8,428 matches
-
uneori cu abateri (admisibile) de la norma limbii (prin normă înțelegîndu-se, în primul rînd, normele cutumiare și, în al doilea rînd, cele legiferate). Apare însă acum problema dacă aceste virtualități sînt în tr-adevăr infinite, încît să permită creația permanentă a tuturor vorbitorilor, mai ales că norma limbii (cea cutumiară) restrînge pentru fiecare grup dialectal, profesional și cultural posibilitățile sistemului. Se pune apoi chestiunea dacă sistemul este imuabil, construit într-o limbă pe toată durata existenței ei sau dacă este el însuși în
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
el însuși în transformare. Cît privește acest ultim aspect, se poate preciza că sistemul manifestă în principiu o mare stabilitate, schimbarea lui radicală producînd o pierdere a identității limbii și transformarea ei în altă limbă. Funcționarea limbii însă acordă individului vorbitor o largă libertate, orice creație fiind o dirijare a libertății, iar nu o degenerare în liber-arbitru. Așadar, deși există posibilitatea de a se produce schimbări în cadrul sistemului limbii, acesta rămîne totuși destul de stabil, încît principala formă de manifestare a libertății
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
limbii române cere ca formula de salut pentru perioada zilei să fie Bună ziua, deși sistemul limbii române nu conține restricția ca adjectivul să preceadă în mod necesar substantivul, ci, din contră, mai obișnuite sînt determinările post-determinat. În ultimul timp, unii vorbitori folosesc însă, mai ales la despărțire, salutul O zi bună ! care încalcă norma uzuală și chiar modelul structurii englezești Have a nice day ! care a fost urmat în acest caz. Unele compartimente ale limbii au, de altfel, posibilități de inovare
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
ca și cum ar fi exterior lui, la fel ca fenomenele naturale. Fiindcă este socială și independentă de individ, limba i se impune, așadar, acestuia în mod obiectiv, condiționîndu-i deopotrivă manifestarea sa ca individualitate și statutul de element al comunității. De aceea, vorbitorul își însușește treptat componentele limbii și regulile lor de folosire, formîndu-și și consolidîndu-și știința, conștiința și competența lingvistică. Vorbitorul intuiește însă că atît componentele limbii, cît și regulile lor de folosire sînt relativ fixe dar au și o oarecare mobilitate
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
se impune, așadar, acestuia în mod obiectiv, condiționîndu-i deopotrivă manifestarea sa ca individualitate și statutul de element al comunității. De aceea, vorbitorul își însușește treptat componentele limbii și regulile lor de folosire, formîndu-și și consolidîndu-și știința, conștiința și competența lingvistică. Vorbitorul intuiește însă că atît componentele limbii, cît și regulile lor de folosire sînt relativ fixe dar au și o oarecare mobilitate, situație care îi permite anumite inovații (conștiente sau inconștiente), deși, în mod obișnuit, orientarea sa este de a le
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
sau cultural, prin imitare. (S-ar putea observa, de altfel, că, în ciuda propensiunii de a fi "cineva", de a se remarca, individul uman are și această latură conformistă de a fi "în rînd cu lumea", care, în conștiința sa de vorbitor al unei limbi, se manifestă prin a concepe limba ca un mod de a vorbi la fel ca ceilalți, îndeosebi la fel cu cei care se disting pe plan social.) Această imitare se bazează pe o tendință subiectivă, dar pornește
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
temeiuri axiologice (care țin de valoare), în vreme ce obiectivitatea naturală și cea socială sînt de factură ontologică. De obiectivitatea rațională țin și numeroase impulsuri de a perfecționa limba, precum regularizările paradigmatice pe bază analogică, majoritatea contaminărilor, hiperurbanisme-le310 etc. În aceste cazuri, vorbitorul nu recurge la anumite forme din încercarea de a-și impune propria voință sau propriile sentimente, ci pentru că el crede că așa este regula, că așa este bine sau că așa cere autoritatea socială. Faptul că în conștiința sa lingvistică
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
aceeași stare de lucruri și, pe de altă parte, că nu există receptări identice pentru același mesaj, pentru că atît cel care emite un mesaj cît și cel care îl primește îl particularizează. Un aspect al comunicării este acela în care vorbitorul preia informația de la altcineva și o transmite altora, realizînd astfel o decodificare și o recodificare a ei, în ambele activități manifestîndu-se individualitatea sa. Dacă însă vorbitorul decodifică informația și apoi o recodifică transmițînd-o, suportul lingvistic variază în mod obiectiv în raport cu
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
