mai ales al suveranilor și al dinastiei, și dintr-o zeiță (numită cel mai adesea ba‘alat, „stăpână”), În care este recunoscută În general Astartexe "Astarte", figură complexă cu funcții destul de variate: deținătoare a regalității și, prin urmare, protectoare a regelui, garantă a fertilității și a fecundității
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
unei importante sărbători legate de cultul lui Melqart. Ceea ce se cere de la un zeu nu e același lucru la nivel de devoțiune personală sau familială și la nivelul cultului colectiv public. În al doilea caz se cere protejarea regelui, a dinastiei și a comunității În ansamblul său, asigurarea păcii și prosperității, apărarea de dușmani externi, de calamitățile naturale. Pentru a obține toate aceste lucruri se atribuia divinității un cult specific, administrat de preoți și sărbătorit În contexte solemne, precum templele urbane
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
al VII-lea. Una dintre acestea este inscripția lui Kilamuwa, redactată În feniciană În a doua jumătate a secolului al IX-lea, În care se enumeră o serie de divinități care pedepsesc și sunt legate de suveranii precedenți și de dinastia lor: Baalxe "Baal" Samadxe "Baal Samad" (poate „Stăpânul carului”, o denumire a „zeului furtunii”), Baal Hammonxe "Baal Hammon", zeu tutelar și ancestral asemănător lui El, Rakab-Elxe "Rakab-El" („Auriga lui El”: poate și el un Wettergott sau zeu al vremii șatmosfericț
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
-lea, regele Barrakab ridică o statuie tatălui său Panammuwa II: și aici, Haddad este În prim-plan, În timp ce mai sunt menționați El, Rakab-El și „zeii lui Yaudi”. În alte texte, suveranul Își exprimă devoțiunea față de Rakab-El (reconfirmat ca protector al dinastiei), dar Îl recunoaște ca stăpân al său și pe „Baal din Harran”, cu siguranță zeul lunar Sinxe "Sin" (cu care era identificat și Rakab-El din motive teologico-politice?). În cazul monumentelor de la Zincirli se găsesc și unele simboluri divine greu de
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
castrării tatălui și al luptei cu monstrul pot depinde, atât pentru mitul grecesc, cât și pentru cel hitit al lui Kumarbi, de niște modele elaborate În Orientul Apropiat și Egipt unde, Începând cu mileniul al III-lea, se dezvoltaseră mari dinastii regale; se poate Însă bănui și o migrare sau o răspândire moderată, sau chiar un schimb al unor teme mitice Între civilizațiile prezente În bazinul Mediteranei. În orice caz, admițând că acele modele și acele motive au exercitat o anumită
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
propriile culte și care, În același timp, Își cinstesc divinitățile locale. Ea apare și mai decisivă În Întemeierea noilor cetăți elenistice, ca Alexandria În Egipt, Seleucia, Antiohia și celelalte mari centre orășenești create În Siria și În Asia Mică de către dinastiile greco-macedonene care implantează acolo Întregul panteon al patriei-mamă, nu fără să lase un spațiu larg tradițiilor religioase ale popoarelor supuse, ai căror legitimi moștenitori și protectori se prezintă adesea noii suverani. În acest sens, este deosebit de semnificativ cazul Lagizilor, care
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
atât de viu ca În acel fenomen complex - nelămurit Încă pe deplin În originile și În motivațiile sale - reprezentat de cultul prin care erau venerați suveranii, nu numai cei morți, ci și cei aflați Încă În viață, atât În interiorul diferitelor dinastii elenistice, cât și În unica persoană a lui Augustus, conducătorul Imperiului Roman. Cercetarea istorică a pus În lumină o serie de factori ce au concurat la explozia fenomenului care, inaugurat În experiența ieșită din comun a lui Alexandru cel Mare
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
Gershevitch, 1959, pp. 18 sqq. și 1964, pp. 22 sqq.) Religia Avestei târzii (cf. mai jos, „Religia zoroastriană”, subcapitolul 1.1) prezintă o structură similară, deși mai articulată și mai complexă, cu aceea a religiei reflectate În inscripțiile suveranilor din dinastia ahemenidă (secolele VI-IV Î.Hr.) sau În informația dată de Herodot (I, 131 sqq.) despre obiceiurile persanilor. Totuși, există destule diferențe: Avesta, considerată În ansamblu, oferă cadrul unei religiozități (mai mult decât al unui „sistem” religios) de tip henoteist
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
