8,428 matches
-
care poate uza de limba respectivă în vorbire. O asemenea persoană este vorbitorul, adică ființa umană care uzează de vorbire, vorbirea fiind cea care presupune și posibilitatea folosirii unei limbi și capacitatea de a fi înzestrat cu limbaj. Ca atare, vorbitorul este cel care vorbește o limbă. Nu toți oamenii vorbesc însă numai o limbă, cea maternă, mulți dintre ei fiind în măsură să vorbească două sau mai multe limbi. De aceea, o accepție mai cuprinzătoare a conceptului de "vorbitor" este
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
atare, vorbitorul este cel care vorbește o limbă. Nu toți oamenii vorbesc însă numai o limbă, cea maternă, mulți dintre ei fiind în măsură să vorbească două sau mai multe limbi. De aceea, o accepție mai cuprinzătoare a conceptului de "vorbitor" este aceea de persoană care folosește limbajul articulat, incluzînd aici atît pe cei care pot folosi (numai) o limbă, cît și pe cei care pot folosi două sau mai multe limbi. În cazul vorbitorului monolingv (al celui care vorbește o
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
accepție mai cuprinzătoare a conceptului de "vorbitor" este aceea de persoană care folosește limbajul articulat, incluzînd aici atît pe cei care pot folosi (numai) o limbă, cît și pe cei care pot folosi două sau mai multe limbi. În cazul vorbitorului monolingv (al celui care vorbește o singură limbă, cea maternă), lucrurile sînt clare: el trăiește în tradiția creată de limba maternă și de mediul social originar, raportările sale la limbă fiind bine stabilite și înscriindu-se într-un model bine
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
o singură limbă, cea maternă), lucrurile sînt clare: el trăiește în tradiția creată de limba maternă și de mediul social originar, raportările sale la limbă fiind bine stabilite și înscriindu-se într-un model bine determinat. De altfel, conceptul de "vorbitor" se aplică în primul rînd acestui tip, care este reprezentativ pentru modul în care se manifestă facultatea limbajului și pentru modul de existență al unei limbi. Vorbitorul bilingv sau polilingv are toate trăsăturile vorbitorului monolingv în raport cu limba sa maternă, dar
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
stabilite și înscriindu-se într-un model bine determinat. De altfel, conceptul de "vorbitor" se aplică în primul rînd acestui tip, care este reprezentativ pentru modul în care se manifestă facultatea limbajului și pentru modul de existență al unei limbi. Vorbitorul bilingv sau polilingv are toate trăsăturile vorbitorului monolingv în raport cu limba sa maternă, dar performanța sa în cazul celeilalte (sau celor-lalte) limbi cunoscute se poate ridica sau nu la nivelul aceleia care vizează limba maternă. Ceea ce realizează întotdeauna un vorbitor al
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
bine determinat. De altfel, conceptul de "vorbitor" se aplică în primul rînd acestui tip, care este reprezentativ pentru modul în care se manifestă facultatea limbajului și pentru modul de existență al unei limbi. Vorbitorul bilingv sau polilingv are toate trăsăturile vorbitorului monolingv în raport cu limba sa maternă, dar performanța sa în cazul celeilalte (sau celor-lalte) limbi cunoscute se poate ridica sau nu la nivelul aceleia care vizează limba maternă. Ceea ce realizează întotdeauna un vorbitor al mai multor limbi, fie el cult sau
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limbi. Vorbitorul bilingv sau polilingv are toate trăsăturile vorbitorului monolingv în raport cu limba sa maternă, dar performanța sa în cazul celeilalte (sau celor-lalte) limbi cunoscute se poate ridica sau nu la nivelul aceleia care vizează limba maternă. Ceea ce realizează întotdeauna un vorbitor al mai multor limbi, fie el cult sau mai puțin cult, este deschiderea spre un spațiu cultural mai extins în raport cu vorbitorul monolingv și o comparație, mai mult sau mai puțin profundă, între posibilitățile limbii sale materne și posibilitățile celeilalte (sau
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
celor-lalte) limbi cunoscute se poate ridica sau nu la nivelul aceleia care vizează limba maternă. Ceea ce realizează întotdeauna un vorbitor al mai multor limbi, fie el cult sau mai puțin cult, este deschiderea spre un spațiu cultural mai extins în raport cu vorbitorul monolingv și o comparație, mai mult sau mai puțin profundă, între posibilitățile limbii sale materne și posibilitățile celeilalte (sau celorlalte) limbi cunoscute. Din această comparație pot rezulta și consecințe asupra limbii materne, de obicei prin introducerea în structurile ei a
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
obicei prin introducerea în structurile ei a unor elemente din limba sau din limbile cunoscute. Mai mult, comparația poate genera efortul conștient de a modifica limba proprie, de obicei sub aspectul ei literar, pentru a corespunde anumitor exigențe. Calitatea de vorbitor al unei limbi (al limbii materne, desigur) este rezultatul nemijlocit al conviețuirii în comunitate. Prin această conviețuire, individul uman exersează aptitudinea limbajului prin folosirea unei limbi în relația cu obiectele lumii și în relația cu ceilalți componenți ai comunității. Sub