cel care îl primește îl particularizează. Un aspect al comunicării este acela în care vorbitorul preia informația de la altcineva și o transmite altora, realizînd astfel o decodificare și o recodificare a ei, în ambele activități manifestîndu-se individualitatea sa. Dacă însă vorbitorul decodifică informația și apoi o recodifică transmițînd-o, suportul lingvistic variază în mod obiectiv în raport cu cel inițial, deși nu se produce un transfer dintr-o limbă în alta, și, de aceea traducerea (în latină, traduco are semnificația de bază "a trece
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
al limbajului (facultatea general umană de a comunica prin limbă), căci exercitarea lui prin limbi deosebite de la o comunitate (etnică) la alta nu presupune faptul că aceste limbi sînt sisteme care să nu admită corespondențe și care să închidă spiritul vorbitorului între granițe de netrecut. De aceea, deși se exercită în mod esențial prin limba maternă, facultatea limbajului nu exclude capacitatea de a învăța și de a folosi și alte limbi pe lîngă aceasta, încît conștiința umană o poate obiectiva și
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
Paul R i c o e u r poate afirma cu îndreptățire că "traducerea ... constituie singura modalitate de manifestare a universalității limbajului în dispersarea limbilor"321. Faptul că fiecare limbă se prezintă ca limbă universală, ca fiind limbajul însuși pentru vorbitorii ei și că este suficientă pentru comunicarea în cadrul unei comunități nu exclude posibilitatea limbii de a-și îmbogăți mijloacele prin contactul cu altele și de a avea astfel elemente comune cu ele. De asemenea, faptul că fiecare limbă are un
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
individ, este socială și comunitară prin trăsăturile de bază și îndeosebi prin mijlocul cu care se realizează, prin limbă, iar, însăși folosirea limbii în vorbire imprimă conștiinței matricea receptării universalu-lui prin individual, căci vorbirea este mereu alta, în funcție de împrejurări, de vorbitori, de informații etc., și, cu toate acestea, este omologată de destinatar sau de destinatari pe baza unor trăsături de esență generale, întotdeauna prezente în condiții de normalitate. În consecință, oricare ar fi unghiul din care este privită o creație umană
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
consecință, alteritatea este aptitudinea omului de a se atribui pe sine și, în același timp, de a-și atribui ceea ce există în afară de sine. Valorificat pe terenul teoriei limbii de către Eugen C oș e r i u, conceptul "alteritate" reprezintă capacitatea vorbitorului de a-și atribui propria conștiință interlocutorului, prin manifestrea limbii ca intersubiectivitate în actele de comuni-care363. Se poate constata că există o anumită afinitate de conținut între "alteritate", în această accepțiune, și "intropatie" (Einfühlung), care constituie autoobiectivarea eului în lumea
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
Traian H e r s e n i373, apreciază că limba este în primul rînd o parte integrantă a culturii și, asumîndu-și o opinie cu o răspîndire apreciabilă, consideră că orice limbă este o primă concepție despre lume oferită oricărui vorbitor al ei, un fapt de cultură inalienabilă și specific națională. Fără îndoială că, atunci cînd cineva cunoaște o limbă, are prin ea și o anumită viziune aspra lumii, dar s-ar putea observa că această viziune nu trebuie considerată ca
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
celui care o "descoperă", deoarece acesta este cel care alcătuiește texte cu ajutorul cuvintelor. De altfel, arată Coșeriu, cei care caută filozofia într-o limbă își aleg cuvintele care le convin potrivit ideilor lor și nu interpretează orice cuvînt, deși, pentru vorbitor, toate cuvintele au același statut. Totuși, concede acest lingvist, "există într-o limbă anumite cuvinte care pot fi dezvoltate și interpretate în sens filozofic" și de la care se poate pleca în abordarea filozofică, dar aceasta nu înseamnă că ele însele
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
în lumea înconjurătoare, iar dacă filozofia ar fi dată de limbă, nu ar mai fi nici necesar și nici posibil să se creeze filozofie, adică sisteme individualizate alcătuite în diferite momente și în diferite spații cultura-le. Pe lîngă aceasta, vorbitorul unei limbi ar fi în mod predestinat purtătorul și receptorul unui singur aspect de filozofie, cel care ar rezulta din limba sa, fiind în imposibilitatea de a cunoaște alte tipuri de filozofie și în imposibilita-tea de a transmite altora filozofia
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
