8,428 matches
-
punctul de vedere al modului în care limba înrîu-rește societatea și impune un anumit aspect produselor ei spirituale, problema este deosebit de complexă și a fost deseori obiect de investigație. Dar, ca factor determinativ, limba se manifestă mai întîi în raport cu individul vorbitor căruia îi orientează nu numai modul de exprimare, ci și alte forme ale manifestării sale, precum și modul de a vedea lumea. Eugen C o ș e r i u subliniază faptul că limbajul se manifestă întotdeauna ca limbă și ca
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
alte forme ale manifestării sale, precum și modul de a vedea lumea. Eugen C o ș e r i u subliniază faptul că limbajul se manifestă întotdeauna ca limbă și ca vorbire condiționată istoric, încît tradiția lingvistică (limba istorică) nu permite vorbitorului o întrebuințare arbitrară a limbii 264. O anumită necesitate (de ordin social, iar nu natural) induce vorbitorului anumite reguli în folosirea limbii, de performanțele sale în această utilizare depinzînd deseori poziția sa în societate. În acest sens, Georg L u
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
i u subliniază faptul că limbajul se manifestă întotdeauna ca limbă și ca vorbire condiționată istoric, încît tradiția lingvistică (limba istorică) nu permite vorbitorului o întrebuințare arbitrară a limbii 264. O anumită necesitate (de ordin social, iar nu natural) induce vorbitorului anumite reguli în folosirea limbii, de performanțele sale în această utilizare depinzînd deseori poziția sa în societate. În acest sens, Georg L u k á c s subliniază că necesitatea socială, manifestată prin subordonarea indivizilor unor norme sociale, se impune
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
u k á c s subliniază că necesitatea socială, manifestată prin subordonarea indivizilor unor norme sociale, se impune prin presiunea (anonimă) asupra indivizilor de a orienta decizia lor opțională într-o anumită direcție 265. Înainte însă de a orienta decizia vorbitorului, limba participă la formarea conștiinței lui, încît această orientare i se pare absolut firească și lipsită de orice con-strîngere stînjenitoare, fiindcă mediul lingvistic este ambian-ța indispensabilă a realizării și dezvoltării aptitudinilor umane. Determinarea omului prin limba sa comportă două aspecte
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
altora adu-cîndu-le îmbunătățiri, iar pe altele anulîndu-le. Determinarea omului prin limbă se relevă mai întîi din condiția sa umană -ca ființă înzestrată cu facultatea limbaju-lui, facultate structurată într-un mod specific−, și, apoi, din apartenența la o anumită limbă, ca vorbitor al unei limbi cu anumite trăsături. Faptul că omul nu-și poate însuși cunoștințele despre realitate fară participarea limbii face ca întregul proces de formare și de dezvoltare a conștiinței să stea sub semnul lingvisticului. Fiind socială în esența ei
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
determinismul de tip natural în cel tipic social. În primul caz predomină aspectele ce nu sînt produse în virtutea unui program, însușirea limbii de către indivizii vorbitori făcîn-du-se prin simpla integrare în tradiție, în ansamblul obișnuințelor moștenite prin acțiunea mediului social, activitatea vorbitorilor limitîndu-se în această etapă la imitație. Limba literară are un statut propriu care nu-i este atribuit în mod întîmplător, ci decurge din exigența de a corespunde unui alt nivel de cunoaștere, de a exprima noi domenii ale realității și
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
regulă impusă de mediu într-o formă nesupravegheată decît de tradiție, de rezultatul evoluției și al cauzelor care determină această evoluție. Limbă și tradiție Tradiția este factorul de bază în explicarea modalității în care limba este însușită și utilizată de vorbitori. Problema tradiției apare însă chiar atunci cînd denumim într-un fel sau altul anumite manifestări concrete ale facultății limbajului, adică dacă ceea ce vorbește o comunitate este o limbă, un dialect sau un grai. Noam C h o m s k
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
preciziei conceptului de "limbă" datorate tradiției, ci numai faptul că uneori această tradiție produce derogări de la conținutul determinat al conceptului. Problema raportului dintre limbă și tradiție nu rezidă însă în această relativizare a conținutului unor concepte, căci tradiția formează pe vorbitor, iar vorbitorul este purtătorul tradiției în cadrul unei limbi. Pe de altă parte, în limbă se găsește puntea dintre material și spiritual, sunetele vocale, o realitate fizică, producînd în conștiință unirea unei imagini acustice cu imaginea unui obiect, această operație fiind
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
