8,428 matches
-
nivelul noemelor și cel al semelor 62 și între cel al denotatelor considerate inten-sional și cel al sememelor, încît trebuie presupus că ele sînt pe deplin disociabile numai din punctul de vedere al cercetării, iar nu și la nivelul conștiinței vorbitorului. În același timp, se poate observa că aceste corespondențe se realizează numai la nivel intensiv, ele lipsind între clasele de denotate și semnificant, lucru explicabil, de altfel, dar nefiind nici reportate din nivelul extralingvistic în cel lingvistic, ca și cum semnificatul nu
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
interpretativ. Funcționarea limbii în vorbire Dacă în cazul nominației, concepută ca existență a semnelor care alcătuiesc limba, prezența scopurilor și a intențiilor nu este relevantă, aceasta devine manifestă în cele mai multe cazuri în enunțurile cu care se realizează comunicarea. În conștiința vorbitorului, se manifestă mai întîi intenția de a comunica ceva, ca o realizare curentă a unui act social, și se stabilește ulterior un scop care determină forma în care se comunică (declarație, întrebare, cerere sau exclamație). De aceea, atunci cînd enunță
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
statut asemănător aceluia al numelui propriu, dar numele propriu are totuși alt statut la nivelul limbii fiindcă vizează și aici o clasă (o mulțime) cu un singur element. Există totuși situații în care însuși "contextul natural" determină sigularizarea pentru toți vorbitorii, deoarece în planul realităților există numai un singur exemplar (cer, iad, lună, pămînt, rai, soare etc.) și, ca atare, planul limbii continuă o situație care există și în planul lumii 75. Este caracteristic, prin urmare, la nivelul vorbirii referirea la
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
în mod efectiv de un locutor într-o situație dată. Actele de vorbire, adică enunțurile concret realizate (enunțul fiind șirul de cuvinte dintr-o limbă emis de locutor și delimitat de momente de tăcere), sînt produse ale competenței lingvistice ale vorbitorilor, într-un act de vorbire producîndu-se realizarea și actualizarea potențialităților limbii într-o situație de comunicare determinată 78. Dar, întrucît numărul situațiilor posibile de modificare a unui enunț este infinit, din acest motiv nu se pot stabili toate nuanțele de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
perlocuționar (producerea unor efecte în alte persoane cu ajutorul cuvintelor: stînjeneală, furie etc.). Austin crede că, prin studiul actelor de vorbire, se pot clarifica problemele privitoare la semnificație și la referință. După acest filozof, enunțurile posibile pe care le realizează locutorul (vorbitorul) pot fi enunțuri constatative sau enunțuri performative, primele fiind cele care descriu o stare de lucruri, iar celelalte cele care reprezintă de fapt acțiuni pe care indivizii le realizează prin intermediul vorbirii, adică într-o manieră specială în raport cu alte tipuri de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
enunțat. Deci, dacă cineva spune: Plec ! faptul dacă persoana respectivă pleacă într-adevăr nu ține de caracterul de adevăr sau de falsitate al enunțului, ci de sinceritatea cu care este făcută această declarație, dacă ea coincide sau nu cu intențiile vorbitorului. Cînd locutorul se adresează interlocutorului spunînd Pleacă ! iarăși nu este antrenată valoarea de adevăr, ci numai reacția interlocutorului, consimțămîntul de a urma, de a aproba sau nu indicația sau declarația primită prin actul de vorbire. Dintre cele trei componente ale
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
într-o aserțiune (într-un enunț constatativ) cuvintele trebuie să se potrivească cu lumea pentru a avea valoare de adevăr, într-o promisiune (într-un enunț performativ), lumea, prin faptele locutorului, trebuie să se conformeze cuvintelor. Adresînd o întrebare interlocutorului, vorbitorul urmărește crearea unei situații dominate de alternativa de a răspunde sau nu, iar, în cazul ordinului, alternativa este cea a supunerii sau a nesupunerii. Enunțurile constatative sînt adevărate dacă există o stare de lucruri care le verifică și false în
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
se realizează discursul sînt selecta-te din perspectiva interlocutorului și din perspectiva a ceea ce se comunică. Interlocutorul poate fi determinant numai în anumite cazuri, maniera de structurare a comunicării fiind numai uneori profund marcată de specificul lui. Din acest motiv, vorbitorul se proiectează de obicei pe sine în interlocutor, atribuindu-i acestuia propria știință și propria conștiință lingvistică. Ceea ce se comunică însă, adică realitatea la care se referă informația cuprinsă în comunicare, realizează întotdeauna o selecție a mijloacelor cu care se
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
