73,470 matches
-
Constantin Noica). Se mai vorbește acolo de eventualitatea de a deveni agent (sic !) cultural, intelectual. Dar totul este atât de fals și echivoc, încât nu mai insistăm asupra acestui episod atât de controversabil. Ce procese sufletești obscure l-au determinat? Reținem doar faptul că filozoful se declarase dispus la pasivitate totală, la renunțarea la orice gest ostil față de regim, la o izolare socială completă (nu aveam de gând să duc nici un fel de viață socială). Era, să recunoaștem, dreptul său. Că
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
impresionat pe mulți tineri, dacă nu în adâncime și prin acte de consecvență și continuitate, cel puțin la suprafață și publicitar-propagandistic. Un program cultural paralel, în plin ceaușism, a constituit un eveniment, pe care istoria culturală a epocii îl va reține cu certitudine. Se pune încă o dată și din plin și problema metodelor folosite, a gradului de toleranță din partea regimului și a complicității de care aminteam. Mărturisim că nu suntem deloc mari admiratori ai celor Trei poeme filozofice pentru S.(anda
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
capăt. Riguros și chiar fanatic. Kein Talent doch ein Charakter, vorba lui Heine. A da o judecată definitivă și completă despre cazul Noica este, în încheiere, încă dificil. Trei aspecte ni se par totuși destul de bine stabilite și pot fi reținute, de pe acum, drept concluzii provizorii. Dar cu un mare grad de justificare și verosimilitate. Toate acestea la capătul unei analize încă destul de incomplete, dusă însă fără fanatism, fără spirit partizan, sine ira et studio, cum se spune. Spiritul critic își
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
uneori efectiv destrămată. în conștiința totalitară univocă, în sens unic, s-a produs o primă breșă: au apărut, fie și potențial, îndoiala, alternativa, ipoteza contrară: Dar dacă... se schimbă, totuși. Proces obscur, oscilant, nehotărâtor și deci nepericulos pentru regim. De reținut, totuși, cu importante urmări latente. 5. La toate acestea se adaugă și dispariția completă și definitivă a opoziției, lipsa unei rezistențe reale, smulsă din rădăcină, după anii '50. Vechile partide erau complet între onformism și libertate exterminate. Represiunea totalitară a
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
prins la timp mișcarea. A învinge această forță socială negativă nu este deloc o întreprindere ușoară. Rămâne mitul de care vorbim invincibil? Situația este într-adevăr ireversibilă? Comunismul, cu față umană sau nu, poate părăsi efectiv puterea, scena istoriei? Să reținem încă un aspect, foarte important, al mitului nostru: persistența și vitalitatea clișeelor și a ticurilor sale ideologice specifice. Și, mai ales, eliminarea aproape completă din vocabularul politic actual a unor noțiuni tabu, anatemizate. Puțini, foarte puțini mai vorbesc azi pe
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
noastră) și o altă perspectivă. Sensibilitatea la problema libertății, a cenzurii, a controlului polițienesc al literaturii rămâne, din nefericire, în mod inevitabil, mult mai mare decât pe alte meridiane. Ele sunt mai fericite și mai ferite de tentația totalitară. Să reținem însă situațiile cele mai universale ale raportului literatură-politică, înțelegând prin aceasta din urmă situarea față de putere și de organele sale, de ordinea de stat și societate. Calitățile de analist ale lui Matei Călinescu, un foarte bun critic de idei, se
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
de a colabora efectiv cu intelectualii, care vin într-un partid sau altul. Iar aceștia din urmă nu se simt mai niciodată bine într-un astfel de mediu. Este o situație obiectivă, regretabilă sau nu, ce trebuie examinată cu atenție. Reținem mai întâi faptul, incontestabil, că între intelectualul adevărat și omul-politic de mase există o serie de incompatibilități radicale. De structură, mentalitate, nivel cultural, limbaj, conduită socială etc. Intelectualul este individualist, reflexiv, are spirit critic (adevărată calamitate în cercurile partizane, pur
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
fie el și partizan politic, s-a exprimat anterior negativ despre el sau l-a ignorat. Când este vorba de... critici-oameni politici, catastrofa este și mai mare. Avem, în ce ne privește, o... documentare bogată și savuroasă, în felul său. Reținem acum doar situația foarte generală. în plus și de abia acum atingem miezul cel mai profund al conflictului inevitabil scriitorul cu dublă vocație: literară și civic-politică, surprinde, dintr-o dată și pe pielea proprie, întreaga incompatibilitate dintre cele două chemări. O
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