fi apărut dintr-o concepție comună indo-iraniană după cum o demonstrează confruntarea cu vedicul M³rt³ñĂa „Sămânță muritoare” (Hoffmann, 1975). Trăsături comune evidente, deși prezente În contexte ce conțin diferențe relevante, Înfățișează mai multe figuri eroice, dintre care, cele mai multe aparțin, În Iran, dinastiei mitice Paradh³taxe "Paradha>ta" „cei creați primii”, anterioară dinastiei kayanizilor, căreia Îi aparținea Kavi Vișt³spaxe "Kavi Vișta>spa", protectorul lui Zoroastru. Dintre aceștia se desprind cei din familia *Âtpyas (Gershevitch, 1969, pp. 188 sq.): Thra¶taonaxe "Thrae>taona" (Firayd¿n
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
demonstrează confruntarea cu vedicul M³rt³ñĂa „Sămânță muritoare” (Hoffmann, 1975). Trăsături comune evidente, deși prezente În contexte ce conțin diferențe relevante, Înfățișează mai multe figuri eroice, dintre care, cele mai multe aparțin, În Iran, dinastiei mitice Paradh³taxe "Paradha>ta" „cei creați primii”, anterioară dinastiei kayanizilor, căreia Îi aparținea Kavi Vișt³spaxe "Kavi Vișta>spa", protectorul lui Zoroastru. Dintre aceștia se desprind cei din familia *Âtpyas (Gershevitch, 1969, pp. 188 sq.): Thra¶taonaxe "Thrae>taona" (Firayd¿n de Firdawsș) și Thritaxe "Thrita" (Boyce, 1975a, pp. 97
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
și a jafurilor care au urmat invaziei lui Alexandru, Avesta s-ar fi distrus sau ar fi fost risipită, iar grecii nu ar fi tradus părțile care le-ar fi putut Îmbogăți cunoștințele. Se pare că un anumit Vologases din dinastia arsacizilor ar fi autorul unui prim efort de culegere, bazându-se pe continuitatea tradiției orale, iar mai apoi, patru suverani sasanizi, Ardașșr (224-240), Ș³buhr I (240-272), Ș³buhr II (309-379) și Husraw I (531-579), au făcut restul. Două figuri de preoți
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
28; Marele Bundahișn XXXIII, 28; Riv³yat În limba pahlavi care Însoțește D³dest³n ș denșg XLIX, 12-18), Karș³p (În avestică Keres³pa; În persană Gersș³sp), Kay Khosrawxe "Kay Khosraw" (În avestică Kavi Haosravahxe "Kavi Haosravah"), una dintre cele mai importante figuri ale dinastiei Kayanizilor (Yașt 19, 71 și 74-77) și ale epicii persane. Eshatologia ulterioară păstrează și reelaborează unele elemente din Învățătura lui Zoroastruxe "Zoroastru" despre evenimentele ultime și despre „ultimul tur al existenței”, inclusiv despre rolul focului și al metalului topit ca
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
Mesopotamia și Siria-Palestina atât cu religiozitatea astrală babiloniană, cât și cu iudaismul. Căderea imperiului ahemenid deschide Iranul În fața penetrării grecești și elenistice, astfel Încât s-a putut vorbi despre un „iranism elenizat” (Colpe, 1983, p. 826). Recuperarea autonomiei politice iraniene odată cu dinastia partă a arsacizilor (secolele III Î.Hr.-III d.Hr.) a dat o nouă vigoare iranismului și, parțial, zoroastrismului, mai ales În epoca acutizării conflictului cu Imperiul Roman (Wolski, 1993, pp. 197 sq.). Societatea iraniană trăiește În această perioadă o
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
filozofic al Orientului antic. Parții au fost zoroastrieni Încă de când, renunțând la rolul de cuceritori ai regiunii nord-orientale a lumii iraniene - Parția -, de la care au Împrumutat și numele, limba și cultura (Henning, 1958, p. 93), predecesorii lor, parnii, au adus dinastia Arsacizilor pe tronul care fusese al Ahemenizilor. Astfel, aceștia au intrat În istoria iranismului (Gnoli, 1989a, pp. 115 sqq.). Izvoarele clasice și iraniene sunt concordante: fie că este vorba despre Tiridat din Armenia, rege și preot (Tacit, Annales, XV, 24
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
pe care Îi cunoaștem din izvoare numismatice (cf. Alram, 1986, pp. 162 sqq.), au favorizat continuitatea tradițiilor iraniene, moștenire a gloriosului Imperiu Ahemenid (Frye, 1983, p. 116; 1984, pp. 159 sqq.). Farsul, mai mult sau mai puțin autonom față de aceste dinastii care poartă un titlu atestat În epoca ahemenidă (frataraka: aproximativ „prefect, guvernator”), are o importanță deosebită și pentru transmiterea tradiției religioase Între cele două dinastii propriu-zis persane, cea a Ahemenizilor și cea a Sasanizilor (Wiesehöfer, 1988; Gnoli, 1989a, pp. 124
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
p. 116; 1984, pp. 159 sqq.). Farsul, mai mult sau mai puțin autonom față de aceste dinastii care poartă un titlu atestat În epoca ahemenidă (frataraka: aproximativ „prefect, guvernator”), are o importanță deosebită și pentru transmiterea tradiției religioase Între cele două dinastii propriu-zis persane, cea a Ahemenizilor și cea a Sasanizilor (Wiesehöfer, 1988; Gnoli, 1989a, pp. 124 sqq.). Dacă, Într-adevăr, există diferite elemente care ne permit să-i considerăm pe Sasanizi mai degrabă moștenitori ai Arsacizilor, decât ai Îndepărtaților Ahemenizi (Yarshater
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