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
desigur) este rezultatul nemijlocit al conviețuirii în comunitate. Prin această conviețuire, individul uman exersează aptitudinea limbajului prin folosirea unei limbi în relația cu obiectele lumii și în relația cu ceilalți componenți ai comunității. Sub acest aspect al relației cu ceilalți, vorbitorul deprinde exercițiul alterității, care nu se rezumă însă la folosirea limbii în comunicare, ci privește întreaga sa viață în societate. Aducînd în discuție comunicarea, se profilează o altă perspectivă de a privi pe vorbitorul unei limbi. În această ipostază el
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
acest aspect al relației cu ceilalți, vorbitorul deprinde exercițiul alterității, care nu se rezumă însă la folosirea limbii în comunicare, ci privește întreaga sa viață în societate. Aducînd în discuție comunicarea, se profilează o altă perspectivă de a privi pe vorbitorul unei limbi. În această ipostază el este în postura de locutor sau de interlocutor, altfel spus de emițător al enunțurilor lingvistice (= actelor de vorbire) sau de receptor al acestora. În ultimă instanță se constată o dublă poziție a vorbitorului: aceea
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
pe vorbitorul unei limbi. În această ipostază el este în postura de locutor sau de interlocutor, altfel spus de emițător al enunțurilor lingvistice (= actelor de vorbire) sau de receptor al acestora. În ultimă instanță se constată o dublă poziție a vorbitorului: aceea de a vorbi despre realitate, de a-și asuma această realitate prin numele obiectelor, și de a face schimb de informații cu cineva, de a vorbi cu cineva, considerat a avea aceleași mijloace de a numi și de a
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
determină mai întîi prin folosirea limbii în vorbire, prin producerea enunțurilor și prin poziția de sursă a enunțării. Acest statut este opus celui de alocutor, destinatar sau auditor, dar este în același timp convertibil cu acesta. În raport cu limba sa maternă, vorbitorul este nativ și are interiorizate regulile acestei limbi, fiind în măsură să formuleze judecăți asupra gramaticalității enunțurilor, să realizeze sinonimii și perifraze, încît poate distinge enunțurile corecte de cele incorecte gramatical sau dacă o succesiune de sunete articulate este sau
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limbi, fiind în măsură să formuleze judecăți asupra gramaticalității enunțurilor, să realizeze sinonimii și perifraze, încît poate distinge enunțurile corecte de cele incorecte gramatical sau dacă o succesiune de sunete articulate este sau nu integrabilă limbii sale. Dar, dacă orice vorbitor are posibilitatea de a emite judecăți în legătură cu faptele de limbă, cu modul în care este folosită limba în vorbire, numai specialistul în știința limbii, lingvistul, obiectivează în mod programatic aceste fapte, le observă metodic, le analizează, le clasifică și, în
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limbii, lingvistul, obiectivează în mod programatic aceste fapte, le observă metodic, le analizează, le clasifică și, în cazul limbii literare, le orientează și le modifică în perspec-tiva unor scopuri determinate. În calitatea sa de cercetător al limbii, atunci cînd este vorbitor al ei, lingvistul se folosește desigur de propria cunoaștere a limbii, dar aceasta nu este suficientă, investigația sprijinindu-se pe extrase din opere scrise sau pe înregistrări ale folosirii limbii în diferite regiuni sau în diferite medii sociale 235. Problema
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
al ei, lingvistul se folosește desigur de propria cunoaștere a limbii, dar aceasta nu este suficientă, investigația sprijinindu-se pe extrase din opere scrise sau pe înregistrări ale folosirii limbii în diferite regiuni sau în diferite medii sociale 235. Problema vorbitorului, avută în vedere de toate teoriile lingvistice elaborate pînă acum, indiferent de formația și de orientarea celor care le-au conceput, capătă adevăratul profil abia în lucrările unor gînditori ai secolului al XX-lea. S-a constatat mai întîi că
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
au conceput, capătă adevăratul profil abia în lucrările unor gînditori ai secolului al XX-lea. S-a constatat mai întîi că există, îndeosebi la nivelul vocabularului, elemente care au destinația specială de a marca raportarea formei și conținutului discursului la vorbitor. În acest sens, filozoful englez Bertrand R u s s e l l236 distinge o clasă de cuvinte care sînt evaluate prin raportarea la vor-bitor, pe care le numește particule egocentrice (egocentric particulars), și a căror semnificație rezultă din această
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