atenției, se află chiar geneza istorică, esența, mecanismul sistemului și mentalitatea clasei politice nomenclaturiste dominante ce l-a făcut să funcționeze din plin. Care a făcut ravagii și, într-o formă sau alta, deține încă puterea efectivă în România actuală. Reținem doar problemele esențiale printr-un efort energic și fără voie simplificator de sinteză. Formularea lor indică și direcțiile viitoarei politologii românești. Ea va relua și aprofunda, fără îndoială, una după alta, toate aceste situații esențiale, care au marcat, uneori, s-
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
actuale, efect direct al ceaușismului. Acesta a dus la înăbușirea a tot ceea ce era spirit viu în societatea românească. România apărea ca o provincie îndepărtată a Europei, un loc unde nu se întâmpla nimic. S-a schimbat mult această imagine? Reținem, în concluzie, că Ion Cristoiu face legătura, și cu succes incontestabil de public, între jurnalismul cotidian și reflexia politologică organizată. Este o primă recuperare a timpului pierdut și o adaptare notabilă la un alt climat ideologic și mod de analiză
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
aici spre opoziție. Că partidele politice n-au știut (sau n-au intenționat) să recupereze aceste forțe publicistice de prim ordin a fost se vede azi cu ochiul liber în detrimentul lor. Am analizat în altă parte această situație complexă 2. Reținem, deocamdată, în acest cadru, doar volumul lui Nicolae Manolescu, Dreptul la normalitate. Discursul politic și realitatea 3, salutat într o prefață entuziastă de Vladimir Tismăneanu ca un document al renașterii prozei politice românești. De fapt, al eseului politic orientat spre
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
ar respinge, de fapt, în bloc, întreaga cultură română activă rămasă în țară. Unor scriitori mai tineri le rămâne, în orice caz, consolarea că oportunismul lor ca oameni le a permis să publice opere cinstite. Ar fi de asemenea de reținut și rolul la fel de mare în supraviețuirea morală a culturii noastre în deceniile opresiunii comuniste jucat de prezența și operele câtorva mari scriitori care, prin oportunism, au intrat în grațiile regimului și au asigurat o continuitate a literaturii de valoare. Este
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
idei, prezența activă a scriitorilor propriu-ziși în sfera publicisticii politice. O astfel de evoluție, în regim de libertate a expresiei, n-are de ce să surprindă. Mai întâi, scriitorul, mai bine spus romancierul, este deprins să observe și să descrie. Poate reține psihologiile individuale și stările de spirit colective. Are un anumit instinct al esențialului și caracterizării sintetice. în noul climat, el poate trece deci cu ușurință de la ficțiune la realitate. Mai ales când are și destul simț critic, spirit de observație
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
o serie întreagă, în frunte cu Vladimir Tismăneanu, de care am vorbit anterior, urmat de Sorin Antohi, prezentat și el 9, dar și Alina Mungiu, Andrei Cornea, Gabriel Andreescu (un precursor, Mihai Botez, intră într-un alt compartiment și comportament), reținem, deocamdată, pe Dan Pavel, cu ultima sa carte, Etica lui Adam 10. Ea este reprezentativă pentru definirea unui nou mod de a discuta probleme politice și de a le comunica unui alt public. Autorul, dotat cu un remarcabil simț de
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
public. Autorul, dotat cu un remarcabil simț de public relations, știe să-și organizeze presa și, în definitiv, bine face. Pentru noi este însă o cunoștință mai veche, încă din faza Bibliopolis (1990) 11. Din punctul nostru de vedere, ne rețin, în mod obiectiv, câteva aspecte centrale. Fizionomia generală indică, mai întâi, un triplu sistem de referințe. Trimiterile și conceptele de bază sunt, în mod evident, americane. Astfel de cărți fac deci joncțiunea și la un bun nivel cu cele mai
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
burgheză și socialistă. Schema, de un dogmatism total infirmat de evoluția evenimentelor istorice, se regăsește și în politologia românească: Cele două Franțe de Mihai Ralea (București, Ed. pentru literatură, 1962). Carte, azi uitată, de un oportunism ideologic tipic epocii, de reținut totuși în această ordine de idei. Fie și ca reper negativ, deși nici ținuta sa intelectuală nu poate fi ignorată. Redusă mult la scară și tradusă în termeni specific românești, controversa apare, firesc, și în gândirea noastră politică. Revoluția de la
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
medii de întreprinzători particulari, trebuie spus pe nume: capitaliști, dispuși să investească, masiv, în cultură (publicații, edituri, tipografii etc.). Aceste premise există, dar ele rămân încă în stare incipientă. De unde o serie de situații intermitente, ambigui care caracterizează situația actuală. Reținem câteva aspecte, după noi, tipice momentului cultural actual: 1. Statutul și sensul culturii rămân încă incerte. Se confundă, în esență, două concepții și tendințe: cultura centralizată și dirijată, pe de o parte, cultura independentă și liberă, pe de alta. Prima