că memoria, chiar și transfigurată, a primului imperiu iranian a continuat să exercite o puternică influență asupra ideologiei politice și politico-religioase a Iranului. 3. De la Sasanizi la Iranul islamic Factorul religios a avut un rol important În trecerea de la puterea dinastiei parte a Arsacizilor la cea persană a Sasanizilor, survenită În prima jumătate a secolului al III-lea d.Hr. Într-adevăr, cel puțin În plan ideologic, propaganda sasanidă a fost impregnată În Întregime de ideea unei restaurări a valorilor naționale
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
Această Întreprindere a fost condusă de marele preot Kerdșr, un politician abil căruia, datorită celor patru inscripții ale sale care s-au păstrat, Îi este cunoscută cariera lungă și prolifică sub protecția curții sasanide, În timpul primilor cinci suverani ai noii dinastii, adică până la Bahr³mxe "Bahra>m" al II-lea (277-293 d.Hr.) (cf. supra, subcapitolul 1.3). Există, de asemenea, și efigii ale lui Kerdșr pe basoreliefuri, atât alături de inscripții, cât și În contextul reprezentărilor de la Curte a familiei lui Bahr³m
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
pp. 44 sq.), care Îl prezintă pe preotul zoroastrian ca pe un prigonitor al Apostolului Luminii (cf. Sundermann, 1986, pp. 285, 303; 1987, p. 56). Din aceste izvoare, pe ansamblu, Kerdșr apare ca fondator al puterii clerului magilor la Începutul dinastiei sasanide, restaurator al Religiei mazdeiste prin Întemeierea marilor temple ale focului (³dur ș Wahr³mxe "Wahra>m") și executarea corectă a diferitelor servicii liturgice („rituri ale zeilor”: kerdag³n ș yazd³n) În toate ținuturile În care exista zoroastrismul („ținuturile magilor”: mowest³n), ca
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
Împotriva lui Mani și a doctrinei sale. Numit de Bahr³mxe "Bahra>m" al II-lea mowbed și d³dwar, „judecător”, al Întregului imperiu, domn al Focului din An³hșdxe "Ana>hșd"-Ardakhșșr și Dama An³hșd În Stakhr (sanctuarul de care este legată dinastia sasanizilor: Christensen, 1944, pp. 85 sqq.; Chaumont, 1958; 1964a), iar după obținerea și altor titluri onorifice și misiuni, marele preot și-a canalizat energiile Împotriva ereziei lui Ahrimanxe "Ahriman" și a demonilor (d¶w) și Împotriva „evreilor, budiștilor, hindușilor, nazarinenilor
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
fuseseră prezente marile religii ale epocii - iudaismul, creștinismul, maniheismul, budismul (acesta din urmă În regiunile orientale, dintre care o parte erau sub stăpânirea Kush³nilor) - pe lângă numeroase alte credințe și secte religioase, mai ales cu caracter gnostic. Exigențele politice ale noii dinastii, În căutarea unei legitimități, au favorizat clerul magilor, chiar și În timpul domniei unui suveran tolerant ca Ș³buhr I (240-272 d.Hr.), care avea o oarecare simpatie pentru Mani și doctrina sa. Dacă se ia În considerare faptul că, În politica
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
Islamului, a maniheismului și a creștinismului. După secolul al IX-lea, În care zoroastrismul a rămas viu, nu numai În Fars, ci și În alte regiuni iraniene, În Kerman, Sistan și Tabaristan (unde până la jumătatea acelui secol a domnit o dinastie zoroastriană locală; Spuler, 1952, pp. 194 sqq.), religia mazdeistă a Început să piardă din ce În ce mai mult teren (cu toată că reușit să aibă o oarecare influență asupra islamului; Frye, 1975, pp. 155 sq.), din cauza fenomenului tot mai consistent al convertirilor la
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
obscură, fiind, În orice caz, marginalizați (cf. Boyce, 1979, pp. 163 sqq., 177 sqq., 196 sqq.; 1992, pp. 149 sqq., 163 sqq., Shamardan, 1981; Kasheff, 1987). Epoca primilor califi ortodocși, de la cucerirea arabă, În 636, până În 661, și cea a dinastiei Omeiyyazilor (661-750) a fost relativ liniștită; mai agitată a fost, În schimb, perioada califatului Abbasizilor (750-1258), mai ales odată cu creșterea puterii dinastiilor locale Începând din a doua jumătate a secolului al IX-lea. În secolul al XI-lea situația a
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]
-
Shamardan, 1981; Kasheff, 1987). Epoca primilor califi ortodocși, de la cucerirea arabă, În 636, până În 661, și cea a dinastiei Omeiyyazilor (661-750) a fost relativ liniștită; mai agitată a fost, În schimb, perioada califatului Abbasizilor (750-1258), mai ales odată cu creșterea puterii dinastiilor locale Începând din a doua jumătate a secolului al IX-lea. În secolul al XI-lea situația a Început să se Înrăutățească rapid. Din Fars, cel mai important bastion zoroastrian În primele trei secole ale islamului, ceea ce a rămas din
[Corola-publishinghouse/Science/2005_a_3330]