de "limbă" datorate tradiției, ci numai faptul că uneori această tradiție produce derogări de la conținutul determinat al conceptului. Problema raportului dintre limbă și tradiție nu rezidă însă în această relativizare a conținutului unor concepte, căci tradiția formează pe vorbitor, iar vorbitorul este purtătorul tradiției în cadrul unei limbi. Pe de altă parte, în limbă se găsește puntea dintre material și spiritual, sunetele vocale, o realitate fizică, producînd în conștiință unirea unei imagini acustice cu imaginea unui obiect, această operație fiind o activitate
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
și perpetuate (forme, cuvinte, deprinderi articulatorii, particularități de gîndire etc.). În principiu, asemenea aspecte privesc tradiția empirică, modul comun de a folosi și de a aprecia limba. În paralel poate exista însă și o tradiție științifică, care privește fie pe vorbitorii unei singure comunități lingvistice, fie pe cei ai mai multor comunități. O asemenea tradiție s-a realizat, de exemplu, pe ideea latinității limbii române, existentă chiar înainte de a se cunoaște argumentele științifice care să susțină această idee. Reflecția științifică despre
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
scrisului și, prin aceasta, se produce o mai eficientă conservare a elementelor moștenite, realizîndu-se chiar posibilitatea reluării unor tradiții întrerupte 273. În același timp, în limba literară tradiția se poate schimba, uneori în manieră radicală, prin intervenția voinței, încît manifestarea vorbitorului drept creator de tradiție devine mult mai evidentă decît în cazul limbii populare. Apoi, dacă în tradiția limbii populare vorbitorul se înscrie instinctiv, singurul imperativ fiind necesita-tea de a comunica, înscrierea în tradiția limbii literare este efortul conștient de a
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
273. În același timp, în limba literară tradiția se poate schimba, uneori în manieră radicală, prin intervenția voinței, încît manifestarea vorbitorului drept creator de tradiție devine mult mai evidentă decît în cazul limbii populare. Apoi, dacă în tradiția limbii populare vorbitorul se înscrie instinctiv, singurul imperativ fiind necesita-tea de a comunica, înscrierea în tradiția limbii literare este efortul conștient de a respecta anumite norme și de a opera selecții. Limbă și cultură Deși entități distincte, limba și cultura nu se pot
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
însăși o facultate, ci este doar manifestarea unei facultăți, a limbaju-lui. Normal ar fi, din acest motiv, să se vorbească mai degrabă de relația limbaj-gîndire pentru a rămîne la același nivel al facultăților (al capacităților, al aptitudinilor) umane, însă, pentru vorbitor, limbajul coincide cu limba, încît, dacă se are în vedere acest aspect, o relație limbă gîndire devine nu numai admisibilă, ci și singura relevantă. Dar, cum limbajul se manifestă ca limbă și se concretizează ca vorbire (în actele de vorbire
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
Limbă și realitate Din credința că se raportează la realitate și că poate comunica despre realitate decurge încrederea cu care este folosită limba în relațiile interumane, iar această credință se fundamentează empiric pe faptul că, oricînd activitatea îl aduce pe vorbitor în situația de a afla un obiect nou sau de a construi o idee nouă, el este dominat de necesitatea de a avea un nume pentru ele. În mod similar, istoria culturală relevă faptul că atunci cînd au existat succese
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
Adăugînd la aceasta faptul că fiecare are anumite cunoștințe despre obiecte și, în parte, aceste cunoștințe sînt marcate de propria individualitate, că fiecare are anumite predispoziții psihice, afective și volitive, se înțelege că și imaginea despre lume diferă de la un vorbitor la altul, deși se raportează la același glosocosmos. S-ar părea astfel că, de fapt, în chestiunile de detaliu, realitatea este alta nu numai de la o comunitate lingvistică la alta, dar diferă sub anumite aspecte chiar în cazul membrilor aceleiași
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
alta, dar diferă sub anumite aspecte chiar în cazul membrilor aceleiași comunități. Cu toate acestea, tradiția lingvistică a comunității, prin matricea spirituală specifică fiecărei limbi, limitează foarte mult această variabilitate individuală la nivelurile ei de bază, în ciuda diferențelor, încît toți vorbitorii unui idiom trăiesc în aceeași realitate, alcătuită, în ultimă instanță, din suma numelor date componentelor realității obiective. Cercetările care au vizat originea limbajului omenesc (problemă, în principiu insolubilă, dar generatoare de nume-roase teorii) au stabilit existența unei motivații inițiale între
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
are valori, căci "numai în obiectualizarea reală a existenței pentru noi pot să apară în mod real valori"305. Privită ad litteram, această perspectivă ar scoate din discuție limba naturală, căci, chiar dacă aceasta este un produs al societății, se prezintă vorbitorilor ca un dat, ca ceva în afara posibilităților lor de acțiune directă. Cu toate acestea, raportarea față de limba naturală nu este neutră, indiferentă și exterioară, încît valorizarea (atribuirea valorii) este dată de măsura în care folosirea limbii și creația în cadrul limbii