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
o parte, în prăbușirea economică a bazei vechii culturi, începând cu cea oficială, de stat, pe de alta în slăbirea interesului public pentru valorile culturale în special și în confuzia generală a valorilor. Vom reveni imediat asupra acestui aspect. Să reținem, deocamdată, încă un nou fenomen, pentru moment incipient, dar de mare viitor: apariția scriitorului liber-profesionist, a cărui mentalitate se aseamănă cu a liberului profesionist în general. Capabil deci de riscuri și inițiative și care încearcă într-o formă sau alta
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
organizate în acest scop. Să-și schimbe, mai ales, mentalitatea, dacă se decide, în sfârșit, să le dea lumină. Este chiar miezul problemei noastre. Să-i analizăm, pe scurt, elementele esențiale. Pentru a nu ne limita la abstracțiuni și generalități, reținem mai întâi, tot după Ion Vartic, lista marilor titluri absente. Inventarul este în esență complet: Enciclopedia României, Dicționarul-tezaur al limbii române, Compendiu de istorie a literaturii române, Dicționarul tezaur al scriitorilor români, Istoria culturii și civilizației române, Istoria României. E
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
gândim la filozofia de catedră, ci la filozofia așa zicând extrauniversitară, cu note evidente de originalitate, de tipul Lucian Blaga, Cioran, Eliade. Epoca n-a îngăduit însă, din nefericire, nici consolidarea, nici dezvoltarea sa. Vom arăta imediat și cauzele. Să reținem, deocamdată, că o teorie literară, orice teorie literară, implică două etape de dezvoltare. Iar noi am fost și am rămas profund deficitari sub ambele aspecte. Cât timp n-au existat decât cu totul ocazional cursuri universitare de teoria literaturii, catedrele
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
ignorată și chiar ridiculizată, bagatelizată în orice caz, de către critica noastră curentă, nu mai vorbesc de cea jurnalistică. Ne aflăm în fața unui sistem radical autonomist, bazat pe noțiunea de capodoperă. Nu ne interesează acum nici dificultățile, nici insuficiențele acestui sistem. Reținem pe de o parte doar efortul de sinteză, pe de alta, tendința de a veni cu o soluție originală. Până atunci estetica literară românească n-a dat decât compilații sau teze universitare, unele foarte solide, citabile, cunoscute mai peste tot
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
s-ar zice că-i spune că este condamnat să trăiască mereu într-o țară utopică, unde toate marile idealuri și proiecte culturale sunt, de fapt, irealizabile. Deci refuzate de istorie. Practic și iremediabil utopice. Nu chiar întâmplător Sorin Antohi reține și ipoteza că doar istoria decide prin capacitatea sa permanentă de actualizare și realizare de fapt ce este ideologie și ce este sau rămâne utopie (p. 19). Iar istoria nu ne-a fost și nu ne este favorabilă. Suntem deci
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
culturală oficială. De unde o serie de fenomene și reacții tipice, care se desfășoară din plin și sub ochii noștri. O mică fiziologie inclusiv în sensul vechiului gen literar al secolului XIX a culturii și culturnicului oficial poate fi deci posibilă. Reținem câteva elemente tipice și după toate indiciile încă foarte rezistente. Funcțiile culturii oficiale Funcția de comandă, cea mai importantă dintre toate, strict centralizată, de decizie și represiune, este deținută și exercitată printr o ierarhie precisă și foarte bine disciplinată. Ea
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
ireductibil al editurilor particulare, în ciuda protestelor legitime 6. Un alt aspect al politicii editoriale este organizarea, în același spirit oficial partizan, al Salonului național de carte 7. Nu încercăm, nici pe departe, un inventar complet al unor astfel de manifestări. Reținem doar sensul lor esențial: dirijist și normativ, birocratic și represiv, tipic oficializării culturii. Portretul robot al activistului cultural Problema n-a fost încă studiată atent și în profunzime. Uneori ea este doar atinsă în unele texte pamfletare, memorialistice, jurnale și
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]
-
conformiste și mediocre rămâne redutabilă și deosebit de periculoasă. Mică tipologie culturală oficială Evident, ochiul și spiritul critic percep și unele nuanțe stilistice. Ele sunt foarte vizibile în vârful ierarhiei oficiale și aproape inexistente la bază, unde omogenizarea este aproape totală. Reținem deci și câteva portrete tipice din această zonă. Sunt unele din caracterele epocii post-decembriste. Teofrast și La BruyŁre nici n-au bănuit pe cine anticipă. Subliniem în același timp că orice asemănare cu un personaj sau altul în viață este
POLITICĂ ŞI CULTURĂ by ADRIAN MARINO () [Corola-publishinghouse/Science/873_a_1589]