este în uz și sintagma discurs logic pentru a desemna o vorbire în care sînt utilizate mijloacele logice pentru a reda termenii și propozițiile. Discursul repetat Realizarea discursului se produce, în mod obișnuit, într-o manieră liberă, în sensul că vorbitorii pot folosi elementele limbii după propriile convingeri, cunoștințe și aptitudini. Este drept că ei trebuie să țină cont de o anumită tehnică, deci nu combină elementele respective oricum, încît și structurarea de ansamblu a întregului discurs, și organizarea diferitelor secțiuni
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
scaun la cap, fiindcă de data aceasta nu se poate comuta scaun cu fotoliu sau cu alt cuvînt și, ca atare, norma cere să se spună numai în acest mod92. Uneori, elementele nu sînt numai necomutabile, ci chiar neidentificabile pentru vorbitor. Ca atare, în construcția românescă pe de rost, vorbitorul nu face vreo legătură cu sensul vechi al cuvîntului rost, care era "gură", între acesta și sensul din îmbinări precum fără rost, cu rost, a avea rost existînd o legătură etimologică
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
poate comuta scaun cu fotoliu sau cu alt cuvînt și, ca atare, norma cere să se spună numai în acest mod92. Uneori, elementele nu sînt numai necomutabile, ci chiar neidentificabile pentru vorbitor. Ca atare, în construcția românescă pe de rost, vorbitorul nu face vreo legătură cu sensul vechi al cuvîntului rost, care era "gură", între acesta și sensul din îmbinări precum fără rost, cu rost, a avea rost existînd o legătură etimologică, dar nu o legătură în sistemul limbii sesizabilă de
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
nu face vreo legătură cu sensul vechi al cuvîntului rost, care era "gură", între acesta și sensul din îmbinări precum fără rost, cu rost, a avea rost existînd o legătură etimologică, dar nu o legătură în sistemul limbii sesizabilă de vorbitorul obișnuit. Există deci construcții care nu permit vorbitorilor o folosire a limbii după propria lor voință, iar aceste construcții fixe alcătuiesc vorbirea repetată, concretizată în discursul repetat. Ca atare, vorbirea caracterizată prin tehnică liberă este în parte și o sumă
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
cuvîntului rost, care era "gură", între acesta și sensul din îmbinări precum fără rost, cu rost, a avea rost existînd o legătură etimologică, dar nu o legătură în sistemul limbii sesizabilă de vorbitorul obișnuit. Există deci construcții care nu permit vorbitorilor o folosire a limbii după propria lor voință, iar aceste construcții fixe alcătuiesc vorbirea repetată, concretizată în discursul repetat. Ca atare, vorbirea caracterizată prin tehnică liberă este în parte și o sumă de segmente existente deja, decupate din vorbirile anterioare
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
s well that ands well): rom. totul este bine cînd se termină cu bine, sp. todo esta bien cuando acaba bien, dar germ. Ende gut, alles gut. Indiferent dacă între limbi există identitate, corespondență sau deosebire sub raportul construcțiilor fixe, vorbitorul fiecăreia este determinat de norma limbii sale în folosirea lor și ține de propria știință lingvistică extensiunea, frecvența și precizia actualizării formelor discursului repetat. Așa cum precizează S a u s s u r e, aceste construcții nu pot fi improvizate
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
în alcătuirea discursului în general. Trasătura hotărîtoare în cazul discursului repetat este maniera de înlănțuire a elementelor alcătuitoare, manieră ce este în mod esențial tributară unui tip de organizare a unui conținut ideatic din perspectiva unei experiențe uneori neîntrezărite de vorbitor, dar care este actualizată potrivit împrejurărilor momentane. Funcțiile de bază ale limbii De-a lungul timpului, s-au atribuit limbii mai multe funcții determinate de scopul folosirii ei, numărul lor variind după diferite teorii lingvistice. În general, s-a acceptat
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
toate funcțiile ei și prin care se pune pe prim plan, dintre toate elementele, cuvîntul (sau echivalentul cuvîntului) ca semn (ca înlocuitor) pentru obiectele cu aceleași trăsături. Cuvîntul cuprinde în el o cunoaștere, însă nu una individuală, a unui singur vorbitor, ci una ce aparține tuturor componenților comunității care vorbesc limba. Wilhelm von H u m b o l d t99 subliniază, în spirit kantian, că nașterea cuvîntului are loc prin perceperea subiectivă a obiectelor, dar nu prin realizarea unei copii
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
Humboldt, se ajunge ca subiectul să posede trei entități conceptuale: amprenta obiectului, maniera de interpretare a obiectului și efectul produs de structura fonică a cuvîntului. Gînditorul german consideră că subiectivitatea din limbă este dominată analogic de subiectivitatea omogenă a tuturor vorbitorilor, este, prin urmare, o subiectivitate socială ("națională", după Humboldt), iar nu una individuală. S-ar putea deduce de aici o nouă etapă în obiectivarea cuvîntului (semnului lingvistic), prin apartenența lui la fondul social impus individului vorbitor ca atare, așa cum a