și, firește, și limba română) are o sumă de elemente care o individualizează, dar aceasta nu înseamnă că i se poate atribui o superioritate (metafizică) în raport cu alte limbi. Există elemente individualizatoare, desigur, sub raportul conținuturilor limbii, corespunzătoare experienței istorice a vorbitorilor ei, care se pot însuma într-o ideologie abordabilă din perspectivă filozofică. Nu este însă normal să se pornească numai de la formele limbii, de la structurile de suprafață, și, pe baza specificității lor, să se atribuie implicit o specificitate de conținut
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
190, 191 valoare 258-262 voință 137, 160, 188, 189, 191, 193-195, 227, 228, 232, 239, 262, 283 vorbire 15, 17, 18, 32, 33, 66, 80, 103, 107, 115, 135, 153, 154, 190, 194, 199, 222, 358; ocazională 39, 40, 190 vorbitor 90, 92, 199-203, 205, 207-209, 229, 251, 263, 269, 270, 286 CLUBUL DE CARTE INSTITUTUL EUROPEAN Stimate Cititor, Institutul European Iași vine în sprijinul dumneavoastră ajutîndu-vă să economisiți timp și bani. Titlurile dorite unele căutate îndelung prin librării pot fi
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
trei dialecte din sudul Dunării, româna nu este mai unitară decît alte limbi (rusa sau ucraineana sînt mult mai unitare, de exemplu). Altceva este specific în cazul românei: extensiunea mare în spațiu a dialectului dacoromân și numărul relativ mare de vorbitori ai acestui dialect (situație deosebită de cea a dialectelor din limbile vestice, care și-au creat variante literare pentru spații în general destul de restrînse). 380 Cunoașterea luciferică, în Lucian Blaga, Opere, vol. VIII, Editura Minerva, București, 1983, p.363. 381
Elemente de filozofia limbii by Ioan Oprea [Corola-publishinghouse/Science/1424_a_2666]
-
spune decât ceea ce crezi că e adevărat - și nici nu insinua lucruri pe care nu le consideri adevărate, am putea adăuga în spiritul, dacă nu în litera "textului sacru"). Nu orice conector este generator de implicaturi convenționale. Astfel, pentru orice vorbitor, în orice împrejurare discursivă, un enunț ca Deși mă iubește, ține morțiș s-o iau de nevastă impune, pentru a fi acceptat, admiterea ca validă a presupoziției "Dacă mă iubește, n-ar trebui să-mi forțeze mâna/să încerce să
[Corola-publishinghouse/Science/85001_a_85787]
-
confirma natura cooperantă a enunțului (asigurându-i astfel validitatea, deci acceptabilitatea ca mesaj). Astfel, pentru un enunț ca Mașina s-a dat peste cap, dar șoferul n-a pățit nimic, distanța inferențială e minimă: în universul de opinii al oricărui vorbitor este de așteptat să preexiste o opinie ca " Atunci când mașina se rostogolește, e foarte probabil ca ocupanții să se accidenteze grav", deci adecvarea mesajului este asigurată (presupoziția asociată lui dar, AB este satisfăcută pragmatic fără nici un calcul inferențial, iar
[Corola-publishinghouse/Science/85001_a_85787]
-
variante funcționale, greu reperabile însă din cauza frecvenței de apariție reduse: (38) Până în 12 decembrie, pe aeroportul Kogălniceanu nu vor mai ateriza avioane militare, dar nici civile ("Realitatea TV",27.IX.2007). 5.2.2.6. Desemantizarea și interpretarea sa, de către vorbitori, doar ca un substitut "mai sprinten" al copulativului conduce și la (nu puține) utilizări efectiv aberante, fie din cauză că elementele de coordonat sunt în raport de implicație ori de incluziune materială, ca în (39), fie pentru că fac parte din categorii de
[Corola-publishinghouse/Science/85001_a_85787]
-
nemeritat (dată fiind structura lor rebarbativă sintactic și semantic): fie că... sau și (chiar) dacă.... sau (nu), acestea proliferând necontrolat în mass-media (chiar de nivel mediu-înalt), în stilul scris, dar și oral, începând să apară sporadic și în discursul unor vorbitori cu înalt nivel de educație, uneori inclusiv în mediul academic, și generând deja noi metisaje de tipul chit că ... sau (nu), deși ... sau (nu) (vezi infra, 4.3.2). 4.3.1. În cazul lui fie că ... sau este vorba
[Corola-publishinghouse/Science/85001_a_85787]
-
formal disjuncției, ci intrând în corelație cu sau. 4.3.2. În cazul lui (chiar) dacă... sau (nu), valoarea concesivă (vezi supra) a lui chiar dacă este contrazisă flagrant de corelarea sa cu inventarul exhaustiv al unei disjuncții: este ilogic ca vorbitorii să conteze ferm, la nivel presupozițional, pe o implicație de la un antecedent P către un consecvent Q și, în același timp, de la antecedenții contrari lui P către același consecvent Q, ca în: (37) Dușmanii creștinismului vor să arate că Iisus
[Corola-publishinghouse/Science/85001_a_85787]
-
toate variantele de introducere a CI prin indiferent, numai indiferent că (supraordonat unei disjuncții de propoziții, de cele mai multe ori eliptice, începând de la a doua) are un statut incert, de semihibrid, dar pare a se fi impus definitiv, inclusiv în limbajul vorbitorilor instruiți, chiar in situații (ori în texte) relativ formale - vezi (32), (54), (55): (54) Cu SUA și cu Canada ai tarif unic de 9,99 Eurocenți pe minut, indiferent că suni pe fix sau pe mobil (factura Romtelecom, mai 2008
[Corola-publishinghouse/Science/85001_a_85787]