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
la parametrii corect incorect este permanentă și obligatorie, prin aceasta stipulîn-du-se imperativul de înscriere în sfera corectului, imperativ ce se manifestă ca necesitate de a urma normele și principiile care garantează un anumit aspect al limbii și ca obligație pentru vorbitori de a recunoaște această necesitate și de a se conforma prescripțiilor ei. Necesitatea obiectivă de realizare a regulilor instituite prin activitatea de normare, care sînt în principiu (ca orice norme sociale) provizorii și permanent în formare, se reflectă în funcție de eforturile
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
de a recunoaște această necesitate și de a se conforma prescripțiilor ei. Necesitatea obiectivă de realizare a regulilor instituite prin activitatea de normare, care sînt în principiu (ca orice norme sociale) provizorii și permanent în formare, se reflectă în funcție de eforturile vorbitorilor pentru a le respecta. De această dată, aderarea individului vorbitor la limba literară nu mai reprezintă doar o integrare în social prin imitație, ci presupune un efort conștient de a însuși și de a folosi fapte de limbă apreciate ca
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
și de a folosi fapte de limbă apreciate ca fiind corecte și de a evita pe cele incorecte. Un efort deosebit necesită însușirea (deplină) a mecanismului de validare a faptelor de limbă din perspectiva corectitudinii, sub acest aspect însă puțini vorbitori sînt în măsură să atingă performanțe înalte. Ca atare, dacă normarea se realizează cu aportul voinței printr-o instituire teleologică, actul voluntar se perpetuează și în cazul însușirii și urmării normelor cu aceeași conștiință a accederii la valoare. Dacă "societatea
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
s-ar găsi individul vorbitor în raport cu limba, o instituție dată prin tradiție, în raport cu care aspectele cele mai evidente sugerează o dirijare și o supunere a sa, fără a fi în măsură să opună eficient propriile acte volitive. Limba îi impune vorbitorului sistemul situațiilor posibile, iar norma îl orientează numai spre ceea ce este operant în cadrul siste-mului. În plus, limba literară cunoaște norme legiferate care reduc și mai mult eventuala predispoziție a vorbitorului de a folosi limba cum voiește el. Comunicarea, realizată sub
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
măsură să opună eficient propriile acte volitive. Limba îi impune vorbitorului sistemul situațiilor posibile, iar norma îl orientează numai spre ceea ce este operant în cadrul siste-mului. În plus, limba literară cunoaște norme legiferate care reduc și mai mult eventuala predispoziție a vorbitorului de a folosi limba cum voiește el. Comunicarea, realizată sub imperiul alterității, aduce la rîndul ei necesitatea pentru cel care vorbește de a se deschide și de a se dărui interlocutorului, de a realiza numai acte de vorbire ce se
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
rîndul ei necesitatea pentru cel care vorbește de a se deschide și de a se dărui interlocutorului, de a realiza numai acte de vorbire ce se înscriu în aria comprehensivă a acestuia. Dar, în ciuda acestei mulțimi de restricții și limitări, vorbitorul nu se simte deloc opresat și nu numai că i se pare firească această situație, dar i s-ar părea anormal dacă lucrurile s-ar petrece altfel. (Este, deci, un fenomen asemănător cu cel al atracției gravitaționale, care este un
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
în vreme ce lipsa acestei "poveri" ar produce neobișnuitul.). S-ar putea crede în acest caz că limba, fiind un instrument foarte necesar pentru viața umană, este acceptată ca atare, cu toate aspectele deterministe limitative, așa cum este acceptat orice rău necesar. Conștiința vorbitorului nu întemeiază însă o asemenea judecată și reține mai degra-bă opinia libertății sale lingvistice în actele de vorbire, pe care le realizează potrivit scopurilor și intențiilor sale, căci există un echilibru între tradiția impusă individului și societății și posibilitatea lor
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
virtualități. Realizările în acest caz sînt faptele lingvistice anterioare și regulile după care funcționează limba (care împreună țin de érgon), pentru ca activitatea (enérgeia) să producă actualizarea virtualităților. Dacă se pune deci problema în ce constă totuși, în mod efectiv, libertatea vorbitorului, libertate care îi permite să creeze, răspunsul ar fi că aceasta permite realizarea a ceea ce nu a mai fost înfăptuit, prin exploatarea virtualităților oferite de sistemul limbii dar nerealizate încă, uneori cu abateri (admisibile) de la norma limbii (prin normă înțelegîndu-se
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]