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
lumea obiectelor gîndite și lumea obiectelor spuse. De obicei, noțiunile (obiectele gîndite) și numele (obiectele spuse) antrenează numai latura general umană, de factură logică, a conștiinței. Dar, alături de această lume "rece" a cunoștințelor și a numelor "neutre", orice comunitate de vorbitori posedă o sumă de cunoașteri și de nume în care se simte implicată și sentimental, prin faptul că își vede reflectate în ele identitatea, unitatea și specificitatea. Acesta este statutul pe care îl are de obicei numele etnic, cel pe
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
altul, și are o însemnată latură pragmatică, deoarece produce o transformare a interlocutorului, schimbîndu-i cuantumul sau tipul cunoștințelor, determinîndu-l să acționeze într-un anumit mod etc. Pe de altă parte, acest transfer presupune și desăvîrșește o manieră similară pentru conștiința vorbitorilor în realizarea nominației și în folosirea acelorași mijloace comunicative. Nominația și comunicarea, ca relație cu realitatea și ca relație între membrii societății, fundamentează conștiința de sine individuală, iar, ca sumă de modalități și mijloace comune pentru același grup (etnic), participă
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
cu cineva, prin stabilirea unui contact cu cineva, o trăsătură fundamentală a limbii care nu poate fi suspendată. Întotdea-una vorbirea, limbajul efectiv concretizat, este o continuă atribuire a eului, o recunoaștere, o atribuire a unei conștiințe similare cu cea proprie vorbitorului și pentru interlocutor. Nefiind în măsură să cunoască nemijlocit conștiința interlocutorilor, vorbitorul atribuie mereu celorlalți posibilitatea de a înțelege ceea ce înțelege el însuși, considerînd că sînt ca el și că el este pentru ei ceea ce sînt ei pentru el. În
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limbii care nu poate fi suspendată. Întotdea-una vorbirea, limbajul efectiv concretizat, este o continuă atribuire a eului, o recunoaștere, o atribuire a unei conștiințe similare cu cea proprie vorbitorului și pentru interlocutor. Nefiind în măsură să cunoască nemijlocit conștiința interlocutorilor, vorbitorul atribuie mereu celorlalți posibilitatea de a înțelege ceea ce înțelege el însuși, considerînd că sînt ca el și că el este pentru ei ceea ce sînt ei pentru el. În mod efectiv, comunicarea este schimbul verbal dintre un subiect vorbitor (un locutor
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
postcomunicați-onală, aceasta din urmă fiind, în parte, și rezultatul comunicării, iar, ca totalitate, suma informațiilor din cunoașterea antecomunicațională și a informațiilor communicate. Cu-noașterea precomunicațională face posibilă comunicarea, iar cea postcomunicațională o încununează și îi desăvîrșește scopurile. Pentru a realiza comunicarea, vorbitorul construiește discursul, în cadrul căruia cuvîntul își concretizează și își actualizează semnificația prin sens, așa cum limba își actualizează posibilitățile în vorbire. În sens, semnificația și desemnarea devin funcționale prin orientarea spre un anumit obiect și prin implicarea într-o structură sintagmatică
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
folosit pentru a reda un conținut într-un mod intens marcat de personalitatea locutorului, mai ales atunci cînd mesajul este destinat spre a reda propriile sentimente și atitudini. Este însă simplificatoare maniera de considerare a expresivității drept modul în care vorbitorul "se exprimă pe sine", își exprimă sentimentele, trăirile etc. În realitate nu este așa, deoarece cum s-ar putea exprima pe sine sau și-ar exprima sentimentele cineva care folosește metafora regina nopții ? Aici, desigur, nu este exprimat vorbitorul sau
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
care vorbitorul "se exprimă pe sine", își exprimă sentimentele, trăirile etc. În realitate nu este așa, deoarece cum s-ar putea exprima pe sine sau și-ar exprima sentimentele cineva care folosește metafora regina nopții ? Aici, desigur, nu este exprimat vorbitorul sau sentimentele sale, ci este manifestată aptitudinea lui de a face metafore, asociații de idei care nu sînt date prin norma limbii și nici prin solidaritățile lexicale ale cuvintelor ei, care se pot înscrie într-un tip comun sau pot
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
și creativă, fiindcă mărește mai mult decît în mod obișnuit latura de noutate în folosirea limbii, oferind sugestii pentru multiplicarea posibilităților ei și transformarea unor virtualități în fapte actualizate și în realități. Fără îndoială, funcția expresivă reprezintă manifestarea subiectivă a vorbitorului, dar nu numai în formă sentimentală sau volitivă, ci și în formă intelectivă și rațională. Funcția expresivă a limbii nu se manifestă, cum se crede de obicei, numai în opera artistică, ci și în vorbirea obișnuită. Astfel, în răspunsurile posibile
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]