nu are un conținut la nivelul limbii, acesta fiind atribuit numai de instanța de discurs în vorbire. Așa-dar, la fel ca variabilele individuale din logică, pronumele ia valori din mulțimea infinită a constantelor individuale (care în acest caz sînt vorbitorii) în cadrul actelor de vorbire. Din clasa participanților la actul vorbirii (eu tu el), Benve-niste arată că numai pronumele eu și tu sînt în relație cu instanța de discurs, cel de persoana a treia determinîndu-se în funcție de contextul lingvistic 238. Problema "naturii
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
a pronumelui primește un conținut ce este însăși persoana vorbitoare. Acest fenomen de constituire a unei persoane ca subiect este denumit de lingvistul francez subiectivitate, ca relație nemijlocită cu actul vorbirii. Subiectivitatea fiind o trăsătură inerentă a discursului și a vorbitorului devine un garant al prezenței conștiinței și al permanenței ei. Această accepțiune acordată subiectivității de Benveniste nu exclude alte valori ale cuvîntului, ea fiind aici orientată spre a marca trăsătura de inerență intervenită prin poziția asumată în cazul cuplului eu
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
locutor interlocutor. În acest context, se relevă și un complementar al subiectivității, anume intersubiectivitatea, prin însușirea mesajului de către interlocutor și, ca atare, intersubiectivitatea este condiția care permite comunicarea cu ajutorul limbii. În ultimă instanță, se constată că analizele lui Benve-niste privesc vorbitorul prin relațiile cu limba și cu interlocutorul. De fapt, pe lîngă asumarea persoanei întîi și conferirea unui conținut pronumelui eu, vorbitorul realizează mult mai mult: el este în măsură să uzeze nu numai de funcția comunicativă a limbii, ci și
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
atare, intersubiectivitatea este condiția care permite comunicarea cu ajutorul limbii. În ultimă instanță, se constată că analizele lui Benve-niste privesc vorbitorul prin relațiile cu limba și cu interlocutorul. De fapt, pe lîngă asumarea persoanei întîi și conferirea unui conținut pronumelui eu, vorbitorul realizează mult mai mult: el este în măsură să uzeze nu numai de funcția comunicativă a limbii, ci și de celelalte funcții, în primul rînd de funcțiile metalingvistică și expresivă, ambele orientate spre desăvîrșirea comunicării și avînd ca rezultat creația
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
celelalte funcții, în primul rînd de funcțiile metalingvistică și expresivă, ambele orientate spre desăvîrșirea comunicării și avînd ca rezultat creația în perfecționarea și folosirea limbii. Ca atare, creația pare să fie cea mai de seamă caracteristică ce decurge din relația vorbitorului cu limba sa, în vreme ce instrumentarea limbii în mijloc de comunicare este mai degrabă un rezultat al relației vorbitorului cu interlocutorul. Folosirea mijloacelor limbii în realizarea discursului de către cel care vorbește din propria perspectivă este, de altfel, un fenomen deosebit de extins
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
rezultat creația în perfecționarea și folosirea limbii. Ca atare, creația pare să fie cea mai de seamă caracteristică ce decurge din relația vorbitorului cu limba sa, în vreme ce instrumentarea limbii în mijloc de comunicare este mai degrabă un rezultat al relației vorbitorului cu interlocutorul. Folosirea mijloacelor limbii în realizarea discursului de către cel care vorbește din propria perspectivă este, de altfel, un fenomen deosebit de extins, chiar dacă nu se iau în considerație aspectele ce țin de știința, conștiința și competența sa lingvistică, întrucît limba
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
de elemente lexicale cu statut special, din care ar face parte cele care exprimă manifestări de atitudine, operatorii practici, cuvintele deictice și cuantificatorii. Dintre acestea, cuvintele care exprimă manifestări de atitudine, adică unele interjecții, redau direct dispoziții și simțiri ale vorbitorului, căci, chiar dacă ele au caracter de generalitate (sînt fapte de limbă), folosirea lor implică în mod necesar actualitatea stărilor exprimate. Pe de altă parte, operatorii practici (ca poftim ! hai!) au funcția de a exercita o anumită influență asupra interlocutorului, influență
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
multiple implicații de acest tip. În sfîrșit, dintre speciile de cuvinte prezentate de lingvistul ceh, interesează cuvintele deictice (ca acesta, acela) folosite pentru indicarea obiectelor, dar nu prin trăsăturile lor, ci printr-o apreciere a poziției lor (în spațiu) de către vorbitor, care realizează în același timp o orientare a interlocutorului prin poziția obiectelor respective. O asemenea raportare la cel care vorbește realizează și unele adverbe (precum aici, acolo, acum, atunci) și multe alte elemente lexicale. La nivel gramatical, vorbitorul își ipostaziază
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]